بررسی وضعیت آموزش محیط‌زیست در کشور ایران و مقایسه آن با سایر کشورهای جهان

محورهای موضوعی : آب و محیط زیست

زهرا همتی ¹ , سید محمد شبیری ²

1 - دانشجوی دکتری آموزش محیط‌زیست، دانشگاه پیام نور تهران *(مسئول مکاتبات).
2 - دانشیار گروه آموزش محیط‌زیست، دانشگاه پیام نور تهران.

تاریخ دریافت : 1394/06/20 تاریخ پذیرش : 1394/09/28 تاریخ انتشار : 1395/04/01

کلید واژه: آموزش محیط‌زیست, برنامه درسی, قوانین محیط‌زیستی, توسعه پایدار, مدارس سبز,

چکیده مقاله :

در سال‌های اخیر، آموزش محیط‌زیست به یک اولویت در حال رشد در سطح محلی، ملی و بین‌المللی تبدیل شده است. سازمان ملل متحد در دهه آموزش برای توسعه پایدار (سال‌های 2005- 2014 میلادی) از تمامی کشورهای عضو برای تلاش در جهت افزایش تعهداتشان نسبت به آموزش مردم در مورد نیاز به ایجاد آینده‌ای پایدار و خلق شهروندانی توانا برای انجام آن دعوت کرد. لذا، محیط‎زیست نیز به عنوان یکی از مولفه‌های اصلی توسعه پایدار نیازمند آموزش می‌باشد. نشست‌ها و کنفرانس‌های بسیاری در این حوزه از دهه 1970 تاکنون برگزار گردیده که برخی از آن ها به دلیل تاثیرگذاری بر تدوین قوانین، طراحی و اجرای برنامه‌های آموزش محیط‌زیست در سرتاسر دنیا از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند. بسیاری از کشورها تلاش‌های مناسب و درخوری در این باره انجام داده‌اند، گرچه برخی از این کشورها در مراحل اولیه قرار دارند. در این پژوهش که مطالعه‌ای اسنادی است این امر در سایر کشورها و همچنین در ایران بررسی شده است. در واقع این پژوهش درصدد بررسی جایگاه آموزش محیط‌زیست در ایران و مقایسه آن با سایر کشورها می‌باشد. در ابتدا، قوانین و برنامه‌های توسعه در ایران به منظور بررسی جایگاه آموزش محیط‌زیست در قوانین کشور مورد توجه قرار گرفته و سپس برنامه‌های و فعالیت‌های مرتبط با آموزش محیط‌زیستی از سوی سازمان‌ها و نهادهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش این گونه نتیجه‌گیری می‌شود که ایران در ابتدای مسیر آموزش محیط‌زیستی قرار دارد، گرچه اقدامات محدود ولی مؤثر در این حوزه صورت گرفته است.

چکیده انگلیسی:

In recent years, environmental education has become a priority growing locally, nationally and internationally. United Nations decade of education for sustainable development (2005-2014), invites all member states to attempt to increase the commitment for educate people, about the need to establish a sustainable future and create capable citizens to perform its. Therefore, the environment as well as one of the main components of sustainable development requires training. Since from 1970s, many meetings and conferences been held in this area, some of which are quite important due to influence legislation, design and implementation of environmental education programs throughout the world. Many countries have done appropriate efforts in this regard, although some of these countries are in the early stages. This study is a documentary research review status of environmental education in Iran in comparison with other countries. First, legislation and development programs were considered in order to investigate the status of environmental education in national laws and then, programs and activities related to environmental education by various organizations were studied. Finally, it was concluded that environmental education in Iran is in the beginning of the path, although limited efforts, but effective have been done in this area. Also some recommendations are provided to improve position of Iran in terms of environmental education.

منابع و مأخذ:

1. UNESCO, 2005. UN Decade for Sustainable Development.  Retrieved from: <http://portal.unesco.org/education/en/ev.phpURL_ID=23292&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html


2. Binstock, Matt, 2006. A Survey of National Environmental Education and Education for Sustainable Development Laws and Policies: Lessons for Canada. Canadian Institute for Environmental Law and Policy.


3. Agenda 21, United Nations Conference on Environment and Development, 3 to 14 June 1992 Rio de Janerio, Brazil.


4. محمودی، حسین و ویسی، هادی، «ترویج و آموزش محیط‌زیست، رهیافتی در حفاظت از محیط‌زیست»،علوم محیطی، تابستان 1384، شماره 8، صص 57-64
   
   
   1. Chander, Rumesh, 2012. Issue and Concern in School Science Curriculum.  In: Contemporary Trends in Education: A Handbook for Educators. Edited by Vandana Saxena, Dorling Kindersley (India) Pvt. Ltd
   
   
   2. بادکوبی، احمد؛ هادی پور، مهرداد و پورابراهیم، شراره، «وضعیت آموزگاران مقطع دبستان شاغل در مناطق آموزش و پرورش تهران در زمینه موضوعات زیست‌محیطی و روش‌های ارتقای آگاهی»، فصلنامه محیط‌زیست، 1379، شماره 27.
      
      
      1. UNESCO, 1977. Final report: TbilisiInter-governmental Conference on Environmental Education Paris: UNESCO.
      
      
      2. US Environmental Protection Agancy (EPA), 2013. Environmental Education Grants.  Retrieved from: http://www.epa.gov/region4/oeapages/education.html
      
      
      3. US Environmental Protection Agancy (EPA), 2014. Environmental Education (EE). Retrieved from:  http://www2.epa.gov/education
      
      
      4. Green-Schools in Ireland, 2014. Retrieved from: http://www.greenschoolsireland.org/about-us/green-schools-in-ireland.106.html
      
      
      5. Nevin, Elaine and Ginnetty, Derek, 2007. Education for Sustainable Development in Ireland. Research Project Compiled by ECO-UNESCO.
      
      
      6. بهره‌بر، احمد؛ بهروزی‌راد، بهروز؛ بهره‌بر، مصطفی و امینی نسب، سیدمهدی، «بررسی جایگاه آگاهی محیط‌زیستی در نظام آموزشی مدارس شهرستان کهگیلویه». محیط‌‌زیست و توسعه، بهرا و تابستان 1392، سال 4، صص 65-72.
         
         
         1. Yildiz, Nese, 2006. Environmental Education in School in Turkey. Aalborg University, MSc in Environmental Management, Department of Development and Planning
         
         
         2. Bhandari, Bishnu B., and Abe, Osamu, 2000. Environmental Education in the Asia-Pacific Region: Some Problems and Prospects. International Review for Environmental Strategies, Vol.1, No.1, pp. 57 – 77.
         
         
         3. McBeath, Jerry and McBeath, Jenifer, 2009. Environmental Education in China: A Preliminary Comparative Assessment. 51st Annual Conference American Association for Chinese Studies, Rollins College, Winter Park, Florida.
         
         
         4. Salih, M.  & Yahya, N.A, 2009. Environmental education in Malaysia; In: Taylor, N., Littledyke, M., Eames, C. & Coll, R.K. (Eds.), Environmental education in context, an international perspective on the development of environmental education. Netherlands: Sense Publishers, 215–229.
         
         
         5. Cheng, M.M.H. 2009. Environmental education in context: a Hong Kong scenario. in: Taylor, N., Littledyke, M., Eames, C. & Coll, R.K. (Eds.), Environmental education in context, an international perspective on the development of environmental education, Netherlands: Sense Publishers, 229–242.
         
         
         6. Govender, Kanniammah, 2011. Inclusion of Environmental Education in South Korean Schools. Master degree of Education, University of South Africa.
         
         
         7. Kimaryo, Lydia A. 2011. Integrating Environmental Education in Primary School Education in Tanzania: Teachers’ Perceptions and Teaching Practices. Åbo Akademi University Press.
         
         
         8. Blanchard, Tristan, Formal Environmental Education in the Gambia, pp. 47- 54.
         
         
         9. Arab News, 2013. Environmental program in schools mooted. Retrieved from: http://www.arabnews.com/news/466657
         
         
         10. خطیبی، عطیه و فاخران، سیما، «مقایسه رویکرد زیست‌محیطی برنامه سوم تا پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، دومین کنفرانس برنامه‌ریزی و مدیریت محیط‌زیست، 26 و 27 اردیبهشت 1391، تهران.
         
         
         11. مجموعه برنامه پنج ساله چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران، معاونت برنامه‌ریزی
         
         
         12. طیبی، بتول، شبیری، سیدمحمد، رضایی، محمدهاشم، «بررسی وضعیت برنامه درسی کشورهای پیشرفته از منظر توجه به منابع انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر به منظور ارائه راهکارهای پیشنهادی در نظام آموزش و پرورش ایران»، نشریه انرژی ایران، تابستان 1392، دوره 16، شماره 2، صص 77- 96.
         
         
         13. صنایع گلدوز، ساناز، «ضرورت آموزش و ارائه راهکارهای آموزشی در جهت بهینه‌سازی و ارتقای فرهنگ محیط‌زیستی جامعه»، فصلنامه محیط‌زیست، بهار 1383، شماره 41، صص 70-79.
         
         
         14. پایگاه خبری تحیلی صراط، (1392، 21 بهمن)، «سهم ایران از 40 هزار مدرسه سبز دنیا»، کد خبر: 163240، بازیابی در 7 اسفند 1392، قابل دسترسی در:
             
             
             1. http://www.seratnews.ir/fa/news/163240/%D8%B3%D9%87%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-40-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D9%87-%D8%B3%D8%A8%D8%B2-%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7
             
             
             2. کمیته محیط‌زیست شورای شهر تهران، «گزارش پیشرفت اجرای برنامه‌های آموزشی - ستاد محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران»، مردادماه 1391، قابل دسترسی در: http://shora.tehran.ir/default.aspx?tabid=241&ArticleId=944
             
             
             3. گزارش عملکرد سال 1392 دفتر آموزش و مشارکت مردمی، قابل دسترسی در: http://www.doe.ir/Portal/home/?127129/%D8%B9%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B1%D8%AF
             
             
             4. محرم‌نژاد، ناصر و حیدری، عمران، «تدوین الگوی مدیریتی توسعه پایدار آموزش محیط‌زیست برای نسل جوان کشور»، علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، بهار 1385، شماره 28، صص 68-77.
             
             
             5. سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، (آذر 1390)، قابل دسترسی در: http://www.medu.ir/Portal/File/ShowFile.aspx?ID=da462e1d-b982-46b6-adfd-51ec1295fb5c
             
             
             6. شبیری، سیدمحمد؛ سرمدی، محمدرضا و شریفیان، شیوا «نیازسنجی و تعیین اولویت‌های آموزشی دانش‌آموزان و دبیران مقطع راهنمایی در زمینه محیط‌زیست»، علوم و تکنولوژی محیط‌زیست، زمستان 1389، دوره دوازدهم، شماره چهار، صص 143- 150.
             
             
             7. فقیهی قزوینی، فاطمه، «آموزش محیط‌زیست در مدارس»، فصلنامه تعلیم و تربیت، پاییز و زمستان 1365، شماره 7 و 8، صص 163- 137.
             
             
             8. باشگاه خبرنگاران جوان، (1392, 3 اسفند)، «مدارس جامع زیست‌محیطی راه‌اندازی می‌شود»، کد خبر: ۴۷۵۴۰۲۳، بازیابی در 7 اسفند 1392، قابل دسترسی در:
                
                
                1. http://www.yjc.ir/fa/news/4754023/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7%DB%8C-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D9%88%D8%AF