ارزیابی توان اکولوژیک به منظور توسعه شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی: جزیره مینو)
محورهای موضوعی : آب و محیط زیست
سحر عماری
1
(کارشناس ارشد گروه مدیریت محیط زیست، پردیس علوم و تحقیقات خوزستان، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.)
سولماز دشتی
2
(استادیار گروه محیط زیست، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران. *(مسوول مکاتبات))
جعفر مرشدی
3
(استادیار گروه جغرافیا، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.)
کلید واژه: ارزیابی توان, توسعه شهری, جزیره مینو, GIS,
چکیده مقاله :
امروزه بسیاری از شهرهای کشور ما با توجه به گسترش نامحدود و بدون برنامه ی خود سبب دست اندازی به محیط های طبیعی و از بین بردن آن ها شده اند و در هر دوره زمانی و یا در هر مکانی که ایجاد گردیده اند در پیامد استقرار خود مشکلاتی را نیز در محیط زیست ایجاد نموده اند. اصولاً ایجاد شهرهای جدید به منظور پاسخ گویی به نیازهایی هم چون جذب سرریز جمعیتی، تأمین مسکن و بسیاری از عوامل دیگر بوده و به خاستگاه آن ها در فرآیند توسعه از دیدگاه برنامه ریزی و طرح ریزی محیطی توجهی نگردیده است. جزیره مینو در جنوب خرمشهر در '12 o48 الی '15 o48 طول شرقی و '19 o30 الی '22 o30 عرض شمالی در استان خوزستان قرار دارد. جهت شناخت پتانسیل های توسعه شهری در جزیره مینو از روش تجزیه و تحلیل سیستمی و مدل اکولوژیکی مخدوم و ابزار GIS استفاده شده است. در قالب این فرآیند، ابتدا منابع محیط زیستی منطقه شناسایی گردید. داده های رقومی و به همراه دیگر داده های توصیفی برای ایجاد پایگاه داده ها، به سامانه Arc GIS داده شد. با تلفیق و روی هم گذاری لایه های اطلاعاتی، در سامانه Arc GIS نقشه یگان های اکولوژیکی منطقه به همراه جدول ویژگی های واحد، ایجاد و نسبت به امکان سنجی منطقه اقدام و مناطق مستعد برای توسعه شهری مشخص گردید. نتیجه بررسی نشان می دهد که با در نظر گرفتن تمامی پارامترهای اکولوژیکی مدل مخدوم، 85% منطقه از نظر توسعه شهری دارای توان مناسب درجه دو و 14% منطقه توان نامناسب دارند. پیشنهاد می شود در برنامه ریزی راهبردی توسعه شهری، اهداف کالبدی با اهداف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تلفیق شده و هماهنگ و همسو پیش رود. در این راستا محور اصلی برنامه ریزی شهری در جزیره مینو با اولویت بندی ارتقای ساختار کالبدی و رفاه اجتماعی با توجه به توسعه پایدار محیط زیست و در نهایت تولید ثروت بایستی صورت پذیرد.
Nowadays, many of our Iranian cities because of its unlimited expansion and without planning, due to encroaching on the natural environment and have been destroying and have created problems the environment in consequence of their establishment and any time or in any place. In principal the creation of new towns is in order to responds the need such as get the overflow population, provide housing and many other factors and was not considerable to the origin of them in development process and environmental planning. The Minoo Island in Khuzestan province is along with south of Khoramshahr between 48o 12' and 48o 15' east longitude and 30o 19' to 30o 22' north latitude. To identify the potential for urban development in Minoo Island, have been used systemic analysis and Makhdoum ecological model and GIS tools. In this Method, first the area biological resources were identified. Digital data along with other descriptive data to create the database give to ArcGis system. By combining and overlying the data layer in ArcGis system, the ecological unit map with unit characteristic was created and then region feasibility attempted and suitable area for urban development were identified. The study showed with considered the all Makhdoum model ecological parameters, 85 percent of region has a suitable potential with (grade 2) and 14 % for region has not good potential for urban development. It is suggested in the strategic planning of urban development, physical goals with economics, social and cultural goals integrated coordinated and consistent proceed. In this regard, the main axis of urban planning in Minoo Island with prioritization of upgrading of physical infrastructure and social welfare for environmental sustainable development and wealth generating must be made.
1- منوری، مسعود و طبیبیان، سحر. تعیین عوامل محیطزیستی در مکانیابی شهرهای جدید در ایران. علوم و تکنولوژی محیطزیست. 1385؛ شماره 3: صفحات 1 تا 9.
2- نقدی، فریده، حسینی، سیدمحسن و صدر، شقایق. ارزیابی توان اکولوژیک اراضی با استفاده از سیستمهای اطلاعات جغرافیایی و فرایند تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: اراضی حاشیه شهر تبریز). مجله کاربرد سنجش از دور و GIS در علوم منابع طبیعی، 1390؛ شماره 1: صفحات 91 تا 98.
3- Herold, M., Goldstein, N. C., Clarke, K. C., 2003. The spatiotemporal form of urban growth: measurement, analysis and modeling. Remote Sensing of Environment, Vol. 86, pp.286–302.
4- Shalaby, A., Aboel Ghar, M., Tateishi R., 2004. Desertification impact assessment in Egypt using low resolution satellite data and GIS. The International Journal of Environmental Studies, Vo.61, No 4, pp.375–384.
5- یاوری، ماندانا. ارایه راهکارهای مدیریتی و ارزشگذاری محیطزیستی و درجهبندی حفاظتی جزیره مینو. پایاننامه کارشناسیارشد مدیریت محیطزیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات خوزستان، 1384.
6- قنادپور، جلال. بررسی تجمع و تعیین منشأ عناصر سنگین سرب و روی و نیکل و کادمیوم در گیاه لوئی و در رسوب رودخانه اروند (منطقه آبادان خرمشهر و مینو شهر). پایاننامه کارشناسیارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات خوزستان، 1390.
7- قرخلو، مهدی، پورخباز، حمیدرضا، امیری، محمدجواد و فرجیسبکبار، حسنعلی. ارزیابی توان اکولوژیک منطقه قزوین جهت تعیین نقاط بالقوه توسعه شهری با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی. مطالعات و پژوهشهای شهری و منطقهای. 1388؛ شماره 2: صفحات 51 تا 68.
8- نتاجانصار، پیام. ارزیابی توان اکولوژیکی به منظور کاربری توسعه شهری به روش تصمیمگیری چند معیاره فازی حاشیه شهر اهواز، پایاننامه کارشناسیارشد مدیریت محیطزیست، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات خوزستان، 1392؛ 103 صفحه.
9- Xue, F., Bian, Z., 2008. GIS combined with MCE to evaluate land quality. International Federation for Information Processing, Vol.1, pp.215-222.
10- Lwasa, Sh., 2005. A geo-information approach for urban land use planning in Kampala. Spatial Development Infrastructure Linkages with Urban Planning. From pharaohs to Geo informatics FIG Working Week, Vol.8, pp.16-21.
11- مختاری، سحر. بررسی روند تخریب تالاب هورالعظیم با رهیافت ساختار اکولوژی سیمای سرزمین، پایاننامه کارشناسیارشد مدیریت محیطزیست، دانشگاه تهران، دانشکده محیط زیست، 1384؛ 154 صفحه.
12- مخدوم، مجید. شالوده آمایش سرزمین. تهران؛ انتشارات دانشگاه تهران، 1387، 289 صفحه.
13- دشتی، سولماز و سبزقبائی، غلامرضا. امکانسنجی نواحی مستعد توسعه پایدار کشاورزی و مرتعداری حوضه آبخیز فیروزآباد با استفاده از GIS. همایش ملی کشاورزی پایدار، 10 آذرماه 1390، ورامین، ایران
14- سازمان منطقه آزاد اروند، طرح جامع جزیره مینو. 1392، جلد دوم، فصل اول.
15- دشتی، سولماز، سبزقبائی، غلامرضا و نظریپرچستان، سیروس، راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار روستایی با استفاده از ارزیابی توان اکولوژیک (مطالعه موردی: حوضهآبخیز فیروزآباد). همایش ملی انسان، محیط زیست و توسعه پایدار، اسفندماه 1388، همدان، ایران.
16- شیعه، اسماعیل. مقدمهای بر مبانی برنامهریزی شهری، چاپ هفتم، دانشگاه علم و صنعت، 1376، ص 7.
17- Nader, M.R., Sallounm, B.A., Karam, N., 2008. Environment and sustainable development indicators in Lebanon: A practical municipal level approach. Ecological Economics, Vol.18, No 64, pp.186-198.
