تحلیل تطبیقی سبک‌شناسی زبانی در رزم رستم با اشکبوس شاهنامه و رزم عمروعاص با علی (ع) علی‌نامه

محورهای موضوعی : شعر

فرشاد اسکندری شرفی ¹ (دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران)
حسین صحراگرد ² (دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اراک، اراک، ایران.)
حسن حیدری ³ (استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اراک، اراک، ایران.)

تاریخ دریافت : 1400/12/14 تاریخ پذیرش : 1402/06/14 تاریخ انتشار : 1402/06/01

کلید واژه: سبک‌شناسی زبانی, تحلیل تطبیقی, رزم رستم با اشکبوس شاهنامه فردوسی, رزم عمروعاص با علی (ع) علی‌نامه ربیع, حماسه,

چکیده مقاله :

علی‌نامه نخستین حماسۀ دینی ادب فارسی، بازمانده از قرن پنجم هجری، است. سرایندۀ این منظومه، شاعری شیعی مذهب، متخلص به ربیع است که آن را در شرح مغازی امام علی (ع)، به‌ویژه جنگ‌های ایشان در جمل و صفین، و در مقابله با شاهنامه، سروده است. هدف پژوهش پیش‌رو که روشی توصیفی- تحلیلی دارد و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای صورت می‌گیرد، مشخص نمودن میزان تأثیرپذیری این حماسۀ دینی کمتر شناخته شده، از عناصر سبکی شاهنامه فردوسی، در سطح زبانی است. رویکرد پژوهش تطبیقی است؛ به همین منظور ابتدا دو داستانِ رزم رستم با اشکبوس و رزم عمروعاص با علی (ع) از شاهنامه فردوسی و علی‌نامه ربیع انتخاب و از نظر مختصات آوایی، لغوی و نحوی بررسی و با هم مقایسه شده است تا ویژگی‌های مشترک و متمایز سبکی آن‌ها در سطح زبانی مشخص و تحلیل آماری گردد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که علی‌نامه اگر چه هفتاد سال پس از شاهنامه و در مقابله با آن سروده شده است؛ اما از نظر سبک زبانی تا حد فراوانی تحت تأثیر شاهنامه قرار گرفته است؛ به‌گونه‌ای که بسیاری از مختصات آوایی، لغوی و نحوی موجود در شاهنامه و سبک خراسانی در آن به کار رفته است. تأثیرپذیری فراوان علی‌نامه از شاهنامه نشانگر این است که شاهنامه همواره به‌عنوان اثری شاخص و صاحب‌سبک الهام‌بخش دیگر حماسه‌سرایان بوده است.

چکیده انگلیسی:

Ali Nameh is the first religious epic in Persian literature traced back to fifth A.H. The composer of this versified story is a Shia poet alias to Rabi’e who has composed the descriptions of Imam Ali’s combats, especially his combats in Jamal and Sefein, versus Shahnameh. Applying a descriptive-analytical method and library references, the present paper aims to determine the influence level of this less known religious epic from the stylistic elements of Shahnameh linguistically. This is a comparative study; therefore, at first, we have chosen two stories from Shahnameh, “Rostam’s combat with Ashkbous” and “Amroas’s combat with Imam Ali” and Ali Nameh composed by Rabi’e. The stories were compared and contrasted phonologically, morphologically and syntactically in order to figure out their common and distinct features linguistically. The findings reveal that although Ali Nameh has been composed against Shahnameh 70 years after that, it is highly affected by Shahnameh in term of linguistic styles. In fact, Ali Nameh includes a majority of phonological, morphological and syntactic features of Shahnameh and its Khorasani style. The high level of influence from Shahnameh proves that Shahnameh has always been considered as an indicator and stylist work which has inspired other epic poets.