بررسی اشعار حافظ با دیوان امام علی از دیدگاه ادبیات‌تعلیمی
محورهای موضوعی : شعر
مسلم رجبی
1
(دانش‌آموخته دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه حکیم سبزواری)
کلید واژه:
چکیده مقاله :
یکی از بزرگ‌ترین غزل‌سرای قرن هشتم هجری، خواجه حافظ شیرازی است. درباره او همین بس که؛ مفاهیم تربیتی و مضامین والای اخلاقی در لابه‌لای اشعار شورنگیزش، خودنمایی می‌کند و عواطف و احساسات پاک و سرشار خوانندگان را برمی‌انگیزد. نیک می‌‌دانیم که حافظ بر دیوان شعرای پیشین تسلّط شگرفی داشته است و از مضامین بدیع و مفاهیم ناب آنان، برای ادای مقصود و ضرورت کلام خویش بهره می‌برده است. یکی از این دیوان‌های شعری، دیوان ارزشمند امام علیاست؛ چراکه قرابت مضامین اخلاقی و تربیتی اشعار حافظ در پاره‌ای از اوقات، نشان‌دهندة تأثیرِ مفاهیمِ والایِ اخلاقی و حکمیِ دیوان امام علیاست. این پژوهش با هدف بررسی تطبیقی دیوان حافظ شیرازی و دیوان امام علیاز دیدگاه ادبیات‌تعلیمی انجام گرفته است تا بتوان از وجوه تقارن و تشابه مضامین اخلاقی و تربیتی اشعار خواجه با سروده‌های امام علیبیشازپیش آگاه شد.
Hafez is the greatest lyricist of the eighth century. He enjoys an excellent position in mysticism and poetry. Hafiz’s excellent ideas and poetic gifts distinguished him markedly from other poets. The human heart knows the language of his poems. Ethical issues and educational considerations in his poetry absorb everyone's attention and stimulate the audience’s emotions. We know that Hafez had a good command of earlier poetry and these concepts have been integrated in his poetry. It is possible that Hafiz has been aware of the poetry of Imam Ali, because the didactic aspect of his poetry is similar to that of Imam Ali’s poetry which focuses on Morality and education. It is possible that Hafiz has been influenced by poetry of Imam Ali. This paper aims to reconcile the poetry of Hafez with the poetry of Imam Ali from the perspective of didactic literature in order to discover the similarity of ethics and education between them.
قرآن کریم. (1386). ترجمة مکارم شیرازی. مشهد: انتشارات آستان قدس.
افراسیابی، علی. (1380). ترجمه جهادالنفس وسائل‌الشیعة. قم: نهاوندى.
اکبرى بیرق، حسن؛ الیاسى، مژگان (1387) مطالعة تطبیقى ایمان در اندیشة میگل د. اونامونو و حافظ شیرازى، مطالعات ادبیات‌تطبیقى. سال دوم، شماره 6، صص 70-51.
پاینده، ابوالقاسم. (1363). نهج‌الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلى‌الله علیه و آله). تهران: دنیاى دانش.
تمیمى آمدى، عبدالواحد. (1366). تصنیف غررالحکم و دررالکلم. قم: دفتر تبلیغات.
جعفرى، بهراد. (1380). ترجمه تحف‌العقول. تهران: ناشر. اسلامیه.
حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمّد. (1375). دیوان اشعار. به تصحیح مرحوم قزوینی و غنی. تهران: جمهوری.
الحرانى، حسین‌بن‌شعبه. (1404). تحف‌العقول عن آل الرسول صلی‌الله علیه و آله و سلّم. قم: جامعه مدرسین.
حکیمى، محمدرضا؛ حکیمى، محمد؛ حکیمى، على. (1380). الحیاة. ترجمه احمد آرام. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامى.
خرمشاهی، بهاءالدین؛ انصاری، مسعود. (1376). پیام پیامبر صلی‌الله و علیه و آله و سلّم. تهران: منفرد.
خوانسارى، سید جمال‌الدین. (1366). شرح آقا جمال‌الدین خوانسارى بر غررالحکم. تهران: دانشگاه تهران.
دشتی، محمد. (1380). ترجمه نهج‌البلاغه. قم: امیرالمؤمنین.
دهخدا، علی‌اکبر. (1374). لغت‌نامه. تهران: امیر کبیر.
دیلمی، حسن. (1412 ق). إرشادالقلوب إلى‌الصواب. قم: شریف رضی.
رضایی، سید عبدالحسین. (1377). ترجمه ارشادالقلوب. تهران: اسلامیه.
سلگى نهاوندى، على. (1376). ترجمه ارشادالقلوب. قم: ناصر.
شعبانی میناآباد، احمد (1390) تأثُّر مضمونی حافظ از متنبّی، مطالعات ادبیات‌تطبیقى. سال پنجم، شمارة 16؛ صص 119- 133.
شعیرى، تاج الدین. (1405 ق). جامع‌الأخبار. قم: انتشارات رضى.
شیخ صدوق. (1406 ق). ثواب‌الأعمال و عقاب‌الأعمال. قم: دارالرضى.
شیخ کلینی. (1363). الکافی. تهران: اسلامیه.
صابرى یزدى، على‌رضا؛ انصارى محلاتى، محمدرضا. (1375). الحکم‌الزاهرة. ترجمه: انصارى. قم: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامى.
عطاردی، عزیزالله. (1374). مشکاه‌الانوار. تهران: عطارد.
عطایی، محمدرضا. (1369). مجمو عه ورام. آداب و اخلاق در اسلام. مشهد: آستان قدس.
علی‌بن ابی‌طالب. (1414ق). دیوان اشعار. به همّت حسین‌بن معین‌الدین میبدى. مترجم: مصطفی زمانی. قم: دار نداء‌الاسلام.
غنیمى هلال، محمد. (1373). ادبیات‌تطبیقى. ترجمة شیرازى. تهران: نشر رشوى.
فلسفى، محمد تقى. (1379). الحدیت‌ـ روایات تربیتى. تهران: نشر فرهنگ اسلامى.
کوشان، ایوب؛ ضیایی، غلام‌رضا (1390) مقایسه پیر در شعر حافظ و دیوان های حکیم فضولی، مطالعات ادبیات‌تطبیقى. صص 1-22.
مجلسی، سید محمدباقربن محمدتقی. (1403ق). بحارالانوار. بیروت: دار احیاء‌التراث العربی.
محدث قمی. (1369). نزهة‌النواظر فی. ترجمة معدن‌الجواهر. تهران: اسلامیه.
مشکینى، على. (1424). تحریرالمواعظ العددیة. قم: الهادى.
ممتحن، مهدی (1388) مفاهیم شعر تازی در سایة غزلیات حافظ، مطالعات ادبیات‌تطبیقى. سال دوم، شماره 8، صص 213- 228.
ندا، طه. (1383). ادبیات‌تطیفی. ترجمه هادی نظری منظم. تهران: نشر نی.
ولک، رنه؛ وارن، آوستن. (1382). نظریه ادبیات. ترجمه: ضیاء موحد و پرویز مهاجر. تهران: علمی و فرهنگی.
