بررسی و واکاوی مقایسه‌ای و تطبیقی شخصیت زن از نگاه فردوسی و مولوی

محورهای موضوعی : شعر

هادی عباس نژاد خراسانی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر. ایران)
رضا فرصتی جویباری ² (استادیارگروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران)
حسین پارسائی ³ (استادیارگروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران)

تاریخ دریافت : 1400/02/28 تاریخ پذیرش : 1400/02/28 تاریخ انتشار : 1400/02/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

در منظومه‌های ایرانی، زنان نقش‌های گوناگون را عهده دار بوده‌اند. بر اساس تعالیم اسلامی و نصّ قرآن کریم، انسان خلیفه خدا بر روی زمین محسوب می‌شود و انسان‌ها از هر نژاد و جنسی با هم برابرند. شاعران و نویسندگان ایرانی در حقیقت زیباترین تشبیهات و مضمون‌های بکر و بدیع را در وصف زنان آفریده‌اند و با الهام آزاد، آثار جاودان از خود به یادگار گذاشته‌اند. از نظر آنان، نگاه به زن زندگی می‌بخشد و تبسّمش عشق آفرین است. محققان در تحلیل وگردآوری داده‌ها از روش تحقیق تحلیلی-تاریخی به ویژه کتب شاهنامه و مثنوی معنوی مولوی استفاده کرده‌اند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد: از نظر فردوسی، بزرگ‌ترین شاخص و جلوه‌ زن در شاهنامه این است که موجودی خردمند، هنرمند، صاحب رأی، وفادار به شوی خویش باشد و خوارمایه نباشد و نیز او حافظ هویّت اندیشه ایرانشهری و ارزش‌های والای قومی و نژادی خویش است. نگاه مولوی به زن نگاهی نسبی و دوسویه است.

چکیده انگلیسی:

In Iranian poetry, women have played various roles. According to Islamic teachings and the text of the Holy Quran, man is considered the caliph of God on earth and human beings of all races and genders are equal. In fact, Iranian poets and writers have created the most beautiful original similes and themes in the description of women, and with free inspiration, they have left lasting works. According to them, looking at a woman gives life and her smile is love-creation. In analyzing and collecting data, researchers have used the method of analytical-historical research, especially the books "Shahnameh" and "Masnavi Manavi" by Movlavi. The results show: According to Ferdowsi, the greatest indicator and manifestation of woman in "Shahnameh" is that she is a wise being, artist, independant, loyal to her husband and not a foodie, and she is the guardian of the identity of Iranshahri thought and high ethnic and racial values. Movlavi's view to women is relative and two-sided.

منابع و مأخذ:

 

کتابنامه

آیدنلو، سجّاد. 1388ش، از اسطوره تا حماسه، چاپ دوّم، تهران: سخن.

بیهقی، ابوبکر احمد بن حسین. 1361ش، دلایل النبوة، ترجمه محمود مهدوی دامغانی، جلد اوّل، بی جا: بی نا.

حائری، جمال الدین. 1383ش، زنان شاهنامه، پژوهش و نقالی از آذرگشب تا همای، چاپ اوّل، تهران: پیوند نو.

حریری، ناصر. 1394ش، فردوسی، زن و تراژدی(مجموعه مقالات)، چاپ دوّم، بابل: آویشن.

حسینی، مریم. 1388ش، ریشه‌های زن ستیزی در ادبیّات فارسی، تهران: چشمه.

حقّ شناس، سیّد حسین. 1388ش، بشنو از نی، شرحی بر حکایت‌های مثنوی، جلد دوّم، چاپ اوّل، تهران: رسالت یعقوبی.

خاقانی، علی. 1376ش، زن از نگاه شاعر، چاپ اوّل، تهران: ندای فرهنگ.

دیاکوف، وی. 1353ش، تاریخ جهان باستان، ترجمه علی الله همدانی، جلد اوّل، تهران: توس.

دین لوییس، فرانکلین. 1390ش، مولانا دیروز تا امروز، شرق تا غرب، ترجمه حسن لاهوتی، چاپ چهارم، تهران: نارمک.

زرّین کوب، عبدالحسین. 1388ش، سرّ نی، نقد شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی، جلد اوّل، چاپ دوازدهم، تهران: علمی.

زمانی، کریم. 1382ش، شرح جامع مثنوی، جلد اوّل، چاپ دوّم، تهران: اطّلاعات.

سرامی، قدمعلی. 1380ش، ابتدانامه، به تصحیح و تنقیح محمّدعلی موحد و علیرضا حیدری، چاپ اوّل، تهران: نیل.

شمیسا، سیروس. 1389ش، انواع ادبی، چاپ چهارم، تهران: میترا.

صفا، ذبیح الله. 1378ش، حماسه سرایی در ایران، چاپ چهارم، تهران: فردوس.

طهماسبی، فرهاد. 1389ش، «بازتاب مسائل اجتماعی- فرهنگی در مثنوی مولانا»، پژوهشنامه فرهنگ و ادب، دوره پنجم و ششم، شماره نهم، صص289- 271.

علوی، سیّد عبدالرضا. 1389ش، فرهنگ مثنوی، چاپ اوّل، تهران: علمی.

فردوسی، ابوالقاسم. 1374ش، شاهنامه، به تصحیح ژول مل، با مقدمه دکتر محمّدامین ریاحی، چاپ پنجم، تهران: سخن.

کربن، هانری. 1374ش، ارض ملکوت، ترجمه سیّد ضیاءالدّین دهشیری، تهران: طهوری.

کیا، خجسته. 1371ش، سخنان سزاوار زنان پهلوانی، چاپ اوّل، تهران: فاخته.

گرین، ویلفرد و مورگان لیبران و جان یلنیگهم. 1383ش، مبانی نقد ادبی، ترجمه فرزانه طاهری، چاپ سوّم. تهران: نیلوفر.

گولپینارلی، عبدالباقی. 1382)ش، مولویّه پس از مولانا، ترجمه توفیق سبحانی، چاپ اوّل، تهران: علم.

محبّتی، مهدی. 1388ش، از معنا تا صورت، جلد اوّل، چاپ اوّل، تهران: سخن.

مطهّری، مرتضی. 1369)ش، نظام حقوق زن در اسلام، تهران: صدرا.

مولوی، جلال الدّین محمّد. 1374ش، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد نیکلسن، چاپ ششم، تهران: علمی.

مولوی، جلال الدّین محمّد. 1388ش، فیه ما فیه، تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، چاپ اوّل، تهران: دانشگاهیان.

همایی، جلال الدّین. 1369ش، مولوی نامه، مولوی چه می‌گوید ؟ چاپ هفتم، جلد دوّم، تهران: هما.

یا حقّی، محمّد جعفر. 1388ش، از باژ تا دروازه رزان، چاپ اوّل، تهران: سخن.

یزدانی، زینب. 1388ش، زن در شعر فارسی دیروز، امروز، چاپ اوّل، تهران: فردوس.

 

مقالات

اکبری، منوچهر. 1380ش، «در شایست و ناشایست زنان در شاهنامه»، مجلّه دانشکده ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تهران، تابستان و پاییز، ص63.

پاک نیا، محبوبه. 1385ش، «خوانشی از زن در شاهنامه»، مجلّه مطالعات زنان، سال چهارم، شماره دوّم.

توکلی محمدی، محمودرضا و محمدعلی آذرشب و معصومه شبستری. 1394ش، «زن در شعر صدقی زهاوی و ملک الشعرای بهار»، مجله مطالعات ادبیات تطبیقی، سال نهم، ش34، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت.

سردار، ریحانه و علی گنجیان خناری. 1398ش، «بررسی خسرو و شیرین نظامی و دیوان جمیل بن معمر از منظر مکتب فمینیسم»، مجله مطالعات ادبیات تطبیقی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت، سال سیزدهم، ش 51.

کراچی، روح انگیز. 1393ش، «تأمّلی بر جایگاه زن در اندیشه مولوی از منظر جامعه شناسی در ادبیّات»، مجلّه جامعه پژوهشی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، شماره چهارم، زمستان، صص106-89.

Bibliography

Aidanloo, Sajjad. 2009, From Myth to Epic, Second Edition, Tehran: Sokhan.

Bayhaqi, Abu Bakr Ahmad bin Hussein. 1982, Reasons for Prophethood, translated by Mahmoud Mahdavi Damghani, Volume One, Bija: Bina.

Haeri, Jamaluddin 2004, Shahnameh Women, Research and Narration from Azargashb to Homay, First Edition, Tehran: Payvand-e No.

Hariri, Nasser 2015, Ferdowsi, Woman and Tragedy (collection of articles), second edition, Babol: Avishan.

Hosseini, Maryam 2009, The roots of misogyny in Persian literature, Tehran: Cheshmeh.

Haqshenas, Sayed Hussein. 2009, Hear from the Reed, a commentary on the anecdotes of Masnavi, Volume Two, First Edition, Tehran: Resalat Yaghoubi

Khaqani, Ali 1997, Woman from the Poet's Perspective, First Edition, Tehran: Nedaye Farhang. Diakov, V. 1974, History of the Ancient World, translated by Aliullah Hamedani, Volume I, Tehran: Toos.

Dean Lewis, Franklin. 2011, Movlavi Yesterday to Today, East to West, translated by Hassan Lahouti, fourth edition, Tehran: Narmak.

Zarrin Koob, Abdul Hussein 2009, Secret of reed, Critique of the Analytical and Comparative Description of Masnavi, Volume One, Twelfth Edition, Tehran: Elmi

Zamani, Karim. 2003, Comprehensive Description of Masnavi, Volume One, Second Edition, Tehran: Ettelaat.

Serami, Ghadmali. 2001, first letter, corrected and revised by Mohammad Ali Movahed and Alireza Heidari, first edition, Tehran: Nil.

Shamisa, Sirus. 2010, Literary Types, Fourth Edition, Tehran: Mitra.

Safa, Zabihullah. 1999, Epic Writing in Iran, Fourth Edition, Tehran: Ferdows.

Tahmasebi, Farhad 2010, "Reflection of socio-cultural issues in Movlana's Masnavi", Journal of Culture and Literature, Volume 5 and 6, No. 9, pp. 289-271.

Alavi, Sayed Abdul Reza 2010, Farhang Masnavi, first edition, Tehran: Elmi.

Ferdowsi, Abolghasem 1995, Shahnameh, edited by Jules Mel, with introduction by Dr. Mohammad Amin Riahi, fifth edition, Tehran: Sokhan.

Carbon, Henry. 1995, The Land of the Kingdom, translated by Seyyed Zia-ud-Din Dehshiri, Tehran: Tahoori.

Kia, Khojasteh. 1992, Worthy words of heroic women, first edition, Tehran: Fakhteh.

Green, Wilfred and Morgan Lieber and John Yelingham. 2004, Basics of Literary Criticism, translated by Farzaneh Taheri, third edition. Tehran: Niloufar.

Golpinarli, Abdul Baqi. 2003, Movlaviyeh after Movlana, translated by Tawfiq Sobhani, first edition, Tehran: Alam.

Mohabbaty, Mehdi. 2009, from meaning to form, first volume, first edition, Tehran: Sokhan. Motahari, Morteza 1990, The system of women's rights in Islam, Tehran: Sadra.

Movlavi, Jalaluddin Muhammad 1995, Masnavi Manavi, edited by Reynold Nicholson, sixth edition, Tehran: Elmi.

Movlavi, Jalaluddin Muhammad 2009, Fih Ma Fih, Correction of Badi-ol-Zaman Forouzanfar, first edition, Tehran: Daneshgahian.

Homayi, Jalaluddin 1990, Movlavi Nameh, what does Movlavi say? Seventh Edition, Volume Two, Tehran: Homa.

Ya Haqqi, Muhammad Ja'far. 2009, From Baj to Razan Gate, First Edition, Tehran: Sokhan.

Yazdani, Zeinab 2009, Woman in Persian Poetry of Yesterday, Today, First Edition, Tehran: Ferdows.

Articles

Akbari, Manouchehr. 2001, "On the merits and demerits of women in Shahnameh", Journal of the Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran, Summer and Autumn, p.63.

Paknia, Mahbubeh. 2006, "A Reading of a Woman in the Shahnameh", Journal of Women's Studies, Fourth Year, Second Issue.

Tavakoli Mohammadi, Mahmoud Reza and Mohammad Ali Azarshab and Masoumeh Shabestari. 2015, "Woman in the Poetry of Sedghi Zahavi and Malek Al-Shoaraye Bahar", Journal of Comparative Literature Studies, Year 9, Vol. 34, Islamic Azad University, Jiroft Branch.

Sardar, Reyhaneh and Ali Ganjian Khanari.2019, "A Study of Khosrow and Shirin Nezami and the Divan of Jamil Ibn Mu'ammar from the Perspective of the School of Feminism", Journal of Comparative Literature Studies, Islamic Azad University, Jiroft Branch, 13th year, 51.

Karachi, Rouhangiz. 2014, "Reflections on the position of women in Movlavi's thought from the perspective of sociology in literature", Journal of Cultural Research Society, Institute of Humanities and Cultural Studies, Fifth Year, Fourth Issue, Winter, pp. 106-89.