بررسی تطبیقی طنزپردازی در شعر محمّدعلی افراشته و احمد مطر
محورهای موضوعی : شعر
حبیب حاجی پور
1
(دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نیشابور)
پروین‌دخت مشهور
2
(استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد نیشابور)
کلید واژه:
چکیده مقاله :
استفاده از طنز به نیّت بازگویی دغدغه های مردمی، روشی ایده آل برای شاعرانی است که با حکومت های استبدادی روبه رو هستند. در ایران(دوران پهلوی دوّم) و عراق(دوران بعث) به دلیل فضای بسته سیاسی و اختناق حاکم، محمّدعلی افراشته و احمد مطر، با سودجستن از شگردهای متنوّع طنزسرایی، به تشریح کاستی های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی پرداخته اند و شعر خود را بستری مناسب جهت تبیین دغدغه های خُرد و کلان افراد قرار داده اند. بررسی این شگردها در سروده دو شاعر با رویکرد تطبیقی(آمریکایی) و روش توصیفی- تحلیلی نشان می دهد که آن‌ها با استفاده از ترفندهایی چون تشبیه و استعاره های خنده دار؛ تهکّم و استهزاء؛ برعکس گویی؛ واژه های طنزآمیز و توصیف خنده دار، ضمن قوام بخشیدن به ساختار طنزهای خود، بر اثربخشی انتقادهای مورد نظرشان افزوده اند. افراشته و مطر به صورت مجزّا از تکنیک های دیگری هم استفاده کرده اند که در طنز افراشته، نقیضه سازی و در طنز مطر، غافلگیری، اغراق و تناقض برجسته تر بوده است. کارکرد اصلی طنز در سروده های دو شاعر، سیاسی- اجتماعی است و به هدف تولید خنده و تفکّر به موازات هم خلق شده است تا با ساختارشکنی مبانی رسمی جامعه، زمینه برای تحوّلات شخصی و اجتماعی و رسیدن به آینده آرمانی فراهم گردد.
Applying satire by the aim of expressing people's concerns is an idel method for the poets who involve with dictatorial governments. In Iran (second Pahlavi dynasty) and Iraq (Ba'ath era), Mohammad Ali Afrashteh and Ahmad Mattar started to explain political, social and cultural lacks by enjoying various satire techniques because of the dictatorship atmosphere; they thought that their poetry would be a proper channel to express minor and major concerns. Studying those techniques in their poetries – by comparative (American) approach and with descriptive – analytical method – shows that they applied techniques such as simile and humorous metaphors, mockery, reverse talking, ridiculous terms and etc. not only strengthen the satire structure bit also enhance and enrich the effectiveness. Afrashteh and Mattar have applied other techniques separately in which surprise, exaggeration and conflict were more remarkable in Afrashteh's works. The main function of satire in both poets' works is political – social and aimed making laugh and thinking parallel to reach the ideal future and make the field to personal and social changes.
کتب فارسی
اصلانی، محمّدرضا. 1387ش، فرهنگ اصطلاحات و واژگان طنز، تهران: کارون.
افراشته، محمّدعلی. 1358ش، مجموعه آثار، گردآوری از نصرتالله نوح، تهران: توکا.
آرینپور، یحیی. 1372ش، از صبا تا نیما، ج2، چاپ پنجم، تهران: زوّار.
حافظ، شمسالدّین محمّد. 1389ش، دیوان، به تصحیح مجتبی مینوی و قاسم غنی، تهران: طلایه.
حلبی، علیاصغر. 1364ش، مقدمهای بر طنز و شوخطبعی در ایران، چاپ اول، تهران: پیک.
داد، سیما. 1385ش، فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
سارتر، ژان پل. 1388ش، ادبیات چیست، ترجمه ابوالحسن نجفی و مصطفی رحیمی، چاپ هشتم، تهران: نیلوفر.
سعدی، مصلحالدّین. 1385ش، کلیات، به تصحیح محمّدعلی فروغی، چاپ اول، تهران: هرمس.
شفیعیکدکنی، محمّدرضا. 1374ش، مفلس کیمیافروش، چاپ دوم، تهران: سخن.
شفیعیکدکنی، محمّدرضا. 1385ش، این کیمیای هستی، به کوشش ولیالله درودیان، چاپ سوم، تبریز: آیدین.
شکرخواه، یونس. 1380ش، طنز، تئوریها و پارادایمها، تهران: سالنامه گلآقا.
صدر، رؤیا. 1380ش، بیست سال با طنز، چاپ اول، تهران: هرمس.
نبوی، ابراهیم. 1378ش، کاوشی در طنز ایران، ج1، تهران: جامعه ایرانیان.
نیکوبخت، ناصر. 1380ش، هجو در شعر فارسی، چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران.
کتب عربی
مطر، احمد. 2011م، المجموعة الشعریة، چاپ اول، بیروت: دار العروبه.
کتب لاتین
Cuddon, J.A. 1993, A dictionary of literary terms and literary theory, United Kingdom: Oxford.
مقالات
پارسپور، آیدا و خوئینی، عصمت. 1395ش، «محتوای طنز در آثار محمّدعلی افراشته»، فصلنامه زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی سنندج، سال 8، شمارههای 28 و 29، صص 43-1.
رجبی، فرهاد. 1391ش. «رسالت طنز در شعر میرزاده عشقی و احمد مطر»، مجله زبان و ادبیّات عربی، شماره 7، صص 102-73.
سلیمانی، محسن. 1391ش، «شگردهای خندهسازان و طنزپردازان»، ارائهشده در مجموعه مقالات اسرار و ابزار طنزنویسی، صص 298-266.
صدقی، حامد. 1384ش، «مهمترین عناصر معنایی شعر احمد مطر»، مجله انجمن ایرانی زبان و ادبیات عرب، سال 1، شماره 3، صص 90-69.
عظیمی، کاظم و سپهوند، فاطمه. 1396ش، «مقایسه تطبیقی طنز سیاسی- اجتماعی در اشعار نسیم شمال و احمد مطر»، مطالعات ادبیات تطبیقی دانشگاه آزاد اسلامی جیرفت، سال 11، شماره 2، صص 31-9.
محسنی، علیاکبر. 1396ش، «بازتاب پیامدهای استبداد در شعر احمد مطر»، نشریه ادبیات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 9، شماره 16، صص 258-237.
مختاری، قاسم و سپهرینیا، جواد و جوکار، سمیرا. 1392ش، «طنز سیاسی- اجتماعی در اندیشه‌های عبید زاکانی و احمد مطر»، کاوشنامه ادبیات تطبیقی دانشگاه رازی کرمانشاه، سال 3، شماره 12، صص 146-121.
موسوی، سیّد هاشم. 1383ش، «بازتاب قشربندی اجتماعی در طنز نسیم شمال و افراشته»، مجله زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال 2، شماره 2، صص 181-165.
_||_
Persian Books
Afrashteeh, MohammadAli 1358, collection of works, compilation of NusratAllah Nooh. Tehran: Tuka.
Arianpour, Yahya. 1372, from Saba to Nima, C 2. Fifth Edition. Tehran: Zavvar.
Aslani, MohammadReza. 2008, Dictionary of Humorous Terms and Words, Tehran: Karoon.
Dad, Sima. 2006, Literature Dictionary of Literatures, Tehran: Morvarid.
Hafez, Shams-al-din Muhammad. 2010, the court, to correct Mojtaba Minavi and Qasim Ghani. Tehran: Talaye.
Halabi, AliAsghar. 1364, introduction to humor and humor in Iran, first edition. Tehran: Peyk.
Sa'adi, Mosleh-al-Din. 2006 General, corrected by MohammadAli Foroughi. First Edition. Tehran: Hermes.
Sadr, Roya. 2001, twenty years with humor, first edition. Tehran: Hermes.
Sartre, Jean Paul. 2009, What is Literature?, translation of Abolhassan Najafi and Mostafa Rahimi, Eighth edition Tehran: Niloufar.
Shafiei Kotkani, MohammadReza. 1995, Moflese Kimiaforoosh, Second Edition. Tehran: Sokhan.
Shafiei Kotkani, MohammadReza. 2006, In Kimiaye Hasti, by the effort of ValiAllah Doroudian. Third edition. Tabriz: Aydin.
ShekarKhah, Younes.2001, Comic, Theories and Paradigms, Tehran: Salname GolAgha.
Nabavi, Ebrahim. 1999, Exploration in Iran's Comic, J1. Tehran: Iranian Society.
Nikobakht, Nasser. 2001, Hajv in Persian poetry, first edition. Tehran: Tehran University. Arabic book
Matar, Ahmad. 2011, Al-Majmoatah-al-Sharia, first edition. Beirut: Dar-al-Orouba.
Latin book
Azimi, Kazem and Sepahvand, Fatemeh. 2017 "A Comparative Comparison of Political-Social Saundings in the Poems of Nasim-e-Shomal and Ahmad Matar." Comparative Literature Studies in Jiroft Islamic Azad University. Year 11. Number 2. P.p 31-9.
Cuddon, J.A. 1993, A dictionary of literary terms and literary theory, United Kingdom: Oxford.
Articles
Mokhtari, Qasim and SepehriNia, Javad and Jowkar, Samira. 2013 "Political-social satire in the thoughts of Obeid Zakani and Ahmad Matar." Explore the Literature of Comparative Literature at Razi University of Kermanshah. Year 3, No. 12, pp. 146-121.
Mohseni, AliAkbar. 2016 "Reflect the consequences of tyranny in the poem of Ahmad Matar". Journal of Sustainability Literature of Shahid Bahonar University of Kerman. Year 9, Number 16. P.p 258-237.
Mousavi, Seyed Hashem. 2004 "The reflection of social stratification in the satire of the bare breeze and the mosque." Persian language and literature magazine of Sistan and Baluchestan University. Year 2, No. 2, pp. 181-165.
Parspour, Aida and Khoini, Esmat. 2016 "Comic content in the works of MohammadAli Afrashteh". Islamic Azad University, Sanandaj Branch. Year 8. Number 28 and 29. p.p 43-1.
Rajabi, Farhad. 2012 "The Composition of Comic in Mirzadeh Eshghi and Ahmad Matar's Poetry". Arabic Language and Literature. No. 7, pp. 102-73.
Sedghi, Hamed. 2005 "The most important elements of Ahmad Matar's poem". Arabic Iranian Language and Literature Association. Year 1, No. 3, pp. 90-69.
Soleymani, Mohsen 2012 "Laughter and Comedian Practices". Presented in the series of secrets and instruments of satire. P.p 298-266. First Edition. Soreye: Mehr: Tehran.
