نقد و تحلیل فریبکاری در تاریخ بیهقی و شاهنامه

محورهای موضوعی : شعر

منصور مره یی ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زاهدان- ایران)
حبیب الله جدید الاسلامی ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زاهدان- ایران)
بهروز رومیانی ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد زاهدان- ایران)

تاریخ دریافت : 1399/01/31 تاریخ پذیرش : 1399/01/31 تاریخ انتشار : 1399/01/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

فریب و نحوه رفتاری فریبکاران در دو کتاب شاهنامه و تاریخ بیهقی که از آثار وزین ادب و هنر فارسی هستند، به وضوح نمایان است. نیرنگ در بخش‌های حماسی- اسطوره‌ای و تاریخی شاهنامه به کار رفته است که به نظر می رسد در بخش حماسی آن با انگیزه و اهداف شخصی و انسانی و ملی، بیشترین کاربرد را دارد. بر خلاف معنای متعارف نیرنگ که مفهومی منفی دارد؛ در شاهنامه جنبه‌ها و مفاهیم مثبت آن را می توان مشاهده کرد. آیا فریب بر اثر رفتار شخصیّت های بانفوذ سیاسی چون محمود، مسعود و بوسهل ... است که در دوره ای بر اریکه قدرت و هدایت جامعه تکیه زده، به حکمرانی پرداخته، به فریب روی آورده و توانسته اند از بروز آشوب جلوگیری کنند یا اینکه محمودیان با تضریب و فریب سبب عزل طرفداران مسعود شده و نوعی بی ثباتی و اضطراب را گسترش داده اند.

چکیده انگلیسی:

The deception and behavior of the deceivers is clearly evident in two Persian precious and artistic books "Shahnameh" and "Tārīkh-i Bayhaqī”. Trickery has been applied in the epic-mythological and historical sections of "Shahnameh", which seems to be most frequent in its epic section with personal, human and national motives and goals. In spite of negative connotation of deception and trickery, its positive aspects and concepts can be seen in "Shahnameh”. Is the deception due to the behavior of influential political figures such as Mahmoud, Massoud and Bu Sahl and etc.... who were powerful and governor in a specific era deceived and managed to prevent chaos? or Mahmoudians who developed anxiety and instability by deceiving and tricking Masoud fans and followers.

منابع و مأخذ:

نهج البلاغه.

انوری، حسن. 1355ش، اصطلاحات دیوانی دوره غزنوی و سلجوقی، تهران: بی نا.

بیهقی دبیر، ابوالفضل محمدبن حسین. 1381ش، تاریخ بیهقی، شرح خلیل خطیب رهبر، جلد1، 2، 3، تهران: نشر مهتاب.

بیهقی، محمد بن حسین. 1386ش، تاریخ بیهقی، بازگردان و تعلیقات، سیّد شاهرخ موسویان، تهران: دستان.

بیهقی، محمد بن حسین. 1389ش، تاریخ بیهقی، تصحیح و تعلیقات، محمدجعفر یاحقّی، مهدی سیّدی، تهران: انتشارات سخن.

حسینی کازرونی، سیّد احمد. 1388ش، فرهنگ تاریخ بیهقی، تهران: زوّار.

سرّامی، قدمعلی. 1388ش، از رنگ گل تا رنج خار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

یاحقی، محمدجعفر. 1388ش، یادنامه ابوالفضل بیهقی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.

 

مقالات

آرخی، کمال الدین و محمود عباسی. 1396ش، «مکر و نیرنگ در عاشقانه‌‌های حماسه‌های ملی ایران»، پژوهشنامه ادب غنایی، دوره 15، شماره 28، صص 24-7.

بهنام، مینا. 1394ش، «حدیث خداوندی و بندگی(تحلیل تاریخ بیهقی از دیدگاه ادبی، اجتماعی و روان­شناختی)»، مجله پاژ، شماره 18، صص 161- 164. 

جابری، صدیقه و سمیه زارع. 1388ش، «سابقه دیوان اشراف و نمود آن در تاریخ بیهقی»، فصلنامه دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال چهارم، شماره 14 و 15، صص 33- 50. 

صحرایی، قاسم و مریم میرزایی­مقدم. 1390ش، «بی اعتمادی در دستگاه مسعود غزنوی و دلایل آن در تاریخ بیهقی»، پژوهش­های تاریخی(مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی اصفهان)، دوره 47(دوره جدید)، شماره 3(پیاپی 11)، صص 113- 129.

عطاردی، سمیه و مهدخت پورخالقی چترودی. 1393ش، «تحلیل شخصیت­شناسانه ابوالفضل بیهقی بر اساس تاریخ بیهقی»، جستارهای ادبی، شماره 187، صص 83- 110.

موسوی، سیدکاظم و سجاد نجفی بهزادی. 1390ش، «نیرنگ در شاهنامه»، کنفرانس ادبیات و زبان‌شناسی، دانشگاه شهرکرد.