خوانش نشانه‌شناختی مضمون جهاد در سوره محمّد(ص)
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی
منیر زیبائی
1
(گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران)
کلید واژه: نشانه, تحلیل متن, سطوح ساختاری, سوره محمد(ص), دلالت,
چکیده مقاله :
نشانه شناسی رهیافتی در نقد ادبی است که برای کاوش درباره شیوه خلق معنا در متون ادبی، قابلیت در خور توجهی دارد. این شیوه متن محور با رویکردی نظام مند به مطالعه تمامی فاکتورهایی که در تولید و تفسیر معنا یا در فرایند دلالت دخیل‌اند، می‌پردازد و سعی دارد به نقاط کلیدی متن و لایه های معنایی آن دست یابد. قرآن به عنوان سرآمد متون ادبی، معارف و معانی بلند خود را در هر سوره در قالب شبکه گسترده و زنجیره‌واری از نظام های نشانه ای عرضه نموده است. جستار پیش رو با تکیه بر روش توصیفی- استنتاجی، مضمون جهاد را در سوره محمد(ص) مورد توجه قرار داده است. این خوانش، متن سوره را به مثابه نظامی از رمزگان و نشانه های کلامی، در چارچوبی منسجم و در لایه های ساختاری مختلف آوایی، واژگانی و نحوی- بلاغی بررسی می کند. نشانه ها در متن این سوره از خلال محورهای هم نشینی و جانشینی و با توجه به سیاق و فضای حاکم بر سوره از کارکرد اصلی خود دور شده و دلالت هایی جدید می گیرند.
Semiotics is an approach in literary criticism that has the potential to explore how meaning is created in literary texts. This text-based method with a systematic approach studies all the factors that are involved in the production and interpretation of meaning or in the process of signification, and tries to achieve the key points of the text and its semantic layers. The Qur'an, as the foremost literary texts, has presented its teachings and long meanings in each surah in the form of an extensive network and a chain of sign systems. The present article, based on the descriptive-inferential method, has considered the theme of jihad in Surah Muhammad (PBUH). This reading examines the text of the surah as a system of codes and theological signs, in a coherent framework and in different structural layers of phonetics, lexicon and syntax-rhetoric. The signs in the text of this surah move away from their main function through the axes of companionship and succession and according to the context and atmosphere governing the surah and take new meanings.
کتابنامه
قرآن کریم.
اکو، امبرتو. 1387ش، نشانه‌شناسی، ترجمه پیروز ایزدی، تهران: نشر ثالث.
بارت، رولان. 1370ش، عناصر نشانه‌شناسی، ترجمه مجید محمدی، تهران: هدی.
بشر، کمال. 2000م، علم الأصوات، قاهره: دار غریب.
جوادی آملی، عبدالله. 1389ش، توحید در قرآن، قم: مرکز نشر اسراء.
چندلر، دانیل. 1394ش، مبانی نشانه‌شناسی، ترجمه مهدی پارسا، تهران: سوره مهر.
داود، سلیمان امانی. 2002م، الاسلوبیة والصوفیة، عمان- اردن: وزارة الثقافة.
دینه‌سن، آنه ماری. 1389ش، درآمدی بر نشانه‌شناسی، ترجمه مظفر قهرمان، آبادان: پُرسش.
راغب اصفهانی،حسین بن محمد.1383ش، ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن، تهران: المکتبة المرتضویة.
سجودی، فرزان. 1382ش، نشانه‌شناسی کاربردی، تهران: نشر قصه.
الصالح، صبحی. 2009م، دراسات فی فقه اللغة، بیروت: دار العلم للملایین.
طباطبایی، سید محمد حسین. 1374ش، ترجمه تفسیر المیزان، ج 18، ترجمه محمد باقر موسوی همدانی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسی، فضل بن حسن. 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج 9، تهران: انتشارات ناصرخسرو.
طبرسی، فضل بن حسن. 1374ش، تفسیر جوامع الجامع، ج6، ترجمه احمد امیری شادمهری، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
طنطاوی، سید محمد. 1998م، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، القاهرة: دار نهضة مصر.
عبابو، نجیبة. 2008م، التحلیل الصوتی والدلالی للغة الخطاب فی شعر المدح، الشلف: جامعة حسیبة بن بوعلی.
عباس، حسن. 1998م، خصائص الحروف العربیة ومعانیها، دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب.
فراهیدی، خلیل بن احمد. 1405ق، العین، ج2، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم: دار الهجرة.
گیرو، پی‌یر. 1383ش، نشانه‌شناسی، ترجمه محمد نبوی، تهران: آگه.
مکارم شیرازی، ناصر. 1353ش، تفسیر نمونه، ج16 و 21، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
کتب انگلیسی
Martin, Bromwen & Ringham, Feliztas.م 2000, Dictionary of semiotics, London & New York: Cassell.
مقالات
بابازاده اقدم، عسگر و همکاران. 1397ش، «تحلیل فرمالیستی سوره مبارکه قمر»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال نهم، شماره34، صص49-65.
پرچم، اعظم و همکاران. 1392ش، «کارکرد علم دلالات در کثرت معنایی وجوه قرآن»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال چهارم، شماره14، صص121-145.
عچرش، خیریه و همکاران. 1394ش، «رسم شبکه معنایی واژه فتنه و مترادفات آن در قرآن»، فصلنامه مطالعات قرآنی، سال ششم، شماره24، صص29-52.
_||_The Holy Quran.
Ako, Amberto. 2008, Semiotics, translated by Pirooz Izadi, Tehran: Sales publication.
Bart, Roland. 1991, Elements of Semiotics, translated by Majid Mohammadi, Tehran: Hoda.
Bashar, Kamal. 2000 AD, Sound Science, Cairo: Dar Gharib.
Javadi Amoli, Abdullah 2010, Tawhid in the Quran, Qom: Esra Publishing Center.
Chandler, Daniel. 2015, Fundamentals of Semiotics, translated by Mehdi Parsa, Tehran: Surah Mehr. David, Suleiman Amani. 2002 AD, Sufism, Oman - Jordan: Ministry of Culture.
Dinehson, Anne Marie. 2010, Introduction to Semiotics, translated by Muzaffar Ghahraman, Abadan: Porsesh.
Ragheb Isfahani, Hussein Ibn Mohammad. 2004, Translation and research of Mofradat Alfaz Quran, Tehran: Al-Maktaba Al-Mortazaviya
Sujudi, Farzan. 2003, Applied Semiotics, Tehran: Ghese Publishing.
Al-Saleh, Subhi. 2009, Studies in Language Jurisprudence, Beirut: Dar Al-Alam Lelmalaein.
Tabatabai, Seyed Mohammad Hossein 1995, translated by Tafsir Al-Mizan, vol. 18, translated by Mohammad Baqer Mousavi Hamedani, Qom: Islamic Publications Office of the Qom Seminary Teachers Association.
Tabarsi, Fazl Ibn Hassan 1993, Majma 'al-Bayan fi Tafsir al-Quran, vol. 9, Tehran: Naser Khosrow Publications.
Tabarsi, Fazl Ibn Hassan 1995, Interpretation of Comprehensive Societies, Vol. 6, translated by Ahmad Amiri Shadmehri, Mashhad: Islamic Research Foundation.
Tantawi, Sayed Mohammad 1998 AD, Al-Tafsir Al-Wasit for the Holy Quran, Cairo: Dar Nahzah Mesr.
Ababu, Najibeh, 2008, Al-Tahlil Al-Soti Valed Lali Loghat Al-Khatab Fi Sher Al-Madh, Al-Shelf: Jamea Hasibat Bin Bu Ali
Abbas, Hassan 1998, Characteristics of Arabic Letters and Their Meanings, Damascus: Publications of the Union of Arabic Books.
Farahidi, Khalil Ibn Ahmad. 1405 AH, Al-Ain, vol. 2, research of Mehdi Makhzumi and Ibrahim Samarai, Qom: Dar al-Hijra.
Giro, Pierre. 2004, Semiotics, translated by Mohammad Nabavi, Tehran: Agah.
Makarem Shirazi, Nasser. 1974, Sample Interpretation, vols. 16 and 21, Tehran: Islamic Bookstore.
English books
Martin, Bromwen & Ringham, Feliztas, 2000, Dictionary of semiotics, London & New York: Cassell.
Articles
Babazadeh Aghdam, Asgar et al. 2018, "Formalist Analysis of Surah Al-Qamar", Quarterly Journal of Quranic Studies, Year 9, No. 34, pp. 49-65.
Parcham, Azam et al. 2013, "The function of the science of semantics in the semantic multiplicity of aspects of the Qur'an", Quarterly Journal of Qur'anic Studies, Fourth Year, No. 14, pp. 121-145. Echresh, Kheiriyeh et al. 2015, "Drawing the semantic network of the word sedition and its synonyms in the Qur'an", Quarterly Journal of Qur'anic Studies, Year 6, No. 24, pp. 29-52.
