بررسی و حل تناقض‌های موجود در روایات تفسیری اهل بیت (ع) (مطالعة موردی: تفسیر نورالثقلین)

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

الهام زرین کلاه ¹ (استادیار مرکز آموزش عالی اقلید، اقلید، ایران)

تاریخ دریافت : 1402/02/05 تاریخ پذیرش : 1402/05/09 تاریخ انتشار : 1403/02/08

کلید واژه: تناقض, اهل بیت (ع), نورالثقلین, روایات تفسیری,

چکیده مقاله :

از تفاسیر مشهور و مورد توجه روایی شیعه، نورالثقلین است که مفسر در آن با نقل روایات اهل بیت(ع) و بعضاً صحابه، به تفسیر آیات قرآن پرداخته است. اثرپذیری حویزی، از گرایشات اخباری‌گری، باعث شده که بدون توجه به سند و متن و بررسی صحت و سقم آن، احادیثی را نقل کند که گاهاً متناقض بوده و منجر به نسبت‌دادن دیدگاه‌های متفاوت در یک موضوع به ائمه(ع) و در نتیجه سردرگمی مخاطب شود. البته مفسر خود به این موضوع در تفسیر اذعان داشته، اما در رفع آن نکوشیده است. با توجه به اهمیت موضوع، در این پژوهش با بکارگیری روش کتابخانه‌ای، تجزیه و تحلیل داده‌ها ضمن استخراج روایات تفسیری متناقض، به ارزیابی و تحلیل آن پرداخته و به این نتیجه دست‌یافته-ایم که از حدود 6418 روایت منقول از ائمه (ع) در 15 جزء ابتدایی قرآن این تفسیر، 19% (حدود 1200 روایت) مشمول موارد تفاوت‌های ظاهری بوده که اکثراً با روش‌های جمع ظاهری حل می‌شود. در نهایت حدود 2/7 % آن شامل تناقضات می‌باشد که غالباً با معیارهایی همچون تطابق با قرآن، سایر روایات، عقل، گفتار مفسران، ترجیح سند و... قابل حل است.

چکیده انگلیسی:

از تفاسیر مشهور و مورد توجه روایی شیعه، نورالثقلین است که مفسر در آن با نقل روایات اهل بیت(ع) و بعضاً صحابه، به تفسیر آیات قرآن پرداخته است. اثرپذیری حویزی، از گرایشات اخباری‌گری، باعث شده که بدون توجه به سند و متن و بررسی صحت و سقم آن، احادیثی را نقل کند که گاهاً متناقض بوده و منجر به نسبت‌دادن دیدگاه‌های متفاوت در یک موضوع به ائمه(ع) و در نتیجه سردرگمی مخاطب شود. البته مفسر خود به این موضوع در تفسیر اذعان داشته، اما در رفع آن نکوشیده است. با توجه به اهمیت موضوع، در این پژوهش با بکارگیری روش کتابخانه‌ای، تجزیه و تحلیل داده‌ها ضمن استخراج روایات تفسیری متناقض، به ارزیابی و تحلیل آن پرداخته و به این نتیجه دست‌یافته-ایم که از حدود 6418 روایت منقول از ائمه (ع) در 15 جزء ابتدایی قرآن این تفسیر، 19% (حدود 1200 روایت) مشمول موارد تفاوت‌های ظاهری بوده که اکثراً با روش‌های جمع ظاهری حل می‌شود. در نهایت حدود 2/7 % آن شامل تناقضات می‌باشد که غالباً با معیارهایی همچون تطابق با قرآن، سایر روایات، عقل، گفتار مفسران، ترجیح سند و... قابل حل است.