رسم شبکه معنایی(Semantics) واژه فتنه و مترادفات آن در قرآن

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

خیریه عچرش ¹ (استادیار بخش زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران اهواز.)
مرضیه کهندل جهرمی ² (عضو هیأت علمی مرکز منطقه‌ای اطلاع رسانی علوم و فناوری و دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید چمران اهواز.)

تاریخ دریافت : 1395/01/18 تاریخ پذیرش : 1395/01/18 تاریخ انتشار : 1394/09/10

کلید واژه:

چکیده مقاله :

واژه فتنه از کلمات کلیدی قرآن کریم می‌باشد که با واژگان دیگری چون کفر، شرک، قتل، عذاب و ... ارتباط سیستماتیک دارد. از طرفی خود کلمه فتنه در آیات مختلف معانی و وجوه گوناگونی داشته و در ضمن آیات قرآن در چندین معنی استعمال شده است. برخی از صاحب‌نظران معانی متعددی برای این واژه بیان داشته‌اند. این نوشتار پس از بیان مقدمه‌ای کوتاه از علم معناشناسی، به تحلیل و بررسی وجوه معنایی فتنه در آیات قرآن کریم پرداخته؛ سپس ارتباط سیستماتیک فتنه با دیگر واژگان بررسی شده است؛ و به منظور اینکه مطالعه جامعی در معنای فتنه از نگاه قرآن شده باشد، فاعلیت فتنه، اسباب فتنه و اهداف فتنه تحت عناوین جداگانه همراه با رسم شبکه‌های معانی آن‌ها مورد مطالعه قرار گرفته است؛ به گونه‌ای که می‌توان گفت، در این بررسی تمامی آیاتی که واژه فتنه در آن‌ها به کار رفته است مورد تأمل قرار گرفته‌اند و به آراء بسیاری از مفسران- با مذاهب مختلف- مراجعه شده است.

چکیده انگلیسی:

The term “Sedition” is one of the keywords in Holy Quran which has systematic relationship with terms such as infidelity, disloyalty, murder, torment and …. On the other hand the sedition itself has various meaning in different verses. Some of theorists consider different meanings for this term. The present article analyzes the different aspects of different meanings in Quran followed by a short introduction; then the systematic relationship of the term sedition with other words has been studied. In order to do a comprehensive study, the term sedition, its goals and causes have been surveyed. It can be claimed that all verses in which the term sedition has applied are studies.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

ابن حجر عسقلانی، شهاب الدین. بی‌تا، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت: دار المعرفة.

ابن السیده، أبو الحسن علی بن إسماعیل. 2000م، المحکم والمحیط الأعظم، ط1، بیروت: دار الکتب العلمیة.

ابن فارس، أبو الحسین أحمد بن فارس. 2001م، مُعْجَمُ مقاییس اللُّغَة، با همکاری مُحَمَّد عوض مرعب و فاطمة مُحَمَّد أصلان، ط1، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.

ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو. 1419ق، تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیه.

ابوحیان اندلسی، محمد بن یوسف. 1420ق، البحر المحیط فی التفسیر، بیروت: دار الفکر.

ایزوتسو، توشیهیکو. 1360ش، ساختمان معنایی(مفاهیم اخلاقی- دینی در قرآن)، ترجمه فریدون بدره‌ای، تهران: انتشارات قلم.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. 1332ش، مفردات فی غریب القرآن، تصحیح حسن مصطفوی، تهران: چاپ مرتضوی.

زمخشری، محمود بن عمر. 1341ق، اساس البلاغة، القاهره: دار الکتب المصریه.

زمخشری، محمود. 1407ق، الکشاف، بیروت: دار الکتاب العربی.

سید قطب، 1412ق، فی ظلال القرآن، بیروت: دار الشروق.

صفوی، کوروش. 1379ش، درآمدی بر معناشناسی، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.

طباطبایی، محمدحسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه.

طبرسی، فضل بن حسن. 1360ش، ترجمه تفسیر مجمع البیان، تهران: انتشارات فرهانی.

طبرسی، فضل بن حسن. 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران: انتشارات ناصرخسرو.

طبری، محمد بن جریر. 1412ق، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار المعرفه.

طوسی، محمد بن حسن. بی تا، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

علامه مجلسی، محمد باقر. 1404ق، بحار الأنوار، بیروت: دار الوفاء.

فخر رازی، محمد بن عمر. 1420ق، مفاتیح الغیب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

مطهری، مرتضی. 1380ش، آشنایی با قرآن، تهران: انتشارات صدرا.