معناشناسی «هدایت» با تأکید بر روش‌های آن در قرآن کریم

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

شهین سیمیاری ¹ (دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
علی قائمی امیری ² (عضو هیأت علمی دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران(استاد))
محمد آرمند ³ (عضو هیأت علمی دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه علوم تحقیقات، تهران، ایران(استادیار))

تاریخ دریافت : 1397/07/04 تاریخ پذیرش : 1397/07/04 تاریخ انتشار : 1397/06/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

هدف اساسی پژوهش، تحلیل نقش هدایتی کتاب آسمانی مسلمین قرآن کریم و تبیین بهره مندی از تعالیم رهایی‌بخش آن در زمینه "هدایت" است. روش این پژوهش تحلیلی و استنباطی و جمع آوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و با فیش برداری می‌باشد. جامعه تحلیلی، تمام اسنادی است- دست اول و دست دوم- که درباره قرآن کتاب "هدایت" در دسترس می‌باشد. نمونه تحلیلی، شامل روایات معصومین و کتب تفسیر قرآن کریم در زمینه "هدایت" خواهد بود. روش نمونه گیری در این مطالعه هدفمند و بر اساس هدف تحقیق است. در این مقاله ابتدا مفهوم لغوی هدایت از کتاب‌های لغت و معنای اصطلاحی آن از تفاسیر و شرح‌ها استخراج شده است و سپس به بیان شرح و تفسیر آیات هدایتی قرآن کریم در حد بضاعت پرداخته شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که قرآن در مسیر هدایت انسان "تبیان کل شیء" بوده و برای تکامل و تربیت فرد و جامعه در همه جنبه‌های معنوی و مادی رهنمود و دستورالعمل دارد. با جست‌وجو در آیات الهی، درمی‌یابیم که هدایت پذیری و هدایت ناپذیری در شکل‌ها و نام‌های مختلف و با ویژگی‌های گوناگون در قرآن مطرح شده که هر یک مستعد هرگونه کمال یا سقوطی برای انسان است.

چکیده انگلیسی:

The main aim of the research is to analyze the guidance role of Muslims Book – Holy Quran – and expressing how to enjoy the redemptive education. The method is analytical – inferential and the data has been gathered in librarian method by taking notes. The analytical population is all documents – brand new or second hand – about Quran as "Guidance" Book. Analytical sample includes Innocents' narrations and Quran's interpretations in the field of "Guidance". The article initially separates guidance meanings out of lexicons and then expresses interpretations and explanations of guiding Verses of Holy Quran. The results show that Quran is "تبیان کل شیء"    "The Book explains clearly everything" for human being and owns special instructions to educate and tutor human in all aspects of worldly and unworldly. By seeking the Verses it could be found out that accepting guidance or rejecting it are brought in Quran in different forms and terms.   

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

ابن ابی الحدید، عبدالحمید. ۱۴۰۴ق، شرح نهج ‌البلاغه، قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی.

ابن اثیر، مبارک بن محمد. النهایة فی غریب الحدیث، نرم افزار گنجینه روایات نور.

ابن فارس، ابوالحسن احمد. 1404ق، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الاعلام الاسلامیه.

انیس، ابراهیم و همکاران. 1371ش، المعجم الوسیط، ترجمه محمد بندرریگی، قم: انتشارات اسلامی.

بروجردی، سیدحسین. ۱۳۸۶ش، منابع فقه شیعه، تهران: فرهنگ سبز.

تاجدینی، علی. 1381ش، فرهنگ جاودان المیزان، تهران: مهاجر.

تفلیسی، ابوالفضل. بی‌تا، وجوه قرآن، ترجمه مهدی محقق، تهران: بی‌نا.

تیجانی سماوی، محمد. ۱۳۶۹ش، آنگاه هدایت شدم، ترجمه محمدجواد مهری، قم: بنیاد معارف اسلامی.

جعفری، محمدتقی. ۱۳۵۹ش، ترجمه و تفسیر نهج ‌البلاغه، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

جعفری، محمدتقی. ۱۳۹۲ش، حرکت و تحول از دیدگاه قرآن، بی‌جا: بی‌نا.

جوادی آملی، عبدالله. ۱۳۷۰ش، رسالت قرآن کریم، تهران: نشر فرهنگی رجاء.

جودی آملی، عبدالله. ۱۳۶۷ش، هدایت در قرآن، تهران: نشر فرهنگی رجاء.

حجتی، محمدباقر. ۱۳۶۰ش، پژوهشی در تاریخ قرآن کریم، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

حر عاملی، محمد بن حسن بن حسین. ۱۴۰۲ق، وسایل الشیعة إلی تسهیل مسائل الشریعة، تهران: المکتبة الاسلامیه.

حرانی، ابو محمدحسن بن علی بن حسین شعبه. ۱۳۶۷ش، تحت العقول عن آل الرسول، ترجمه احمد حیثی، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.

خلیل جر. 1973م، فرهنگ لاروس، ترجمه حمید طبیبیان، تهران: انتشارات امیرکبیر.

دهخدا، علی‌اکبر. ۱۳۷۷ش، لغتنامه دهخدا، تهران: مؤسسه لغتنامه دهخدا.

رازی، ابوالفتوح. 1389ش، تفسیر روح الجنان وروح الجنان، تهران: المکتبة الاسلامیه.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. ۱۴۱۶ق، مفردات ألفاظ القرآن، بیروت: دار العلم.

زرکشی، محمد. 1408ق، البرهان فی علوم القرآن، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: بی‌نا.

زمخشری، محمد بن عمر. 1856م، الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل وعیون الاقأویل فی وجوه التأویل، بیروت: دار الکتاب العربی.

سجادی، سیدجعفر. 1338ش، فرهنگ لغات و اصطلاحات فلسفی، به اهتمام حسام الدین قهاری، تهران: بی‌نا.

سرمد، زهره. ۱۳۸۹ش، روش‌های تحقیق در علوم رفتاری، چاپ بیستم، تهران: انتشارات آگاه.

سیوطی، جلال الدین. ۱۴۱۱ق، الإتقان فی علوم القرآن، قم: زاهدی.

شریعتی، محمدتقی. ۱۳۶۵ش، تفسیر نوین، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.

شیخ صدوق ابوجعفر، محمد بن علی بن حسین بن موسی بن بابویه قمی. ۱۳۶۲ش، أمالی، بیروت: اعلمی.

صاحب، اسماعیل بن عباد. 1414ق، المحیط فی اللغة، بیروت: عالم الکتاب.

طالقانی، محمود. ۱۳۴۸ش، پرتوی از قرآن، تهران: شرکت سهامی انتشار.

طباطبایی، سید محمدحسین. 1374ش، ترجمه تفسیر المیزان، ج 5، قم: انتشارات اسلامی.

طبرسی، فضل بن حسن. ۱۳۴۹ش، مجمع ‌البیان، ترجمه بدیع الزمان فروزانفر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

طبری، محمدبن جریر. 1421ق، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار الکتب العلمیه.

طریحی، فخرالدین. ۱۳۶۵ش، مجمع البحرین، انتشارات مکتبة المرتضویه.

طوسی، محمد بن حسن. 1409ق، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت: دار احیاء التراث العربی.

علامه طبرسی، فضل بن حسن. ۱۳۶۰ش، مجمع ‌البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه مترجمان، تهران: انتشارات فراهانی.

قائمی، علی. ۱۳۶۴ش، شناخت، هدایت و تربیت، تهران: انتشارات امیری.

قرشی، علی اکبر. 1361ش، قاموس قرآن، تهران: انتشارات پیام.

متقی هندی، علی بن حسام الدین. بی‌تا، کنز العمال فی سنن الأقوال والأفعال، بیروت: مؤسسة الرساله.

محقق، محمدباقر. 1346ش، نمونه بینات در شأن نزول آیات، تهران: انتشارات اسلامی.

محقق، محمدباقر. 1364ش، تفسیر المحقق لمؤلف المحقق، تهران: انتشارات اسلامی.

مطهری، مرتضی. ۱۳۷۸ش، انسان کامل، قم: صدرا.

مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. ۱۳۷۴ش، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیه.

ملاصدرا، صدرالدین محمد بن ابراهیم شیرازی. 1361ش، تفسیر القرآن الکریم، قم: بی‌نا.

میبدی، ابوالفضل رشیدالدین. بی‌تا، کشف الأسرار وعدة الأبرار، تهران: انتشارات امیرکبیر.

 

پایان‌نامه‌ها

جاویدان، تقی. ۱۳۷۲ش، «روش‌های هدایتی قرآن کریم»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد علوم قرآنی و حدیث، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.

The Holy Quran

Anis, Ebrahim et al. (1371). Almaejam Alwasit. Translator Mohammad Bandar Rigi, Qom: Islamic Publications

Boroujerdi, Seyed Hossein (1386 AH). Shia jurisprudential sources (comprehensive translation of al-Shi'a verses). Tehran: Farhang-E-Sabz

Tajdini, Ali (1381). The everlasting culture of Almizan. Tehran: Mohajer

Teflisi, Abolfazl (558 AH). Fundamentals of the Quran, translated by Mehdi Mohaghegh. Tehran.

Tijani Samaavi, Muhammad (1369). Then I was guided. Translated by Mohammad Jawad Mehri. Qom: Islamic Teachings Foundation.

Javidan, Taghi (1372). Guidance methods of the Holy Qur'an. Master's thesis of Quranic and Hadith Sciences of Faculty of Humanities at Tarbiat Modares University.

Jafari, Mohammad Taghi (1359). Translation and commentary on Nahj al-Balaghah, Tehran: Islamic Culture Publishing Office.

Jafari, Mohammad Taghi (1392). Movement and evolution from the point of view of the Quran.

Javadi Amoli, Abdullah (1370). The mission of the Holy Qur'an. Tehran: Raja Cultural Publishing.

Javadi Amoli, Abdullah (1367). Guidance in the Qur'an. Tehran: Raja Cultural Publishing.

Hojjati, Mohammad Bagher (1361). Research in the history of the Holy Qur'an. Tehran: Islamic Culture Publishing Office.

Harrani, Abou Mohammad Hassan ibn Ali ibn Hussein Shabate (7631). Taht Aleuqul Ean Al Alrasul. Translated by Ahmad Haysi, Tehran: Amir Kabir Publishing Institution.

Khalil Jar (1973). Larous culture. Translator Hamid Tabibian, Tehran: Amir Kabir Publications.

Dehkhoda, Ali Akbar (1377). Dehkhoda dictionary. Tehran: Dehkhoda Dictionary Institution.

Sajjadi, Seyyed Ja'far (1338). Dictionary and Terms of Philosophy, by Hessameddin Ghahari, Tehran.

Sarmad, Zohreh (1389). Research Methods in Behavioral Sciences (Twentieth Edition). Tehran: Agah Publication.

Shariati, Mohammad Taghi (1365). New Commentary, Tehran: Islamic Culture Publishing Office.

Taleghani, Mahmoud (1348). Radiation from the Qur'an, Tehran: Sahami Enteshar Co.

Tabatabaee, Seyed Mohammad Hossein (1374). Translation of Tafsir Al-Mizan, Fifth volume, Qom: Islamic Publications.

Tabresi, Fazl ibn Hassan (1349). Majmae Abayan. Beirut Al-Arabi: Kermani, Mohammad, Mesbah Al-Aurowah, Translated by Badie Alzaman Forouzanfar, University of Tehran.

Allameh Tabrsei, Fazl ibn Hasan (1361). Majmae Albayan Fi Tafsir Alquran, Translated by Translators, Tehran: Farahani Publications.

Ghaemi, Ali (1364). Recognition, guidance and education. Tehran: Amiri Publications.

Ghorashi, Ali Akbar (1361). Lexicon of Quran. Tehran: Payam Publications.

Mohaghegh, Mohammad Bagher (1346). A sample of Evidence in The Fall Dignity of the Verses, Tehran: Islamic Publications.

Mohaghegh, Mohammad Bagher (1364). Interpretation of Almuhaqiq Limualaf Almuhaqiq, Tehran: Islamic Publications.

Motahari, Morteza (1378). Perfect human. Qom: Sadra

Makarem Shirazi, Nasser and others (1374), Tafsir Nemooneh. Tehran: Dar al-Kitab al-Islamie.

Mulla Sadra, Sadr al-Din Muhammad ibn Ebrahim Shirazi (1361). Tafsir Al-Quran al-Kareem. Qom.

Meybodi, Abolfazl Rashid al-Din (520 AH). Kshf Al'asrar Waedat Al'abrar. Tehran: Amir Kabir Publications.

Ibn Abi al-Hadid, Abdul Hamid (1404 AH). Description of Nahj al-Balaghah. Qom: Ayatollah Marashi Library.

Ibn Athyr, Mubarak ibn Muhammad, Alnahayih Fi Ghurayb Alhadith. Ganjineh Revayat Nour Software.

Ibn Faris, Abolhassan Ahmad (1404 AH). Maejam Maqayis Allaghah. Qom: School of Ala'lam al-Islam.

Abu Nasr al-Jawhari (1407). Alsaah Taj Allughat W Sahah Alearabiih. Beirut: Dar Aleilm Lilmalayin.

Hor AmIli, Muhammad ibn Hasan ibn Hussain (2041 AH). Wasayil Alshiyeih 'iilaa Tahsil Masayil Alsharieih. Tehran: Mokhtbat al-Islamieh.

Razi, Abu al-Fitouh (2010). Interpretation of ruh aljanan w ruh aljannan. Tehran: al-Islamieh.

Raghib Isfahani, Hussein ibn Muhammad (1416 AH). Mufradat Alfaz Quran, Beirut: Dar al-Alam.

Zarkashi, Muhammad (1408 AH). Al-Burhan Fi Olum al-Quran, by the effort of Mohammad Abolfazl Ebrahim, Beirut.

Zamakhshari, Mohammed bin Omar (1856). alkishaf ean haqayq ghuamiz altanzil waeuyun alatawil fi wujuh altaawil., Beirut: Arabic Book House.

Seyvati, Jalal al-Din (1141 AH). Al-Taqan fi Olum al-Quran. Qom: Zahedi

Sheikh Sadukh Abu Jafar, Muhammad bin Ali ibn Husayn ibn Musa bin Babuye Qomi (2631). Emali. Beirut: Alaami.

Sahib, Ismail ibn Ebad (1414 AH). almuhit fi allughah. Beirut: Alam Alketab.

Tabari, Mohammed bin Jarir (1321 AH). Jame al-Bayan fi Tafsir Al-Quran. Beirut: Dar Al-Ketab Elmieh.

Tarihi, Fakhreddin (1265). Majmae Al-Bahrain. Publications of Maktabat Almurtadawih.

Tusi, Ibn Ja'far Muhammad ibn Hasan (1409). Altabiaan fi Tafsir Al-Quran. Beirut: Darahiyat Altarat al-Arabi.

Motaghi Hindi, Ali ibn Hessamuddin (975 AD). kanz alemal fi sinan al'aqwal wal'afeal. Beirut: Muasasat Alrisalih.