بررسی و نقد مبانی تفسیری مفسّران برجسته مذهب حنبلیه

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

هادی رزاقی هریکنده ئی ¹ , لیلا رمضان نیاسماکوش ²

1 - استادیار گروه معارف دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل
2 - طلبه سطح 4 آموزش عالی حضرت خدیجه بابل

تاریخ دریافت : 1398/12/27 تاریخ پذیرش : 1398/12/27 تاریخ انتشار : 1398/12/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر با بررسی آثار تفسیری مفسران برجسته این مذهب، از جمله احمد بن حنبل، ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب؛ به این نتیجه می‌رسد که بهره گیری از قرآن و سنت نبوی مورد توافق همه آنان در تفسیر بوده و ظاهرگرایی و حدیث گرایی را مبنای اصلی تفسیر آیات از جانب خود قرار داده‌اند. حنبلیان بر خلاف شیعه در بهره‌گیری از سنت صحابه و تابعین در تفسیر قرآن تأکید فراوان داشته و بکارگیری هرگونه اجتهاد و تأویل در تفسیر را ممنوع می‌دانند. از این رو بررسی مبانی مورد قبول حنبلیان و یافتن نقاط مشترک با شیعه، در برون رفت از اختلاف میان دو مذهب و تقریب مذاهب ضروری می‌باشد.

چکیده انگلیسی:

The present research by studying the interpretive works of prominent interpreters of Hanbali religion, including Ahmad ibn Hanbal , Ibn Taymiyyah, and Muhammad ibn Abd al-Wahhab , concludes that enjoying Quran and Prophetic tradition  is agreed by all of them in interpretation and is based on appearance and hadith. Unlike the Shiites, Hanbalis emphasis enjoying the Companions and their followers in interpreting the Quran, and forbid the use of any Ijtihad or interpretation. Therefore, it is necessary to study the accepted principles by Hanbalis and finding commonalities with the Shiites in overcoming the differences between two religions.

منابع و مأخذ:

ابن بدران. 1410ق، المدخل إلی مذهب الامام احمد، بی جا: مؤسسة الرساله.

ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. 1408ق، التفسیر الکبیر، تحقیق: الدکتور عبد الرحمن عمیره، بیروت: بی نا.

ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. 1415ق، منهاج السنة النبویة فی نقص کلام الشیعة القدریة، الریاض: نشر مکتبة الریاض.

ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. 1426ق، مجموع الفتاوی، بیروت: مکتبه الرشد.

ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. 1427ق، درء التعارض العقل والنقل، الریاض: مکتبه الرشد- ناشرون.

ابن تیمیه، احمد بن عبد الحلیم. 1490ق، مقدمه فی اصول التفسیر، بیروت: مؤسسة الرساله.

ابن جوزی الحنبلی، ابو الفرج. 1419ق،دفع شبه التشبیه بأکف التنزیه، تحقیق: حسن السقاف، اردن: دار الامام النووی.

ابن حجر العسقلانی، احمد. 1379ق، تهذیب التهذیب، بیروت: دار المعرفه.

ابن حنبل شیبانی، احمد. 1421ق، مسند احمد بن حنبل، تحقیق: شیعب الارنووط و عادل مرشد و دیگران، بیروت: مؤسسة الرساله.

ابن حنبل شیبانی، احمد. 1422ق، العلل ومعرفة الرجال، محقق: وصی الله محمد عباس، بی جا: دار الخانی.

ابن فارس، احمد. بی تا، معجم مقاییس اللغة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.

ابن قیم جوزی، محمد ابن ابی بکر. 1410ق، تفسیر القرآن الکریم، بیروت: دار ومکتبة الهلال.

ابن قیم جوزی، محمد ابن ابی بکر. 1417ق، مختصر الصواعق المرسلة علی الجهمیة والمعطلة، تحقیق: سید ابراهیم، قاهره: دار الحدیث.

آشتیانی، محمد حسن. 1404ق، غرر الفوائد فی شرح الفرائد، قم: مکتبة آیة الله نجفی مرعشی.

الاصبهانی المدینی، ابوموسی. 1410ق، خصائص مسند الامام احمد، بی جا: مکتبه التوبه.

بلاغی، محمدجواد. بی تا، الآء الرحمن فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات مکتبة الوجدانی.

ذهبی، شمس الدّین محمّد بن احمد بن عثمان بن قایماز. 1406ق، سیر اعلام النبلاء، بیروت: مؤسّسة الرساله.

ذهبی، شمس الدین. 2010م، تاریخ الاسلام، تحقیق: شعیب ارنووط، بیروت: دار الکتاب العربی.

رضایی اصفهانی، محمدعلی. 1392ش، منطق تفسیر قرآن، قم: مرکز بین الملی ترجمه و نشر المصطفی(ص).

زلمی، مصطفی ابراهیم. 1392ش، خاستگاه‌های اختلاف در فقه مذاهب، ترجمه: حسین صابری، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

سجستانی، ابوبکر بن ابی داود. 1423ق، کتاب المصاحف، مصر: الناروق الحدیثه.

سوری، ابومصعب. بی تا، دعوة المقاومة الاسلامیة العالمیة، بی جا: بی نا.

شاکر، محمدکاظم. 1382ش، مبانی و روش‌های تفسیری، قم: مرکز جهانی.

شریفی، محمود. 1429ق، اسطوره التحریف(دراسة فی مسألة التحریف عند الشیعة والسنة)، تهران: نشر مشعر.

شهرستانی، محمد حسین. 1395ق، حفظ الکتاب الشریف من شبهة التحریف، بی جا: بی نا.

شوکانی، محمد بن علی. 1426ق، الرسائل السلفیة، بیروت: دار الکتاب العربی.

طباطبایی، محمد حسین. 1393ش، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات.

عبدالوهاب، محمد. 1400ق، رسالة فی الرد علی الرافضة، تحقق: الدکتور ناصرین سعد الرشید، مکه: مرکز البحث العلمی واحیاء الثرات.

علیزاده موسوی، سید مهدی. 1389ش، سلفی گری و وهابیت(تبارشناسی)، قم: پاد اندیشه.

عمید زنجانی، عباسعلی. 1373ش، مبانی و روش‌های تفسیر قرآن، تهران: وزارت فرهنگ.

قصبی، زلط. 1433ق، مباحث فی علوم القرآن، بی جا: دار الصحابه.

مزی، جمال الدین. 1413ق، تهذیب الکمال فی اسماء الرجال، تحقیق: بشار عواد معروف، بی جا: بی نا.

معین، محمد. 1360ش، فرهنگ فارسی، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.

مؤدب، سید رضا. 1396ش، مبانی تفسیر قرآن، قم: انتشارات دانشگاه قم.

نجارزادگان، فتح الله. 1390 الف، بررسی تطبیقی مبانی تفسیر قرآن در دیدگاه فریقین، قم: سبحان.

نجارزادگان، فتح الله. 1423ق، سلامة القرآن من التحریف وتفنید الافترائات علی الشیعة، بی جا: نشر مشعر.

 

Ibn Badran (1410 AH), Al-Muhammad al-Ili al-Amam Ahmad, no.

Ibn Taymiyyah, Ahmed Bin Abdul Halim (1490 AH), Introduction to the principles of alphabet, Beirut: Al-Reylah Institute.

Ibn Taymiyyah, Ahmed Bin Abdul Halim (1408 BC), al-Tafsir al-Kabir, Research: Al-Daktar Abdurrahman Omura, Beirut: Unnamed.

Ibn Taymiyyah, Ahmed Bin Abdul Halim (1426 AH), Al-Fatawi Summit, Beirut: High School.

Ibn Taymiyyah, Ahmed Bin Abdul Halim (1427 AH), Intention of Allah and Al-Imlah, Al-Riyadh: Maktabe Al-Rashd-Nashroun.

Ibn Taymiyyah, Ahmed Bin Abdul Halim (1415 AH), Ibid., Ibid., No.

Ibn Hajar al-Aqulqani, Ahmed (1379 BC), Tekhzib al-Thaqibi, Beirut: Daralamarrofa.

Ibn Hanbal Sheibani, Ahmad (1421 AH). Mussard Ahmad ibn Hanbal, Research: Shi'ab al-Anwatu and Adel Murshid and others, Beirut: Al-Reylah Institute.

Ibn Hanbal Sheibani, Ahmad (1422 AH). The Prophet and the Prophet of Al-Rijal, the Researcher: Wisy Allah Muhammad Abbas, Nayd: Dar Al-Khani.

Ibn Jouzi Al-Hunbli, Abu al-Farej (1419 AH). Avoidance of Al-Tashabiyyah fortune-telling, Investigation: Hasan al-Saqqah, Jordan, Dar Alamam al-Nawiyah.

Ibn Faris, Ahmad, (Bey), Ma'mam Maqayes al-Lagha, Qom: School of'Ali al-Islam.

Ibn Qayeim Jozzi, Mohammad Ibn Abi Bakr (1417), short Al-Sawiq al-Masr al-al-al-Baumieh and al-Mu'ta'llah, research: Seyyed Ibrahim, Cairo: Dar al-Hadith.

Ibn Qayeim Jouzi, Mohammed Ibn Abi Bakr, (1410), Qur'an al-Karim's commentary, Beirut: Dar al-Mektah al-Hilal

Al-Esbahani Al-Muddini, Abu Musa (1410 AH), Characteristics of Masand al-Amam Ahmad, Bid: Maktab al-Toboa.

Ashtiani, Mohammad Hassan, (1404 BC), Gharr al-Fawa'id Fiqa al-Fira'd, Qom, Aqtobe Ayatullah, Najafi Marashi,

Balaghi, Mohammad Jawad, (Beyat), Al-Rahman Phi Tafsir Al-Quran, Qom, Al-Wujdani School of Publication

Zahabi, Shamsuddin (2010), History of Islam, Research: Shoaib Arnouth, Beirut: Dar al-Kitab al-Arabi.

Zahabi, Shamsuddin Muhammad ibn Ahmad ibn Uthman bin Qayymaz, (1406 AD), the announcement of Al-Nablah, Beirut, the Al-Rawlah Institute,

Rezaei Isfahani, Mohammad Ali (1392), Logic of Qur'anic Interpretation, Qom: International Center for the Translation and Publishing of Al-Mustafa (PBUH).

Zolmai, Mostafa Ibrahim (1392 AD), Origins of Differences in Islamic Jurisprudence, Translation: Hossein Saberi, Mashhad: Astan Quds Razavi Publication.

Zanjani, Amid (1373), The Basics and Methods of Interpreting the Qur'an, Tehran: Ministry of Culture.

Sajistani, Abu Bakan Abdi Davood (1423 AH), Al-Masahaf Book, Egypt: Al-Narwuk al-Haditha.

Sori, Abu Musab (Bey), Dawahid al-Muqbawh al-Islam al-Malamiyah, unfounded: unnamed.

Shaker, Mohammad Kazem (2003), Fundamentals and Methods of Interpretation, Qom: World Center.

Sharifi, Mahmud (1429 AH). The Myth-Al-Tahrir (based on the issue of Al-Shi'a and al-Sunnah), Tehran: Mashre Pub.

Shahrestani, Mohammad Hussein, 1395 AH, Preservation of Al-Qarib al-Sharif I am Shahebeh Al-Tahrir, Impossible, Unfair

Showkani, Muhammad ibn Ali (1426 AD), Al-Rishel Al-Sulfieh, Beirut: Al-Din al-Kitab al-Arabi.

Tabatabai, Mohammad Hussein (2014), Al-Mizan Fei Tafsir al-Quran, Beirut: Institute of Literature and Literature.

Alizadeh Mousavi, Seyyed Mehdi (2010), Salafi Gray and Wahhabism (originality), Qom: Pat Andisha.

Ghasbi, zalat, (1433 AH), Topics in the field of science, Al-Quran, Words: Dar al-Sahabah.

Abdul Wahhab, Mohammed (1400 AD), Treatise of Fillard Ali al-Rifza, Realization: Al-Dakur Nasserin Saad al-Rasheed, Mecca: Center for Al-Bhātis Al-Alami and Al-Ayrati.

Mazi, Jamal al-Din (1413 AH), Tahzib al-Malafi asma al-Rajael, research: famous Bashar al-Awad, indifferent: anonymous.

Muin, Mohammad (1360), Farsi Culture, Tehran: Amir Kabir Publishing.

Muadab, Seyed Reza (1396). The Interpretation of Quran, Qom: Qom University Press.

Najarzadegan, Fathullah (1390 A), A comparative study of the principles of Quranic interpretation in the perspective of the Persian Ghorban, Qom: Sobhan

Najarzadegan, Fathullah (1423 AH), Salamah al-Quran al-Tahrat al-Tayyid al-Aqra'at Ali al-Shi'a, Nayd: Mash'ar publishing