بررسی نقش نظارتی دیوان عدالت اداری بر رعایت حقوق ملت در پرتو آیات قرآن

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

محمد حسینی ¹ (دانشجوی دکترای حقوق عمومی، دانشکده علوم انسانی، گروه علمی حقوق، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران)
داود قاسمی ² (استادیار، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، گروه علمی حقوق، دانشگاه غیر دولتی- غیر انتفاعی شمال، آمل، ایران)

تاریخ دریافت : 1400/05/01 تاریخ پذیرش : 1400/05/01 تاریخ انتشار : 1400/05/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

در تنظیم مناسبات دولت- شهروند نمی‌توان برآوردن حقوق افراد را به حسن نیت حکومت محول نمود و دسترسی به دادرسی اداری را باید همچون ابزاری برای دستیابی شهروندان به دیگر حقوق خود در نظر گرفت. در نتیجه، علاوه بر محاکم قضایی که به اختلافات بین مردم رسیدگی می‌کنند، باید محاکم اداری بی طرف و مستقلی وجود داشته باشند که افراد در صورت نقض حقوقشان از سوی ارگان‌های دولتی و مجریان قانون بتوانند به منظور احقاق حق خود به آنجا مراجعه کنند که از جمله این محاکم، دیوان عدالت اداری است و اینکه دیوان عدالت اداری چه نقشی در نظارت بر رعایت حقوق ملت دارد؟ به عنوان مسأله‌ای قابل طرح است. در این پژوهش که به روش توصیفی-تحلیلی صورت گرفته این نتیجه قابل بیان است که؛ دیوان عدالت در نقش حامی و مدافع حقوق ملت، اقدامات و تصمیمات مأمورین و نیز مصوبات واحدهای دولتی را زیر نظر می‌گیرد، به عنوان مرجعی قضایی به صورت غیر مستقیم در تحقق حقوق ملت با نظارت بر محاکم اداری انجام وظیفه می‌نماید.

چکیده انگلیسی:

In regulating government-citizen relations, the fulfillment of individual rights cannot be entrusted to the goodwill of the government, and access to administrative proceedings should be considered as a means for citizens to achieve their other rights. As a result, in addition to the courts that deal with disputes between people, there should be impartial and independent administrative courts where individuals can go to law enforcement agencies to obtain their rights if their rights are violated by government agencies and law enforcement. Among these courts is the Court of Administrative Justice and what is the role of the Court of Administrative Justice in monitoring the observance of the rights of the nation? It can be raised as an issue. In this descriptive-analytical study, it can be stated that; The Court of Justice, in its role of advocate and defender of the rights of the nation, monitors the actions and decisions of officials as well as the approvals of government units, and acts as a judicial authority indirectly in the realization of the rights of nation under the supervision of administrative courts.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

حائری، عبدالهادی. 1374ش، آزادی‌های سیاسی و اجتماعی از دیدگاه اندیشه گران، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی.

دلاوری، محمدرضا و علی اکبر شاه‌نظری. 1391ش، حاکمیت قانون، تهران: مؤسسه انتشاراتی نقش گستران.

دلاوری، محمدرضا. 1390ش، شرح و تحلیل قانون دیوان عدالت اداری، تهران: انتشارات جنگل.

رستمی، ولی و همکاران. 1388ش، دادرسی عادلانه در مراجع اختصاصی اداری ایران، تهران: انتشارت دانشکده حقوق دانشگاه تهران.

طباطبایی مؤتمنی، منوچهر. 1378ش، حقوق اداری، چاپ پنجم، تهران: سمت.

طباطبائی‌ مؤتمنی‌، منوچهر. 1385ش، آزادی‌های عمومی و حقوق بشر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

عمید‌ زنـجانی، عـباسعلی. 1377ش، فـقه سیاسی، چاپ چهارم، ج3، تهران: انتشارات امیرکبیر.

موسی‌زاده، رضا. 1391ش، حقوق اداری(1 و2)، تهران: نشر میزان.

نصرایی، سعید. 1386ش، مجموع آرای وحدت رویه دیوان عدالت اداری، تهران: نشر دادگستر.

هاشمی، سید محمد. 1381ش، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران(حاکمیت و نهادهای سیاسی)، ج2، تهران: نشر میزان.

هداوند، مهدی و علی مشهدی. 1391ش، اصول حقوق اداری در پرتوی آری دیوان عدالت اداری، تهران: انتشارات خرسندی.

 

مقالات

احمدزاده، مصطفی. 1384ش، «حقوق شهروندی»، فصلنامه اندیشه حوزه، سال یازدهم، شماره ششم.

احمدوند، یاسر و ولی رستمی. 1390ش، عدالت اداری در حقوق ایران، تهران: نشر جنگل.

استوار سنگری، کوروش. 1388ش، «مفهوم دولت در اصول 170 و 173 قانون اساسی و انعکاس آن در صلاحیت‌های دیوان»، مجموعه مقالات همایش دیوان عدالت اداری: صلاحیت قضایی و دادرسی اداری، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی

پژوهنده، محمدحسین. 1376ش، «مدنیت و شهروندی»، فصلنامه اندیشه حوزه، سال سوم، شماره‌های 3 و 2.

سراجی، محمود. 1388ش، «حقوق ملت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، نشریه مطالعات انقلاب اسلامی، بهار، شماره 16.

گرجی، علی اکبر. 1387ش، «حاکمیت قانون و محدودیت‌های حق دادخواهی در دیوان عدالت اداری»، نشریه حقوق اساسی، سال هفتم، شماره9.

The Holy Quran.

Haeri, Abdul Hadi 1995, Political and Social Freedoms from the Perspective of Thinkers, Mashhad: University Jihad Publications.

Delavari, Mohammad Reza and Ali Akbar Shahnazari. 2012, Rule of Law, Tehran: Naghsh Gostaran Publishing Institute.

Delavari, Mohammad Reza 2011, Description and Analysis of the Administrative Justice Court Law, Tehran: Jangal Publications.

Rostami, Vali et al. 2009, Fair Trial in Special Administrative Authorities of Iran, Tehran: Published by the Faculty of Law, University of Tehran.

Tabatabai Motameni, Manouchehr. 1999, Administrative Law, Fifth Edition, Tehran: Samat. Tabatabai Motamani, Manouchehr. 2006, Public Freedoms and Human Rights, Tehran: University of Tehran Press.

Amida Zanjani, Abbas Ali. 1998, Political Jurisprudence, Fourth Edition, Volume 3, Tehran: Amirkabir Publications.

Musa Zadeh, Reza 2012, Administrative Law (1 and 2), Tehran: Mizan Publishing.

Nasraei, Saeed 2007, The total number of votes of unity in the procedure of the Court of Administrative Justice, Tehran: Dadgostar Publishing.

Hashemi, Seyed Mohammad 2002, Constitutional Rights of the Islamic Republic of Iran (Sovereignty and Political Institutions), Volume 2, Tehran: Mizan Publishing.

Hadavand, Mehdi and Ali Mashhadi. 2012, Principles of Administrative Law in the Light of the Court of Administrative Justice, Tehran: Khorsandi Publications.

 

Articles

Ahmadzadeh, Mustafa 2005, "Citizenship Rights", Andisheh Hozeh Quarterly, Year 11, Issue 6. Ahmadvand, Yaser and Vali Rostami. 2011, Administrative Justice in Iranian Law, Tehran: Jangal Publishing.

Ostovar Sangari, Kurosh. 2009, "The concept of government in Articles 170 and 173 of the Constitution and its reflection in the jurisdiction of the Court", Proceedings of the Conference of the Court of Administrative Justice: Judicial Jurisdiction and Administrative Proceedings, Islamic Azad University Press, Central Tehran Branch

Pajuhandeh, Mohammad Hussein 1997, "Civilization and Citizenship", Quarterly Journal of Andisheh Hozeh, Third Year, Nos. 3 and 2.

Seraji, Mahmoud 2009, "The Rights of the Nation in the Constitution of the Islamic Republic of Iran", Journal of Islamic Revolution Studies, Spring, No. 16.