کارکرد گردشگری مذهبی در توسعه‏ی اجتماعی نواحی روستایی استان خراسان جنوبی

محورهای موضوعی : کالبدی

محمود مرادی ¹ (استادیار جهانگردی دانشگاه پیام نور ، ایران)
جواد یوسفی ² (مربی مدیریت جهانگردی دانشگاه پیام نور ، ایران)
سیده سمیه خاتمی ³ (مدرس جغرافیای برنامه ریزی روستایی دانشگاه پیام نورز ، ایران)

تاریخ دریافت : 1398/01/31 تاریخ پذیرش : 1398/01/31 تاریخ انتشار : 1394/08/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

چکیده بسیاری از نواحی روستایی ایران به دلیل ناکارامدی راهبردهای گذشته در زمینه توسعه، با مسائل و چالش های متعددی مواجه گردیده اند. ازاین رو در سال های اخیر نظریه پردازان و سیاستگذاران توسعه به بازنگری برنامه ها پرداخته و برخی از آنان، گردشگری را به عنوان راهبرد مطلوب توسعه روستایی مطرح نموده اند.لذا نقش گردشگری به طور عام و گردشگری مذهبی به عنوان یکی از اشکال گردشگری در نواحی روستایی به طور خاص ، می تواند ضمن شناسایی مزیت ها و محدودیت های پیش رو و برنامه ریزی اصولی، مورد ارزیابی قرار گیرد. خراسان جنوبی با دارا بودن مراکزمتعدد مذهبی، دارای ظرفیت خوبی در این زمینه می باشد. به طوریکه می توان با سیاستگذاری درست، شاهد توسعه و رونق گردشگری مذهبی– زیارتی در این منطقه بود. هدف اصلی این پژوهش بررسی زمینه ها و راهکارهای برخورداری از منافع حاصل از گردشگری مذهبی و افزایش اثرات مثبت آن در راستای توسعه اجتماعی(اشتغالزایی،کاهش روند مهاجرت به شهرها و همچنین بهبود وضعیت امکانات خدماتی - رفاهی) در روستاها می باشد. پژوهش حاضربه شیوه کتابخانه ای- اسنادی و نیز میدانی به گردآوری اطلاعات از 360 نفر از ساکنان روستاهای هدف گردشگری مذهبی به عنوان نمونه پرداخته است. همچنین به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل آماری ضریب همبستگی پیرسون، استفاده گردیده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که هر چند ارتباط محکمی بین توسعه روستایی و رونق گردشگری وجود دارد؛ اما نمی توان با قطعیت گفت چنین ارتباطی بین سه متغیر اشتغالزایی، کاهش مهاجرت و افزایش امکانات خدماتی - رفاهی با رونق گردشگری در روستاهای هدف این مطالعه، وجود دارد.

منابع و مأخذ:

منابع

1. الوانی،سید مهدی ومعصومه پیروبخت.(1385).فرآیند مدیریت جهانگردی، چاپ اول ،تهران: دفتر پژوهش‏های فرهنگی.


2. افخمی، بهروز (1386). ارتباط باستانشناسی و گردشگری فرهنگی. تهران: پژوهشکده سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، پژوهشکده گردشگری.


3. پاپلی یزدی، محمدحسین و مهدی سقایی. (1386). گردشگری (ماهیت و مفاهیم)، چاپ دوم ،تهران: انتشارات سمت.


4. تولایی، سیمین. (1386). مروری بر صنعت گردشگری، تهران: دانشگاه تربیت معلم.


5. چمران، نصراله. (1383). اماکن متبرکه منبع جذب گردشگر وتوسعه فرهنگی، تهران: نشریه اطلاعات.


6. خانی، فضیله، ابوطالب قاسمیِ وسمه‏جانی و علی قنبری نسب. (1388). ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮات ﮔﺮدﺷﮕﺮی ﺳﺎﺣﻠﻲ ﺑﺎ ﺗﻜﻴﻪ ﺑﺮ ﻧﻈﺮﺳﻨﺠﻲ از ﺧﺎﻧﻮارﻫﺎی روﺳﺘﺎﻳﻲ (ﻣﻄﺎﻟﻌﻪی ﻣﻮردی: روﺳﺘﺎی ﭼﻤﺨﺎﻟﻪ، ﺷﻬﺮﺳﺘﺎن ﻟﻨﮕﺮود)،ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻤﻲ - ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎی اﻧﺴﺎﻧﻲ،  ﺳﺎل اول، ﺷﻤﺎره ﭼﻬﺎرم، پاییز، صص 64-51.


7. داس ویل، راجر. (1379).مدیریت جهانگردی: مبانی، راهبردها،آثار، چاپ دوم، ترجمه‏ی سید محمد اعرابی و داود ایزدی، تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی.


8. رﺿﻮاﻧﻲ، ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ. (1382).ﺗﺤﻠﻴﻞ روند ایجاد و گسترش ﺧﺎﻧﻪﻫﺎی دوم در ﻧﻮاﺣﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ(ﻣﻄﺎﻟﻌﻪی ﻣﻮردی: ﻧﻮاﺣﻲ روﺳﺘﺎﻳﻲ ﺷﻤﺎل اﺳﺘﺎن ﺗﻬﺮان)، مجله ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎی ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ، سال سی و پنجم، شماره 45، صص 73-59.


9. رضوانی، محمدرضا. (1387). توسعه گردشگری روستایی (با رویکرد گردشگری پایدار)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.


10. رکن الدین افتخاری، عبد الرضا و داود مهدوی. (1385). راهکارهای توسعه گردشگری روستایی با استفاده ازمدل SWOT: دهستان لواسان کوچک،  فصلنامه مدرس، دوره 10، شماره2، تابستان، صص 30-1.


11. رنجبریان، بهرام و محمد زاهدی. (1388). شناخت گردشگری، چاپ هفتم ، اصفهان: انتشارات چهارباغ.


12. زاهدی، شمس السادات. (1385). مبانی توریسم و اکوتوریسم پایدار (با تأکید بر محیط زیست) ، چاپ اول ، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.


13. شریف زاده، ابوالقاسم و همایون مرادی نژاد.(1381). توسعه پایدار و گردشگری روستایی، ماهنامه جهاد، سال بیست و دوم، شماره 251، خرداد و تیر، صص 63-52.

14. شریفی تهرانی، محمد و جواد یوسفی.(1391). بررسی ارتباط بین گونه­های گردشگری مذهبی، روستایی و بوم­شناختی با گردشگری فرهنگی، مورد مطالعه: استان خراسان جنوبی، فصلنامه مطالعات فرهنگی – اجتماعی خراسان، سال هفتم، شماره اول، شماره‏ پیاپی 25، پاییز، صص 33-1.

1. ضرغام ­بروجنی، حمید .(1391). برنامه­ریزی توسعه جهانگردی: رویکرد هم­پیوند و پایدار، چاپ دوم،تهران: مهکامه .


2. ضیایی، محمود و مژگان تراب احمدی. (1391). شناخت صنعت گردشگری با رویکرد سیستمی، چاپ اول ، تهران: نشر علوم اجتماعی.


3. غفاری، سید رامین، محمود مرادی و داوود نیک بخت .(1390). سطح بندی و برنامه ریزی  فضاهای گردشگری روستایی بخش مرکزی شهرستان بویراحمد، مطالعات و پژوهش‏های شهری و منطقه‏ای، سال سوم، شماره یازدهم، زمستان، صص 118-97.

18. گی، چاک وای. (1382). جهانگردی در چشم اندازی جامع ، ترجمه علی پارسائیان و محمد اعرابی، چاپ دوم ، تهران: دفتر پژوهش های فرهنگی.

1. لی، جان. (1378). گردشگری و توسعه در جهان سوم، ترجمه عبدالرضا رکن الدین افتخاری و معصومه السادات صالحی امین، چاپ اول ، تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی.

20. مرادی، محمود و سمیه خاتمی. (1391). بررسی نقش گردشگری در توسعه روستایی با استفاده از مدل SWOT، مورد مطالعه: شهرستان خوسف، فصلنامه مطالعات فرهنگی – اجتماعی خراسان، سال هفتم، شماره دوم، شماره‏ پیاپی 26، زمستان، صص 148-129.

1. مرکز آمار ایران.(1389).سالنامه آماری استان خراسان جنوبی. تهران: مرکز آمار ایران.


2. مرکز آمار ایران. (1391).جمعیت و خانوار  تا سطح آبادی، بر اساس سرشماری نفوس و مسکن 1390،بیرجند: استانداری خراسان جنوبی.

 

1. Garrod & J.C. Wilson, (2004),Marine Ecotourism in Peripheral Coastal Areas, JOURNAL OF SUSTAINABLE TOURISM, Vol. 12, No. 2. pp: 95 – 120.


2. Goeldner, Charles R, J. R. Brent Ritchie, (2009). Tourism: principles, practices, philosophies. Eleventh edition, John Wiley & Sons, Inc.


3. Goursoy, Jurdowski & Uysal. (2001). Resident attitudes: A structural modeling approach. Annals of tourism research, Vol, 29, No 1, pp: 79-105.


4. Knowd, Lan (2001). Rural tourism: panacea and paradox. Sydney: School of Environmental Western Sydney.


5. McDonald, Roberta; Jolliffe, Lee (2003). “Cultural rural tourism: evidence from Canada”. Annals of Tourism Research, Vol. 30, No. 2, pp: 307–322.


6. Raj, R.; Moepeth, N.D. (2007). Religious tourism and pilgrimage management. London: CABI press.


7. Timothy, Dallen J.; Nyaupane, Gyan P. (2009). Cultural heritage and tourism in the developing world: A regional perspective. London: Routledge.


8. “Travel and tourism economic impact” (2011). London: World Travel and Tourism Council (WTTC).