تبیین علیت در نظام فلسفی سینوی و صدرایی
محورهای موضوعی : فلسفه اسلامی
آذر سپهوند
1
(دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، قم، ایران.)
محمد حسین ایراندوست
2
(استادیار، گروه فلسفه، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، قم، ایران)
اسماعیل علیخانی
3
(استادیار، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران)
کلید واژه: ابن‌سینا, ملاصدرا, نظام فلسفی, علیت و معلولیت,
چکیده مقاله :
مسئله علیت یکی از مهم‌ترین مسائل فلسفی است که بدون فهم آن درک جهان هستی ممکن نیست. اساساً هر نوع بحث، سخن و تجربه‌ای مبتنی بر فهم علیت و پذیرش آن است. مسئله علیت از جهات مختلف مورد توجه قرارگرفته است..فیلسوفان جدید غرب مانند هیوم و کانت این موضوع را از نظرگاه معرفت‌شناسی و فیلسوفان مسلمان از حیث وجودشناسی مورد بررسی قرار داده‌اند. این مقاله سعی بر آن دارد که، با نظر به علیّت تحلیلی، چیستی و کاربردهای آن را در فلسفۀ اسلامی و خصوصاً از دیدگاه ابن سینا و ملاصدرا مورد توجه قرار دهد. نتایج نشان داد که سنخیت علت و معلول دو معنی حداقلی و حداکثری دارد. معنای حداقلی بر مبنای نظام‌های فلسفی قبل از حکمت متعالیه تبیین می‌شود، اما معنای حداکثری با توجه به مبانی خاص حکمت متعالیه چون اصالت وجود و تشکیک وجود تبیین می‌گردد. با این تفکیک آشکار می‌شود بسیاری از مخالفت‌ها با قاعده سنخیت علت و معلول در حقیقت متوجه معنای حداکثری سنخیت است و معنای حداقلی مورد پذیرش بیشتر فیلسوفان است.
The question of causality is one of the most important philosophical issues that cannot be understood without understanding the universe. Basically any discussion, talk, and experience is based on understanding and accepting causality. The issue of causality has been addressed in many ways. New Western philosophers such as Hume and Kant have addressed this issue from an ontological and Muslim ontological point of view. This article seeks to consider, in terms of analytic causality, its implications for Islamic philosophy, and particularly for transcendent wisdom. In conclusion, it has been concluded that causality has both minimal and maximum meanings. The minimal meaning is explained by philosophical systems before transcendent wisdom, but the maximum meaning is explained by the specific principles of transcendental wisdom such as the principle of existence and the existence of existence. This distinction reveals that many of the disagreements with the principle of causality do in fact imply the maximum meaning of causality and are the least accepted meaning of most philosophers.
_||_
