رابطه‌ فقه و عرفان در اندیشه‌ امام خمینی

محورهای موضوعی : فلسفه اسلامی

محمد جواد رودگر ¹ (دانشیار، گروه عرفان اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه، قم، ایران)
قاسم ابراهیمی پور ² (استادیار، گروه جامعه شناسی، موسسه امام خمینی، قم، ایران)
ابوذر کاظمیان سورکی ³ (دانشجوی دکتری، عرفان اسلامی و اندیشه امام خمینی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد قم، قم، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/05/04 تاریخ پذیرش : 1399/06/08 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: شریعت, امام خمینی, انسان کامل, فقه, عرفان,

چکیده مقاله :

روح انسان با معنویت سازگار است و گرایش به بحث‌های عرفانی در جامعه‌ی امروز بسیار به چشم می‌آید، برخی از مدعیان، قائل‌اند که می‌توان، مراحل سلوکی را بدون توجه به شریعت و فقه طی کرد. امام خمینی، شرایع الهی را دارای ظاهر و باطنی می‌دانند که می‌توان از ظاهر شریعت به باطن که حقیقت است، به واسطه‌ی رابطه‌ی طولی که میان آنهاست، دست یافت، و ترک ظاهر شریعت را از تلبیسات شیطان برمی‌شمرند. ایشان عمل به دستورات فقهی را در تمام مراحل سلوک و حتی بعد از رسیدن به حقیقت، حتمی دانسته و تغییری در کیفیت عمل کردن به احکام و دستورات شرع را نمی‌پذیرند. ایشان در زمان غیبت، با توجه به نقش انسان‌ کامل در دستگیری افراد و احکام شرعی، جایگاه فقیهان را در تعیین تکلیف مقلدان نسبت به احکام و در نگاه حداکثری، جانشینان انسان کامل می‌دانند. بر این اساس، در این پژوهش با روش تحلیلی - توصیفی، رابطه‌ی شریعت به معنای خاص آن، یعنی فقه، با عرفان در اندیشه‌ی امام خمینی مورد تحلیل و تبیین قرار گرفت.

چکیده انگلیسی:

The human soul is compatible with spirituality, and the tendency to mystical debates is very evident in today's society. Imam Khomeini considers the divine laws to have an appearance and an interior that can be achieved from the appearance of the Shari'a to the interior, which is the truth, due to the longitudinal relationship between them, and they consider the abandonment of the appearance of the Shari'a as the tricks of Satan. He considers theobservance of the jurisprudential orders to be obligatory in all stages of conduct and even after reaching the truth, and does not accept a change in the quality of acting according to the rules and regulations of the Shari'a. Imam (ra) during his absence, considering the role of a perfect human being in arresting individuals and religious rulings, considers the position of jurists in determining the duty of imitators to the rulings and in the maximum view, the successors of a perfect human being. Accordingly, in this article, an attempt has been made to analyze and explain the relationship between Shari'a in its specific meaning, that is, jurisprudence and mysticism in Imam Khomeini's thought, through a descriptive analytical method.

منابع و مأخذ:

 قرآن کریم.

            

1. 1.   آملی، سید حیدر (1368). جامع الأسرار و منبع الأنوار. تهران: مرکز انتشارات علمى و فرهنگى، وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالى.    


2. 2.      ابن‌عربی، محیى‌الدین (1423ق). دیوان ابن عربى. بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ دوم.         


3. 3.      ابن‌عربی، محیى‌الدین (بی‌تا). الفتوحات المکیه. بیروت: دار الصادر، ج1، 3-4.        


4. 4.      اردبیلی، سید عبدالغنى (1385).  تقریرات فلسفه امام خمینى. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ دوم، ج2.           


5. 5.   حسن‌زاده آملى، حسن (1378). ممد الهمم در شرح فصوص الحکم. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.    


6. 6.      خمینی، سید روح‌الله (1387). شرح حدیث جنود عقل و جهل. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ دوازدهم.          


7. 7.      خمینی، سید روح‌الله (1378). صحیفه امام. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، ج12-10، 19-20.         


8. 8.      خمینی، سید روح‌الله (1388الف). آداب الصلاه(آداب نماز). تهران:مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ شانزدهم. 


9. 9.   خمینی، سید روح‌الله (1388ب). سر الصلاة(معراج السالکین و صلاة العارفین). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ سیزدهم. 


10. 10.  خمینی، سید روح‌الله (1388ج). شرح چهل حدیث(اربعین حدیث). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ چهارم.      


11. 11.  خمینی، سید روح‌الله (1386). شرح دعاء السحر. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ چهارم، ج1.

12. خمینی، سید روح‌الله (1388د). ولایت فقیه، حکومت اسلامى(تقریر بیانات امام خمینى). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ بیستم.         

13. خمینی، سید روح‌الله (بی‌تا). تعلیقات على شرح «فصوص الحکم» و «مصباح الأنس». تهران: مؤسسه تنظیم  و نشر آثار امام خمینی.    

1. 14.  خمینی، سید روح‌الله (1378). تبیان. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، دفتر دوازدهم، ج18، 16، 20.


2. 15.  خمینی، سید روح‌الله (1386). تحریر الوسیلة(ترجمه فارسى). تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی،  چاپ دوم.    


3. 16.  دهخدا، علی‌اکبر (1373). لغت‌نامه دهخدا. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ج10.     


4. 17.  راغب اصفهانى، حسین (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن. بیروت- دمشق: دارالقلم - الدارالشامیه، ج1.   


5. 18.  سجادی، سیدجعفر (1375). فرهنگ و اصطلاحات عرفانی. تهران: انتشارات طهوری، چاپ سوم.


6. 19.  شریف رضی، محمد بن حسین (1414ق). نهج‌البلاغه. للصبحی صالح. قم: هجرت.     


7. 20.  کاشانی، عبدالرزاق (1426ق). اصطلاحات الصوفیه. بیروت: دارالکتب العلمیه.         

21. مجلسى، محمدباقر (1403ق). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، ج2، 84.    

1. 22.  محمودالغراب، محمود (1420ق). الفقه عند شیخ الاکبر. بی‌جا: مطبعه نضر، چاپ سوم.


2. 23.  مرتضوی لنگرودی، سید محمدحسن (1386). جواهر الأصول. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، چاپ دوم، ج1. 


3. 24.  مصطفوی، حسن (بی‌تا). التحقیق فی کلمات القرآن الطکریم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ج9.       


4. 25.  مطهری، مرتضی (1384). مجموعه آثار استاد شهید مطهرى. تهران: صدرا، چاپ هفتم، ج3، 20.