خطاناپذیر بودن معرفت حسی نزد ملاصدرا و علامه طباطبایی

محورهای موضوعی : فلسفه اسلامی

ابراهیم آرش ¹ (دانشجوی دکتری، فلسفه و کلام، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران)
محسن فهیم ² (استادیار، گروه فلسفه، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران)
مجتبی جعفری اشکاوندی ³ (استادیار، گروه الهیات، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران)
علیرضا فهیم ⁴ (استادیار، گروه الهیات، ادیان و عرفان، دانشگاه شهرکرد، شهرکرد، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/09/21 تاریخ پذیرش : 1399/12/18 تاریخ انتشار : 1401/01/01

کلید واژه: علامه طباطبایی, ملاصدرا, معرفت حسی, ادراک حسی,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر بررسی نگرش ملاصدرا و علامه طباطبایی درباره خطاناپذیر بودن معرفت حسی است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که ملاصدرا در نظریه معرفت حسی، نظریه قیام صدوری را مطرح که مطابق با نظریه حرکت جوهری می‌باشد؛ بنابراین، متفاوت با نظر معرفت از طریق تجرید ادراک حسی به سوی معرفت عقلانی است، ملاصدرا این موضوع را با نقد قول انطباع و نقد قول خروج شعاع تحلیل کرده است. از سوی دیگر، علامه طباطبایی علی‌رغم قبول نظریه حرکت جوهری و تحویل علم حصولی به حضوری، در رابطه با معرفت حسی، به نظریه پیشینی بودن تصدیقات اولیه و خطاناپذیری ادراک حسی به‌واسطه آن قائل است که پیامدهای این نظریه تأثیر ادراک خیالی برای معرفت‌پذیر بودن ادراک حسی بوده که نوعی رابطه علّی و معلولی است.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study is to review the outlook of Mullā Sadrā and 'Allāma Tabātabā'i about infallibility of intuitive insight. The method of study is descriptive-analytic and the results showed that in the theory of intuitive insight, Mullā Sadrā raises the theory of perceptive faculty that is in accordance with his theory of substantial motion. Therefore, contrary to the theory of insight via abstraction, intuitive perception is inclined to rational insight. Mullā Sadrā has analyzed this subject by the critique of the theory of Intebā'āt (imprints) and Khorouj-e Sho'ā' (emission of ray). On the other hand, although 'Allāma Tabātabā'i confirms the theory of substantial motion and transformation of the knowledge by acquaintance to the knowledge by presence, in terms of intuitive insight, he believes in the theory of antecedence of basic confirmations and infallibility of intuitive perception. A consequence of this theory is the impact of imaginary perception on the comprehensibility of intuitive perception that is a sort of cause-and-effect relation.

منابع و مأخذ:

ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1366). قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ج2.

جوادی آملی، عبدالله (1375). رحیق محتوم، شرح حکمت متعالیه. تنظیم و تدوین حمید پارسانیا. قم: نشر اسراء، ج4.

خندان، علی اصغر (1383). ادراکات فطری در آثار شهید مطهری، ابن سینا، دکارت، لاک و چامسکی.بی‌جا: انتشارات موسسه فرهنگی طه.

سلیمانی امیری، عسکر (1378). سرشت کلیّت و ضرورت، پژوهشی در فلسفه منطق. بی‌جا: انتشارات تبلیغات اسلامی.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1361). العرشیة. تهران: انتشارات مولی.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1393). اسفار الاربعه. شرح عبدالله جوادی آملی. تهران: بوستان کتاب.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1411ق). حکمت متعالیه فی اسفار اربعه. تعلیقه محمدحسین طباطبایی. بی‌جا: انتشارات بیروت، ج1.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث، ج3،8، 1، 6-5.

طباطبایی، سدی محمدحسین (1387). اصول فلسفه و روش رئالیسم. مقدمه و پاورقی مرتضی مطهری. بی‌جا: انتشارات صدرا، ج2-1.

طباطبایی، سید محمدحسین (1381). نهایه الحکمه. ترجمه و شرح علی شیروانی. قم: بوستان کتاب، ج3.

طباطبایی، سید محمدحسین (1386). بدایه الحکمه. قم: موسسه نشر اسلامی.

مصباح یزدی، محمدتقی (1367). تعلیقه بر نهایه الحکمه. بی‌جا: چاپخانه سپهر، ج2.