واکاوی فقهی ضرورت تشکیل سازمان امر به معروف و نهی از منکر

محورهای موضوعی : فقه و مبانی حقوق

ابراهیم خمر ¹ (دانشجوی دکتری، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران)
اکبر فلاح ² (استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران)
علی فقیهی ³ (استادیار، گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران)

تاریخ دریافت : 1400/07/11 تاریخ پذیرش : 1400/09/18 تاریخ انتشار : 1401/05/01

کلید واژه: امر به معروف و نهی از منکر, مقدّمه‌ واجب, سیره‌ عقلا, قاعده‌ اولویّت, ادلّه‌ نقلی, عرف,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر تبیین و اثبات ضرورت تشکیل سازمان امر به معروف و نهی از منکر برای اقامة درست و مؤثر این فریضه و نیز تجلّی و تحقّق آثار و برکات آن برای فرد و جامعه است. در این راستا و با روش توصیفی- تحلیلی به این مسأله اساسی پرداخته شده است که علی‌رغم حکم عقل و تأکید آیات و روایات بر ضرورت اقامة امر به معروف ونهی از منکر و نیز آثار و برکات بی‌بدیل آن، چرا اقامة آن نمودی شایسته و بایسته در جامعه نداشته و احیاناً نتایج نامطلوبی درپی‌دارد؟ از مهم‌ترین یافته‌های پژوهش ضرورت تشکیل سازمانی لازم الاتباع با رسالت تعریف و تبیین معروف و منکر، بویژه مصادیق نوظهور آن و ساماندهی و فراهم نمودن زمینه‌های لازم برای پیاده‌سازی درست و مؤثّر این فریضه در عرصه‌ها و نهادهای گوناگون است. ضرورت تشکیل سازمان مزبور را می‌توان به استناد آیات و روایات، عرف و سیره عقلا، مقدّمة‌ واجب و قاعده اولویّت ثابت کرد.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present research is to explain and prove the necessity of the formation of the organization of promotion of virtue and prevention of vice in order to accurately and effectively perform this obligatory act as well as the manifestation and realization of its results and blessings for individuals and society as whole. In this regard and by using a descriptive-analytical method, this main issue was dealt with that why execution of this obligatory act does not have a suitable and decent representation in society and sometimes leads to some likely unpleasant results although it is ordered by the reason and emphasized by the Qur'anic verses and traditions to promote virtues and prevent vices in society to enjoy the numerous blessings. The most important finding of the research indicates the necessity to establish a mandatory organization to define and explain the virtue and vice, especially their emergent instances as well as organizing and providing essential backgrounds for the appropriate and effective implementation of this act in different fields and institutions. The necessity of formation of the abovementioned organization can be proven with reference to the verses and traditions, the norm and method of the scholars, obligatory introduction, and the principle of priority.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

نهج‌البلاغه.

ابن‌ادریس (1410ق). السرائر الحاوی‌ لتحریر الفتاوی. قم: دفتر انتشارات ‌اسلامی، چاپ ‌دوم، ج2.

بهبهانی، محمدباقر (۱۴۱۵ق). الاجتهاد و التقلید (الفوائد الحائریه). قم: مجمع ‌الفکر الاسلامی.

تبریزی، ابوطالب ‌تجلیل (1421ق). التعلیقه ‌الإستدلالیه‌ علی‌ تحریر الوسیله. تهران: مؤسسه نشر آثار امام ‌خمینی.

حرّعاملی، محمدبن‌حسن (1409ق). وسائل ‌الشیعه. قم: مؤسسه آل‌البیت،   ج16.

‌حکیم، سید محسن (۱۴۱۶ق). مستمسک ‌العروه ‌الوثقی. قم: موسسه‌دار التفسیر، ج9.

خلخالی، سید محمدمهدی (۱۴۲۲ق). حاکمیت ‌در اسلام ‌یا ولایت‌ فقیه. ترجمه جعفر الهادی. قم: دفتر انتشارات اسلامی.

خمینی، سید روح‌الله (۱۳۸۶). صحیفه‌ نور (صحیفه امام). تهران: بی‌نا، ج6، 9.

خمینی، سید روح‌الله (1404ق). زبده‌ الأحکام. تهران: سازمان ‌تبلیغات ‌اسلامی، ج7.     

سبزواری، سید عبدالأعلی(1413ق). مهذب ‌الأحکام. قم: مؤسسه ‌المنار، چاپ ‌چهارم، ج27.

سبزواری، محمدباقر (1423ق). کفایه ‌الأحکام. قم: دفتر انتشارات‌ اسلامی، ج4.

شهید اول (1410ق). اللمعه ‌الدمشقیه ‌فی ‌فقه ‌الإمامیه. بیروت: دارالتراث، الدار الإسلامیه.     

شهید اول (بی‌تا). القواعد و الفوائد. قم: کتابفروشی ‌مفید، ج1.

شهید ثانی (1413ق). مسالک ‌الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسه ‌المعارف الإسلامیه، ج3، 1.     

 شیخ ‌انصاری (1410ق). کتاب ‌المکاسب (المحشی) .قم: موسسه مطبوعاتی‌ دارالکتاب، چاپ‌ سوم، ج4.

شیخ‌ طوسی (1400ق). النهایه ‌فی ‌مجرد الفقه‌ و الفتاوی. بیروت: دارالکتب‌ العربی چاپ‌ دوم.  

صاحب ‌جواهر (1404ق). جواهر الکلام ‌فی ‌شرح ‌شرائع ‌الإسلام. بیروت: داراحیاء التراث، چاپ‌ هفتم، ج21.

 علامه ‌حلّی (1410ق). إرشاد الأذهان ‌إلی‌ أحکام ‌الإیمان. قم: دفتر انتشارات ‌اسلامی، ج1.   

علامه‌ حلّی (1414ق). تذکره ‌الفقهاء. قم: مؤسسه آل‌البیت، ج9.     

  علامه ‌حلّی (بی‌تا). تحریر الأحکام ‌الشرعیه‌ علی ‌مذهب ‌الإمامیه. مشهد: مؤسسه آل‌البیت، ج1    

کوه‌کمری، سید محمد (۱۴۰۹ق). کتاب‌ البیع. قم: دفتر انتشارات ‌اسلامی، چاپ ‌دوم.

مظفر، محمدرضا (۱۳۸۶ق). اصول ‌الفقه. نجف: مطابع ‌النعمان، چاپ‌ دوم، ج1.

مظفر، محمدرضا (۱۴۳۰ق). اصول ‌الفقه. قم: مؤسسه ‌النشر الاسلامی، ج2.

منتظری، حسینعلی (۱۴۰۹ق). مبانی ‌فقهی ‌حکومت ‌اسلامی. ترجمه محمود صلواتی و ابوالفضل شکوری. قم: موسسه کیهان، ج2، 8.

میرزای ‌قمی (1413ق). جامع ‌الشتات ‌فی‌ أجوبه ‌السؤالات. تهران: مؤسسه کیهان، ج1.