تجزیه و تحلیل مفهوم انقلاب در گفتمان مارکسیستی ایران معاصر

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

رضا صادقیان ¹ (دکتری علوم سیاسی، واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران)
علی علی حسینی ² (دانشیار، گروه علوم سیاسی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران)
علیرضا گلشنی ³ (دانشیار، گروه علوم سیاسی، واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/04/26 تاریخ پذیرش : 1399/09/17 تاریخ انتشار : 1399/10/01

کلید واژه: انقلاب, مارکسیست, گفتمان چپ, حزب توده, چریک‌های فدایی خلق,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر بررسی مفهوم انقلاب در اندیشه مارکسیست‌های ایرانی است. فرضیه پژوهش این است که نیروهای مارکسیست ایرانی براساس آموزه‌های مارکسیستی به فهم مفهوم انقلاب مبادرت کرده‌اند. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است که انقلاب به معنای دگرگون ساختن نظم سیاسی و کسب قدرت فهم می‌شود، کنشی که کلّیت نهادهای گذشته و وابسته به نظم سابق را فرو می‌ریزد و نظمی نوینی جایگزین مناسبات قدیم می‌کند. از نگاه مارکسیست‌های ایرانی، مفهوم انقلاب در گرو اندیشه‌های هراکلیت، مارکس و لنین صورت‌بندی می‌شود. فهم جریان مارکسیست از مفهوم انقلاب به دلیل تفاوت ریشه‌های فکری‌اش با فهم سایر کنشگران سیاسی از مفهوم انقلاب بسیار متفاوت است. نقطه افتراق اندیشه‌های مارکسیستی در دهه 40 و 50 شمسی در مقایسه با اسلام‌گرایان انقلابی را می‌توان در فهم آنان از مفهوم انقلاب و با توجه به مبانی متفاوت هر کدام از دو جریان فهم کرد.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study is to analyze the concept of revolution in the ideas of Iranian Marxists. The hypothesis of this research is that Iranian Marxist forces have interpreted revolution based on Marxist instructions. The method of study is descriptive analysis and the results indicate that the concept of revolution is perceived as the transformation of political order and power acquisition such that the foundation of the former establishment falls down to be replaced with a new system instead of the old one. From the perspective of Iranian Marxists, the notion of revolution is comprehended based on the ideas of Heraclitus, Marx, and Lenin. The perception of Marxist movement from the concept of revolution is so different from the interpretation of other political activists in Iran due to their intellectual discrepancies. The distinction between Marxist ideas and revolutionary Islamists in 1340s and 1350s can be interpreted in terms of their perception of the notion of revolution and their different tenets of thinking.

منابع و مأخذ:

ابراهامیان، یرواند (1377). ایران بین دو انقلاب. ترجمه احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی.

احمد‌زاده، مسعود (1349). مبارزه مسلحانه هم استراتژی هم تاکتیک. تهران: چریک‌های فدایی خلق.

احمدوند، زینب؛ دهقان‌نژاد، مرتضی؛ کجباف، علی‌اکبر؛ عطایی، عبدالله (1396). بررسی و تحلیل مولفه‌های جریان تاریخ‌نگاری چپ ایرانی در اولین دهه پس از انقلاب اسلامی 1357. گنجینه اسناد، سال بیست و هفتم، دفتر دوم.

ارانی، تقی (1357). تئوری‌های علم. تهران: چاپ ایران.

آرنت،‌ هانا (1361). انقلاب. ترجمه عزت‌الله فولادوند. تهران: خوارزمی.

اسکاچ‌پل، تدا (1389). دولت‌هـا و انقلاب‌هـای اجتمـاعی. ترجمه سید مجید رویین‌تن. تهران: نشـر
سروش.

برینتون، کرین (1366). کالبدشکافی چهار انقلاب. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: نشر نو.

پالمر، ریچارد (1377). علم هرمنوتیک. ترجمه محمد سعید حنایی کاشانی. تهران: هرمس.

توران، امید (1389). تاریخ‌مندی فهم در هرمنوتیک گادامر: جستاری در «حقیقت و روش». تهران: نشر
بصیرت.

جزنی، بیژن (1353). مارکسیسم اسلامی یا اسلام مارکسیستی. تهران: نشر بی‌نام.

جمعی از پژوهشگران (1387). حزب توده از شکل‌گیری تا فروپاشی. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.

جیلاس، میلوان (1353). طبقه جدید. ترجمه عنایت‌الله رضا. تهران: دانشگاه تهران.

سندمل، سموئل (1391). سرچشمه تاویل؛ فیلون اسکندرانی و هرمنوتیک. ترجمه فریدالدین رادمهر. تهران: نیلوفر.

شعاعیان، مصطفی (1352). انقلاب. تهران: نشر انقلاب.

شوکت، حمید (1395). مجموعه مقالات .آلمان: نشر نیما.

صفایی فراهانی، علی‌اکبر (1349). آنچه یک انقلابی باید بداند. آلمان: سازمان فداییان اقلیت.

طبری، احسان (1356). الفبای مبارزه. تهران: انتشارات حزب توده ایران.

طبری، احسان (1360). ایران در دو سده واپسین. تهران: انتشارات حزب توده ایران.

طبری، احسان (1386). نوشته‌های فلسفی و اجتماعی. آلمان: انتشارات حزب توده ایران.

طبری، احسان (1386). نوشته‌های فلسفی و اجتماعی. آلمان: حزب توده ایران، ج1.

طبری، احسان (1390). بنیاد آموزش انقلابی. آلمان: انتشارات حزب توده ایران.

طیرانی، امیر (1392). ورود مارکسیسم به ایران. قابل دسترس در:

https://www.cgie.org.ir/fa/news/7363

فراتی، عبدالوهاب (1377). رهیافت‌های نظری بر انقلاب اسلامی. قم: معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی.

فرهی، فریده (1375). فروپاشی دولت و انقلاب‌های شهری. مطالعات راهبردی، شماره 10.

فوران، جان (1390). نظریه‌پردازی انقلاب‌ها. ترجمه فرهنگ ارشاد. تهران: نشر نی.

فوران، جان (1390). نظریه‌پردازی انقلاب‌ها. ترجمه فرهنگ ارشاد. تهران: نشر نی.

گـاتری، دبلیو. کی (1376). تـاریخ فلسفه‌ی یونان: هراکلیتوس. تـرجمه مهدی قوام صفری. تهران: فکـر
روز.

لارنس، کندی اشمیت (1395). جنبش‌های فکری دوران جدید هرمنوتیک. ترجمه علیرضا حسن‌پور. تهران: نقش و نگار.

لک‌زایی،‌ نجف؛ میراحمدی، منصور (1377). زمینه‌های انقلاب اسلامی ایران. قم: انتشارات ائمه(ع).

لنین، ولادیمیـر (1387). بیمـاری کـودکی «چپ‌گـرایی». تـرجمه محمد پورهرمـزان. آلمـان: نشر حزب
توده.

لنین، ولادیمیر (1387). دولت و انقلاب. ترجمه محمد پورهرمزان و علی بیات. آلمان: انتشارات حزب
توده.

ماهنامه مهرنامه، شماره 41، سال 1394

مدیرشانه‌چی، محسن (1388). پنجاه سال فراز و فرود حزب توده‌ی ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب
اسلامی.

ملکوتیان، مصطفی (1372). سیری در نظریه‌های انقلاب. تهران: قومس.

مومنی، باقر (1385). راهیان خطر. پاریس: انتشارات خاوران.

مومنی، باقر (1387). تاریخ و سیاست. آلمان: انتشارات فروغ.

مومنی، حمید (1351). مقدمه‌ای بر تاریخ. آمریکا: سازمان دانشجویان ایرانی در آمریکا.

میراحمدی، ‌منصور (1384). اسلام و دموکراسی مشورتی. تهران: نشر نی.

نادری، محمود (1388). چریک‌های فدایی خلق؛ از نخستین کنش‌ها تا بهمن 1357. تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، ج1.

هادیان، ناصر (1391). مفهوم انقلاب و تحولات جهان عرب. سیاست، دوره 42، شماره 4.

واعظی، احمد (1380). درآمدی بر هرمنوتیک. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

وحدت، فرزین (1373). گفتار جنبش چریکی مارکسیستی در ایران و معضل مدرنیته. نشریه گفتگو، شماره 7.

A group of researchers (2008). Tudeh Party from formation to collapse. Tehran: Institute of Political Studies and Research. [Persian]

Abrahamian, Y. (1999). Iran between two revolutions. Translated by Ahmad Golmohammadi & Mohammad Ibrahim Fattahi. Tehran: Ney Publishing. [Persian]

Ahmadvand, Z. ; Dehghannejad, M. ; Kajbaf, A.A. & Atai, A. (2017). A Study and Analysis of the Components of Iranian Left Historiography in the First Decade after the Islamic Revolution of 1978. Treasure of Documents, Twenty-seventh Year, Second Book. [Persian]

Ahmadzadeh, M. (1970). Armed Struggle, Both Strategy and Tactics. Tehran: People's Fedayeen Guerrillas. [Persian]

Arani, T. (1978). Theories of Science. Tehran: Iran Press. [Persian]

Arendt, H. (1982). Revolution. Translated by Ezatullah Fooladvand. Tehran: Kharazmi. [Persian]

Brinton, C. (1987). The Autopsy of the Four Revolutions. Translated by Mohsen Thalasi. Tehran: New Publication. [Persian]

Farhi, F. (1996). The Collapse of the Government and Urban Revolutions. Quarterly Journal of Strategic Studies, No. 10. [Persian]

Foran, J. (2011). Theory of Revolutions. Translated by Farhang Ershad. Tehran: Ney Publishing. [Persian]

Foran, J. (2011). Theory of Revolutions. Translation of Farhang Ershad. Tehran: Ney Publishing. [Persian]

Frati, A. (1998). Theoretical Approaches to the Islamic Revolution. Qom: Vice Chancellor for Professors and Islamic Education Courses. [Persian]

Guthrie, W.K. (1997). History of Greek Philosophy: Heraclitus. Translated by Mehdi Ghavam Safari.Tehran: Fekr Rooz. [Persian]

Hadian, N. (2012). The Concept of Revolution and Developments in the Arab World. Politics Quarterly, Vol.42, NO.4. [Persian]

Jazani, B. (1974). Islamic Marxism or Marxist Islam. Tehran: Anonymous Publishing. [Persian]

Jilas, M. (1975). New Class. Translated by Enayatollah Reza.Tehran: University of Tehran. [Persian]

Lakzaei, N. & Mirahmadi, M. (1998). Backgrounds of the Islamic Revolution of Iran. Qom: Imams Publications. [Persian]

Lawrence, K.S. (2016). Intellectual Movements of the New Hermeneutic Era. Translated by Alireza Hassanpour. Tehran: Naghsh-o-Negar. [Persian]

Lenin, V. (2008). Government and Revolution. Translated by Mohammad Pourhormozan & Ali Bayat. Germany: Tudeh Party Publications. [Persian]

Lenin, V.ir (2008). Childhood Illness of "Leftism". Translated by Mohammad Pourhormozan. Germany: Tudeh Party Publishing. [Persian]

Malakootian, M. (1993). A Look at the Theories of Revolution. Tehran: Qoms. [Persian]

Mehrnameh Monthly, No. 41, 2015. [Persian]

Mirahmadi, M. (2005). Islam and Consultative Democracy. Tehran: Ney Publishing. [Persian]

Modir Shanehchi, M. (2009). Fifty Years of the Rise and Fall of the Tudeh Party of Iran. Tehran: Islamic Revolution Documentation Center. [Persian]

Momeni, B. (2006). Rahyan Danger. Paris: Khavaran Publications. [Persian]

Momeni, B. (2008). History and Politics. Germany: Forough Publications. [Persian]

Momeni, H. (1973). Introduction to History. USA: Iranian Students Organization in America. [Persian]

Naderi, M. (2009). People's Fedayeen Guerrillas; From the first actions to February 1978. Tehran: Institute of Political Studies and Research, Vol.1. [Persian]

Palmer, R. (1998). Hermeneutics science.Translated by Mohammad Saeed Hanaei Kashani. Tehran: Hermes. [Persian]

Safaei Farahani, A.A. (1970). What a Revolutionary Should Know. Germany: Minority Fedayeen Organization. [Persian]

Sandmel, S. (2012). Source of Interpretation; Philo of Alexandria and Hermeneutics. Translated by Fridaldin Radmehr. Tehran: Niloufar. [Persian]

Scotchpool, T. (2010). Governments and Social Revolutions. Translated by Seyed Majid Rouintan. Tehran: Soroush Publishing. [Persian]

Shaukat, H. (2016). Collection of articles. Germany: Nima Publishing. [Persian]

Shoaian, M. (1973). Revolution. Tehran: Enqelab Publishing. [Persian]

Tabari, E. (1978). The Alphabet of Struggle. Tehran: Tudeh Party of Iran Publications. [Persian]

Tabari, E. (1981). Iran in the Last Two Centuries. Tehran: Tudeh Party Publications. [Persian]

Tabari, E. (2007). Philosophical and Social Writings. Germany: Tudeh Party of Iran Publications. [Persian]

Tabari, E. (2007). Philosophical and Social Writings. Germany: Tudeh Party of Iran, Voil.1. [Persian]

Tabari, E. (2011). Revolutionary Education Foundation. Germany: Tudeh Party of Iran Publications. [Persian]

Tirani, A. (2013). The arrival of Marxism in Iran. Available at:

https://www.cgie.org.ir/fa/news/7363. [Persian]

Turan, O. (2010). The Historiography of Understanding in Gadamer Hermeneutics: An Essay on "Truth and Method". Tehran: Basirat Publishing. [Persian]

Vaezi, A. (2001). An Introduction to Hermeneutics. Qom: Institute of Islamic Culture and Thought. [Persian]

Vahdat, F. (1994). Discourse of the Marxist Guerrilla Movement in Iran and the Problem of Modernity. Goftgoo Magazine, No. 7. [Persian]