ژئوپلیتیک انرژی و سیاست خارجی ایران در دهه 70

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

حسین مسعودی پور ¹ , حسین کریمی فرد ² , بهرام یوسفی ³ , فریدون اکبرزاده ⁴

1 - دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
2 - دانشیار، گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
3 - استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
4 - استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

تاریخ دریافت : 1399/08/06 تاریخ پذیرش : 1399/10/10 تاریخ انتشار : 1400/01/01

کلید واژه: سیاست‌گذاری انرژی, انرژی, ژئوپلیتیک, سیاست خارجی, ایران,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر بررسی ژئوپلیتیک انرژی و سیاست خارجی ایران در دهه‌ی 70 است. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و نتایج نشان داد کهرابطه نفت و سیاست خارجی یکی از موضوعات اصلی سیاست بین‌الملل و امنیت منطقه‌ای در خاورمیانه می‌باشد و به لحاظ تاریخی قیمت نفت همیشه بر ساختار سیاسی کشورهای نفت‌خیز تأثیرگذار بوده است. در دهه‌ 70 برای اجرای برنامه‌های توسعه اقتصادی، نیاز به جذب منابع و سرمایه‌های خارجی در چارچوب حمایت نهادهای اقتصادی بین‌المللی وجود داشت. در این دوران، سیاست منطقه‌ای و بین‌المللی ایران تغییر کرد. هاشمی رفسنجانی دارای دو هدف بنیادین بود، اول آنکه ساختار اقتصادی ایران را بازسازی کند، دوم، آن رابطه ایران با نهادهای بین‌المللی را ارتقاء دهد. این امر، زمینه تغییر در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را به وجود آورد.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study is to explore the geopolitics of Iran’s energy resources and foreign policy in 1370s. The method of study is descriptive analysis and the results showed that the relationship between oil and foreign policy is one of the main subjects in international policy and regional security in the Middle East and that historically the price of oil has always been effective on the political structure of the countries with oil reserves. In the 1370s, in order to implement the economic development plans, there was a need for attracting foreign resources and capitals through the backup of international economic institutions. In that period of time, Iran’s regional and international policy changed. Hāshimī Rafsanjānī had 2 fundamental objectives; first, to restore Iran’s economic structure, and second, to improve Iran’s relationship with international institutions. This issue paved the ground for a change in the foreign policy of the Islamic Republic of Iran.  

منابع و مأخذ:

اطاعت، جواد؛ نصرتی، حمیدرضا (1392). ژئوپلیتیک نفت و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات علم.

اطاعت، جواد؛ نصرتی، حمیدرضا (1392). ژئوپلیتیک نفت و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات علم.

آقایی، سید داوود (1386). جایگاه اتحادیه اروپایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران.سیاست، دوره 37، شماره 3، ص 1-28.

پوراحمدی، حسین؛ ذوالفقاری، مهدی (1388). دیپلماسی انرژی و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران. دانشسیاسی، سال پنجم، شماره اول، ص 5-40.

پوراردبیلی، کاظم (1389). تعامل تولیدکننده و مصرف‌کننده در اوپک. دانشکده مهندسی انرژی، دانشگاه صنعتی شریف.

تاجیک، محمدرضا (1383). سیاستخارجیعرصهفقدانتصمیموتدبیر. تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان.

تحقیقی، ترانه (1388).مؤلفه‌هایراهبردیدرتدوینسیاستخارجیجمهوریاسلامی ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد.دانشکده علوم سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی.

ثقفی عامری، ناصر؛ احدی، افسانه (1389). ایرانوسیاستنگاهبهشرق. تهران: پژوهشکده تحقیقات استراتژیک،

حافظ‌نیا، محمدرضا (1379). مبانی مطالعات سیاسی ـ اجتماعی. قم: سازمان حوزه‌ها و مدارس علمیه خارج از کشور.

حافظ‌نیا، محمدرضا (1396).اصولومفاهیمژئوپلیتیک.مشهد: انتشارات پاپلی، چاپ پنجم.

دبیرزاده، شهریار (1382). تأثیر گفتگوی تمدن‌ها بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی. سیاست خارجی، سال هفدهم، شماره 1، ص 239- 255.

درایسدل، آلاسدایر؛ بلیک، جرالد اچ (1370). جغرافیایسیاسیخاورمیانهوشمالآفریقا. ترجمه دره میرحیدر. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌الملل، چاپ چهارم.

دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1388). منابع ملی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. سیاست، شماره 11، ص 221-245.

رزاقی، ابراهیم (1388). اقتصاد ایران. تهران: نشر نی.

زیباکلام، صادق؛ اتفاق‌فر، فرشته سادات (1387). هاشمیبدونروتوش. تهران: نشر روزنه، چاپ سوم.

قالیباف، محمدباقر؛ پورموسوی، سیدموسی (1387) ژئوپلیتیک نوین خاورمیانه و سیاست خارجی ایران. پژوهش‌هایجغرافیایانسانی، شماره 66، ص 180-206

کاویانی، مراد؛ ویسی، هادی (1384).انتقال گاز ایران به جنوب و جنوب شرق آسیا (فرصت‌ها و چالش‌ها).در: مجموعه مقالات دومین کنفرانس انجمن ژئوپلیتیک ایران.

کریمی، غلامرضا (1385). جمهوری اسلامی ایران و سازمان‌های بین‌المللی. علومسیاسی، شماره 80 ، ص125-150.

کمپ، جفری؛ هارکاوی، رابرت (1386). جغرافیای استراتژیک خاورمیانه. ترجمه سید مهدی حسینی متین. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

کوپر، آندرواسکات (1387). راند آخر در دوحه: معامله نفتی محرمانه‌ای که به سقوط شاه یاری رساند. ترجمه احسان نوروزی. هفته نامه ایران در جهان، آذرماه.

کوهن، ساموئل (1387). ژئوپلیتیکنظامجهانی. ترجمه عباس کاردان. تهران: کتاب مرجع.

متقی، ابراهیم (1389). سه ضلعی نفت ـ سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل. در:مجموعه مقالات همایش ملی نفت و سیاست خارجی. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.

مهدیان، حسین؛ فخری، سیروس (1391). ژئوپلیتیک انرژی ایران و امنیت غرب. پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 44، شماره 4، ص 45-64.

موسوی، رضا (1387) .اولویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دوران سازندگی.راهبرد، شماره 47، ص 189 -216.

یعقوبی، سید محمد؛ قالیباف، محمدباقر؛ محمودی، ابوالقاسم (1393). تبیین ژئوپلیتیکی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقه خلیج فارس مبتنی بر انرژی‌های فسیلی.ژئوپلیتیک، سال دهم، شماره 3، ص 56-75.

Henry, Tricks (2018). The new power superpowersClean power is shaking up the global geopolitics of energy. In: the Special report section of the print edition under the headline The new power superpowers.

Taylor, P. (1994). Political Geography. England: Longman Scientific & Technical.

Aghaee, S.D. (2007). The position of the European Union in the foreign policy of the Islamic Republic of Iran. Political, Vol.37, No.3, P.1-28. [In Persian]

Camp, J. & Harkawy, R. (2007). Strategic geography of the Middle East. Translated by Seyed Mehdi Hosseini Matin. Tehran: Research Institute for Strategic Studies. [In Persian]

Cohen, S. (2008). The geopolitics of the world system. Translated by A. Kardan. Tehran: Reference book. [In Persian]

Cooper, A. S. (2008). The last round in Doha: A secret oil deal that helped the Shah fall. Translated by E. Norouzi. Iran Weekly in the World, December Number. [In Persian]

Dabirzadeh, Sh. (2003). The Impact of the Dialogue of Civilizations on the Foreign Policy of the Islamic Republic. Foreign Policy Quarterly, Year 17, No.1, P.239-255. [In Persian]

Dehghani Firoozabadi, S.J. (2009). National Resources of Foreign Policy of the Islamic Republic of Iran. Politics, No. 11, P. 221-245. [In Persian]

Drissdell, A. & Blake, G.H. (1991). Political Geography of the Middle East and North Africa. Translated by Mir Haidar Valley. Tehran: Office of Political and International Studies, Fourth Edition. [In Persian]

Etaat, J. & Nosrati, H.R. (2013). Geopolitics of oil and foreign policy of the Islamic Republic of Iran. Tehran: Alam Publications. [In Persian]

Etaat, J. & Nosrati, H.R. (2013). Geopolitics of oil and foreign policy of the Islamic Republic of Iran. Tehran: Alam Publications. [In Persian]

Hafizunia, M.R. (2000). Fundamentals of socio-political studies. Qom: Organization of seminaries and seminaries abroad. [In Persian]

Hafizunia, M.R. (2018). Geopolitical principles and concepts. Mashhad: Papli Publications, fifth edition. [In Persian]

Henry, Tricks (2018). The new power superpowersClean power is shaking up the global geopolitics of energy. In: the Special report section of the print edition under the headline The new power superpowers.

Karimi, Gh. (2006). The Islamic Republic of Iran and International Organizations. Political Science, No.80, P.125-150. [In Persian]

Kaviani, M. & Weiss, H. (2005). Transfer of Iranian gas to South and Southeast Asia (opportunities and challenges). In: Proceedings of the Second Conference of the Iranian Geopolitical Association. P. 298-320. [In Persian]

Mehdian, H & . Fakhri, S. (2012). Iran's energy geopolitics and Western security. Human Geography Research, Vol.44, No.4, P. 45-64. [In Persian]

Mottaqi, I. (2010). Oil Triangle - Foreign Policy and International Policy. In: Proceedings of the National Conference on Oil and Foreign Policy. Tehran: Strategic Research Center.
[In Persian]

Mousavi, R. (2008). The Foreign Policy Priority of the Islamic Republic of Iran during the Construction Period. Strategy, No.47, P. 189-216. [In Persian]

Poor Ardabili, K. (2010). Presentation on Producer-Consumer Interaction in OPEC. Faculty of Energy Engineering, Sharif University of Technology. [In Persian]

Poorahmadi, H. & Zolfaghari, M. (2009). Energy diplomacy and national interests of the Islamic Republic of Iran. Political Science, 5(1), P. 5-40. [In Persian]

Qalibaf, M.B. & Pourmousavi, S.M. (2008). The New Geopolitics of the Middle East and Iran's Foreign Policy. Human Geography Research, No.66, P. 180-206. [In Persian]

Razzaqi, I. (2009). Iran's economy. Tehran: Ney Publishing. [In Persian]

Saghafi Ameri, N. & Ahadi, A. (2010). Iran and the Politics of Looking East. Tehran: Strategic Research Institute,

Tahghighi, T. (2009). Strategic Components in Foreign Policy Development of the Islamic Republic of Iran. Master Thesis. Faculty of Political Science, Central Tehran Branch, Islamic Azad University. [In Persian]

Tajik, M.R. (2004). Foreign Policy in the Field of Lack of Decision and Planning. Tehran: Farhang Goftman Publications. [In Persian]

Taylor, P. (1994). Political Geography. England: Longman Scientific & Technical.

Yaghoubi, S.M., Qalibaf, M.B. & Mahmoudi, A. (2014). Geopolitical explanation of the foreign policy of the Islamic Republic of Iran in the Persian Gulf region based on fossil fuels. International Geopolitical Quarterly, Vol. 10, No. 3, P. 56-75. [In Persian]

Ziba Kalam, S. & Etefaqfar, F.S. (2008). Hashemi without Retouching. Tehran: Rozaneh Publishing, Third Edition. [In Persian]