پژوهشی در بنیان های اساطیری و تاریخی کیانیان با توجه با شاهنامۀ فردوسی

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

منیژه فلاحی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.)
ملک محمد فرخ زاد ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران)
عباسعلی وفایی ³ (استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران)

تاریخ دریافت : 1398/12/01 تاریخ پذیرش : 1399/01/25 تاریخ انتشار : 1400/07/01

کلید واژه: تاریخ, فردوسی, کیانیان, شاهنامه, اسطوره,

چکیده مقاله :

در عصر حاضر که عصر حاکمیت تاریخ و تاریخ گرایی است، موضوع تشخیص زمان ها و بنیان های تاریخی و اساطیری از دغدغه های پژوهش است؛ خاصه در مطالعات ایرانی تعیین مرز میان اسطوره و تاریخ در حماسۀ ملّی از دشواری های تحقیق به شمار می رود. نخستین بار برتلس از سه بخش متمایز شاهنامه با عنوان های: اسطوره ای، تاریخی و پهلوانی سخن گفت؛ براساس این نظر، دورۀ حکومت پیشدادیان اساطیری است امّا دربارۀ دورۀ حکومت کیانیان پژوهشگران اتفاق نظر ندارند. وجود عناصر اساطیری در داستان های مربوط به سلسلۀ کیانیان این پرسش را مطرح می کند که شاهان کیانی شخصیت های تاریخی دارند یا متعلق به اسطوره اند. در پاسخ به این پرسش پژوهشگرانی چون ویندشمان، اشپیگل، دارمستتر، لومل، ویکندر و دو مزیل با دید اسطوره گرایی بر این عقیده اند که کیانیان یا برخی از شاهان این سلسله به اسطوره تعلق دارند. وجود عناصر شگفت در داستان کیکاووس و کیخسرو بن مایۀ این تفکر است. گروه دیگر از پژوهندگان تاریخ گرا، چون هنینگ، مری بویس و کریستن سن کیانیان را پادشاهان ایران خاوری می دانند که در دوره ای تاریخی پیش از هخامنشیان حکومت کرده اند. ظهور و حضور زرتشت در دورۀ گشتاسب بن مایه این عقیده است. در جستار پیش رو به روش توصیفی- تحلیلی، آراء و استدلال ها و شواهد این دو گروه پژوهندگان نقد و بررسی شده است نتایج این بررسی نشان می دهد نظریه تاریخ گرایان مستندتر و به واقعیت نزدیک تر است.

چکیده انگلیسی:

In the present age, which is the era of the rule of history and historicism, the question of identifying the mythical time and historical foundations is a concern for research.Particularly, in Iranian studies,  pinpointing the border between myth and history of the national epic is arduous.For the first time, Bertles  stated about the three distinct parts of  Shahnameh with mythical , historical and athletic titles. According to this view,the age of Pishdadian era is mythical, but scholars disagree on the era of Kianyan. The existence of mythical elements in the stories of Kianyan dynasty raises the question of whether the Kianyan kings have historical characters or belong to legends and myths. In response to this question, scholars such as Windschmall and Spiegel and Darmstadt and Lommel and wikander and Dozmil have a mythical view that  Kianyan or some of the kings of this dynasty are mythical.The existence of marvelous elements in the story of Kikavus and Kikhosro is the basis of this thinking. Another group of historians  such as Henning and Mary Boevis and Chrirstensen, consider Kianyan  kings the kings of East Iran to have ruled in the historical period before Achaemenids appierance and attendance Zoroaster in the kingdom goshtasp is the basis of this thinking In the present research, the views, arguments and evidence of these two groups of researchers have been criticized.The results of this study show that historians' theory is more reliable and closer to reality.

منابع و مأخذ:

کتاب ها

آموزگار، ژاله (1393) تاریخ اساطیری ایران، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت).

اسماعیل پور، ابوالقاسم (1377) اسطوره، بیان نمادین، تهران: سروش.

بویس، مری (1393) تاریخ کیش زرتشت، ترجمۀ همایون صنعتی زاده، تهران: گستره.

بهار، مهرداد (1387) پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه.

خالقی مطلق، جلال (1372) گل رنج های کهن، به کوشش علی دهباشی، تهران: مرکز.

خالقی مطلق، جلال (1393) سخن های دیرینه، به کوشش علی دهباشی، تهران: افکار.

دومزیل، ژرژ (1384) بررسی اسطورۀ کاووس در اساطیر ایرانی و هندی، ترجمۀ شیرین مختاریان و مهدی باقی، تهران: قصه.

رضایی، عبدالعظیم (1378) گنجینۀ تاریخ ایرانیان (پیشدادیان و کیانیان)، جلد 1، تهران: اطلس.

زرین کوب، عبدالحسین (1371) تاریخ مردم ایران (ایران قبل از اسلام)، تهران: امیر کبیر.

زرین کوب، عبدالحسین (1375) در قلمرو وجدان، تهران: سروش.

سرامی، قدمعلی (1392) بر ستیغ های حماسه، تهران: ترفند.

سرکاراتی، بهمن (1393) سایه های شکار شده، تهران: طهوری.

صفا، ذبیح الله (1374) حماسه سرایی در ایران، تهران: فردوس.

فردوسی، ابوالقاسم (1394) شاهنامه، تصحیح جلال خالقی مطلق، جلد 1، تهران: سخن.

کزازی، میرجلال الدین (1372) رؤیا، حماسه، اسطوره، تهران: مرکز.

کزازی، میرجلال الدین (1391) مازهای راز، تهران: مرکز.

کریستن سن، آرتورامانوئل (1368) کیانیان، ترجمۀ ذبیح الله صفا، تهران: علمی و فرهنگی.

کوورچی کویاجی، جهانگیر (1371) پژوهش هایی در شاهنامه، ترجمۀ جلیل دوستخواه، تهران: زنده رود.

گات ها (1378) گزارش ابراهیم پور داوود، تهران: اساطیر.

میلر، دیوید (1383) ملّیت، ترجمۀ داوود غرایاق زندی، تهران: تمدن ایرانی.

نولدکه، تئودور (1379) حماسۀ ملّی ایران، ترجمۀ بزرگ علوی، تهران: نگاه.

هینلز، جان (1373) شناخت اساطیر ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.

یسنا (1380) گزارش ابراهیم پور داوود، تهران: اساطیر.

یشت ها (1377) گزارش ابراهیم پور داوود، جلد 2، تهران: اساطیر.

مقالات

سرکاراتی، بهمن (1357) بنیان اساطیری حماسه ملّی ایران، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، شمارۀ 125، صص 1- 61.

سرکاراتی، بهمن (1371) اسطوره های عصر ما را آیندگان خواهند خواند، مجلۀ نامه فرهنگ شمارۀ 7، صص 84- 89.

فرخ زاد، ملکمحمد، فلاحی، منیژه (1395) پژوهشی در قلمروی جغرافیایی کیانیان و شاهنامه، فصل نامه علمی تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، دورۀ 8، شمارۀ 28، صص129-142.

لک، منوچهر (1384) درآمدی بر شناخت اسطوره و تبیین کارکردهای هویت بخش آن در شعر جنگ، نشریۀ مطالعات ملّی، شمارۀ 33، صص 63- 84.

Books

Amoozgar, Jaleh (2014) Mythological History of Iran, Tehran: Organization for the Study and Compilation of University Humanities Books (Position).

Ismailpour, Abolghasem (1998) Myth, Symbolic Expression, Tehran: Soroush.

Boyce, Mary (2014) History of Zoroastrianism, translated by Homayoun Sanatizadeh, Tehran: Gostareh.

Bahar, Mehrdad (2008) Research in Iranian Mythology, Tehran: Agah.

Khaleghi Motlagh, Jalal (1993) The Flower of Ancient Sufferings, by Ali Dehbashi, Tehran: Center.

Khaleghi Motlagh, Jalal (2014) Long speeches, by Ali Dehbashi, Tehran: Afkar.

Domzil, George (2005) A Study of the Myth of Kavous in Persian and Indian Mythology, translated by Shirin Mokhtarian and Mehdi Baghi, Tehran: Story.

Rezaei, Abdolazim (1999) The Treasure of Iranian History (Pishdadian and Kianian), Volume 1, Tehran: Atlas.

Zarrinkoob, Abdolhossein (1992) History of the Iranian people (pre-Islamic Iran), Tehran: Amir Kabir.

Zarrinkoob, Abdolhossein (1996) in the realm of conscience, Tehran: Soroush. Serami, Ghadmali (2013) On the Epics of Tehran, Tehran: Trick.

Sarkarati, Bahman (2014) Hunted Shadows, Tehran: Tahoori. Safa, Zabihollah (1374) Epic song in Iran, Tehran: Ferdows.

Ferdowsi, Abolghasem (2015) Shahnameh, edited by Jalal Khaleghi Motlagh, Volume 1, Tehran: Sokhan.

Kazazi, Mir Jalaluddin (1995) Roya, Epic, Myth, Tehran: Center.

Kazazi, Mir Jalaluddin (2012) Secret Mazes, Tehran: Center.

Kristen Sen, Arthur Manuel (1989) Kianian, translated by Zabihullah Safa, Tehran: Scientific and Cultural.

Kovarchi Koyaji, Jahangir (1992) Researches in Shahnameh, translated by Jalil Dostkhah, Tehran: Zande Rud.

Gatha (1999) Report of Ebrahimpour Davood, Tehran: Myths.

Miller, David (2004) Nationality, translated by Davood Gharayegh Zandi, Tehran: Iranian Civilization.

Noldeke, Theodore (2000) The National Epic of Iran, Alavi's Great Translation, Tehran: Negah.

Hinels, John (1994) Understanding Iranian Mythology, translated by Jaleh Amoozgar and Ahmad Tafazli, Tehran: Cheshmeh.

Yasna (2001) Report by Ebrahimpour Davood, Tehran: Myths.

Yashtha (1998) Report of Ebrahimpour Davood, Volume 2, Tehran: Myths.

Articles

Sarkarati, Bahman (1978) The Mythological Foundation of the National Epic of Iran, Journal of the Faculty of Literature and Humanities, University of Tabriz, No. 125, pp. 1-61.

Sarkarati, Bahman (1992) The myths of our time will be read by the future, Farhang Magazine No. 7, pp. 84-89.

Farrokhzad, Malek Mohammad, Fallahi, Manijeh (2016) Research in the geographical realm of Kianian and Shahnameh, Scientific Quarterly of Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), Volume 8, Number 28, pp. 129-142.

Lak, Manouchehr (2005) An Introduction to the Understanding of Myth and Explaining Its Identifying Functions in War Poetry, Journal of National Studies, No. 33, pp. 63-84.