بررسی گفتار قالبی کنایه و کارکردهای آن‌ در چرند و پرند دهخدا

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

سعیده بیرجندی ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.)
رضا شجری ² (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.)
علیرضا فولادی ³ (دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.)
امیرحسین رسول نیا ⁴ (استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.)

تاریخ دریافت : 1399/01/12 تاریخ پذیرش : 1399/03/18 تاریخ انتشار : 1401/01/01

کلید واژه: چرند و پرند, گفتار قالبی, دهخدا, کنایه,

چکیده مقاله :

گفتار قالبی‌ یا گفتار کلیشه‌‌ای، جزئی جدانشدنی از هر زبان است. این نوع گفتار با دو ویژگی ایجاز و عمق معنا، مطلب مورد نظر گوینده را به شکلی واضح‌تر به مخاطب منتقل می‌کند. همچنین بیشتر در زبان محاوره متجلی می‌شود و ریشه در جامعه و فرهنگ دارد. یکی از گونه‌های گفتار قالبی، کنایه است. کنایات به عنوان شناخته‌شده‌ترین کلیشه‌های زبانی، کارکردهای خاص خود را دارند. کنایه در چرند و پرند نیز با بسامد بسیار بالا به کار رفته است. بررسی کنایات و کارکرد آن‌ها در این اثر دهخدا، افزون بر شناخت سبک نویسنده، از لحاظ فرهنگی و اجتماعی نیز مفید خواهد بود و می‌تواند زوایای پنهان متن و مفاهیم مخفی مندرج در آن را بهتر نمایان کند. پژوهش حاضر با روش کیفی (تحلیلی-توصیفی) به بررسی کنایه و کاربرد آن در چرند و پرند دهخدا می‌پردازد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می‌دهد که دهخدا در این اثر، از کنایات زبانی و تصویری، بیشتر استفاده کرده است. بسیاری از کنایات او، نقیضه‌ای یا با ریشه غیرفارسی هستند و زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی و مذهبی دارند. همچنین این گونه گفتار قالبی، کارکردهای زیادی در اثر مورد بررسی دارد و استهزاء، اعتراض، انتقاد، افشاگری، ایجاز، ترسیم اوضاع جامعه، عینیت بخشیدن به شخصیت‌ها و نزدیک کردن نثر به زبان مردم از جملة این کارکردهاست.

چکیده انگلیسی:

Formulaic speech is an integral part of any language. This speech, with its two permissive qualities and depth of meaning, transmits the narrator's content more clearly to the audience. This kind of speach is more expressed in the spoken language and is rooted in the community and culture of each language community. It has several kind, one of them is Metonymy. It has its own function both linguistically and semantically. Metonymy in "Charand o' Parand" has a very high frequency. Examining this kind of formulaic speech, in addition to recognizing the author's style, will be culturally and socially useful and effective. And it can better reveal the hidden angles of the text and the hidden meanings it contains. The present study is a qualitative (descriptive-analytical) study of metaphor and its application in Dehkhoda's "nonsense" articles. The results of this study show that Dehkhoda has used language linguistics more frequently in his articles. Many of his quotes are invented or non-Persian in origin and have cultural, social and religious backgrounds. He has also used this form of discourse to ridicule, protest, criticize, expose, authorize, depict society, objectify the characters of his articles, and bring prose to the language of the people.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها

قرآن کریم.

آژند، یعقوب (1384) تجدد ادبی در دوره مشروطه، چاپ اول، تهران: موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی.

باطنی، محمدرضا (1354) چهار گفتار درباره زبان، تهران: آگاه.

بالایی، کریستف؛ کویی‌پرس، میشل (1366) سرچشمه داستان کوتاه فارسی، ترجمۀ احمد کریمی حکاک، تهران: انجمن ایرانشناسی فرانسه در تهران.

براهنی، رضا (1362) قصه‌نویسی، چاپ سوم، تهران: نشر نو.

بهزادی‌اندوهجردی، حسین (1378) طنز و طنزپردازی ‌در ایران، تهران: صدوق.

دهخدا، علی اکبر (1383) چرند و پرند، به کوشش اکبر مرتضی‌پور، چاپ سوم، تهران: عطار.

دهخدا، علی اکبر (1342) لغتنامه، تهران: سازمان برنامه و بودجه.

رپیکا، یان (1382) تاریخ ادبیات ایران، جلد اول، ترجمۀ ابوالقاسم سری، تهران: سخن.

زرین‌کوب، عبدالحسین (1379) شعر بی‌دروغ شعر بی‌نقاب، چاپ هشتم، تهران: علمی.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1389) موسیقی شعر، تهران: آگه.

شمیسا، سیروس (1370) بیان، چاپ اول، تهران: فردوس.

نیکوهمت، احمد (1382) شاعران در سنگر مطبوعات، چاپ اول، تهران: موسی‌زاده.

الهاشمی، احمد (بی‌تا) جواهر البلاغه، بیروت: المکتب العصریه.

همایی، جلال‌الدین (1389) فنون بلاغت و صناعت ادبی، تهران: اهورا.

مقالات

آقاگل‌زاده، فردوس؛ کرد زعفرانلو کابوزیا، عالیه؛ هاشمی، افتخار سادات. (1389). شناسایی و توصیف گفتارهای قالبی‌شده در زبان فارسی بر پایه نقش عوامل جامعه‌شناختی زبان. زبان-شناسی و گویش‌های خراسان، 2(3)، 119-134. DOI: 10.22067 / lj.v2i3.15916.

باغینی‌پور، مجید. (1379). گفتارهای قالبی و کاربرد خلاقانه آن. مجلۀ زبان‌شناسی، 15(30)، 45-58.

حقیقی، شهین؛ جوشکی، طاهره. (1398). گونه‌شناسی ساخت‌های قالبی در رباعیات مولوی. بوستان ادب، 3(پیاپی41)، 1-18. DOI:10.22099/jba.2018.30043.3074

خارابی، فارق. (1386). طنز در مطبوعات دوره آغازین مشروطیت. نامه فرهنگستان، 9(1)، 34-62.

خواجه‌پور، بی‌نظیر؛ خزاعی فرید، علی؛ خوش‌سلیقه، مسعود. (1396). نظریۀ ذخائر فرهنگی زوهر و بررسی راهبردهای ترجمه ریزفرهنگ‌ها: مورد پژوهشی رمان دایی جان ناپلئون در برابر ترجمه انگلیسی. مطالعات زبان و ترجمه، 50(1)، 1-25.

ذوالفقاری، حسن. (1387). تفاوت کنایه با ضرب‌المثل. پژوهش زبان و ادبیات فارسی، 6(10)، 109-133.

ذوالفقاری، حسن. (1394). گونه‌شناسی گفتار قالبی در زبان عامه. جستارهای ادبی، 6(4)، 69-98.

رحیمی، مهری؛ امیراسماعیل، آذر. (1395). کتابشناسی فرقه اهل حق یارسان. عرفان اسلامی، 13(49)، 119-128.

سنچولی، احمد؛ واثق عباسی، عبدالله. (1397). کنایه و قطب مجازی زبان در تاریخ بیهقی. نثر پژوهی، 21(44)، 65-84.

شیخ، محمد؛ براهویی، زینب. (1398). کاربرد انواع و اغراض کنایه در مقامات بدیع الزمان همدانی. پژوهشنامۀ ادب غنایی، 17(33)، 169-188. DOI: 10.22111 / jllr.2019.4856.

وحیدیان کامیار، تقی. (1375). کنایه نقاشی زبان. نامه فرهنگستان، 2 (8)، 55-69.

ورتنیکوف، الکساندر. (1380). برخی گفتاری نحوی قالبی‌شده در زبان فارسی، ترجمۀ محسن شجاعی. مجله زبان‌شناسی، 16(1)، 77-82.

پایان‌نامه‌ها

هاشمی، افتخارسادات (1388) بررسی ساخت‌گفتارهای قالبی‌شده زبان فارسی در چهارچوب نقش‌گرای هلیدی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، استاد راهنما فردوس آقاگل‌زاده.

Books

The Holy Quran.

Al-Hashimi, Ahmad (No date) Jawahar al-Balaghah, Beirut: Al-Muktab Al-Asriya.

Azhand, Yaghoub (2005) Literary Modernity in the Constitutional Period, First Edition, Tehran: Institute for Research and Development of Humanities.

Balai, Christoph; Quipress, Michel (1987) The Source of Persian Short Story, translated by Ahmad Karimi Hakak, Tehran: French Iranian Studies Association in Tehran.

Bateni, Mohammad Reza (1975) Four Discourses on Language, Tehran: Agah.

Behzadi Andohjerdi, Hossein (2000) Humor and satire In Iran, Tehran: Sadough.

Braheni, Reza (1983) Story Writing, Third Edition, Tehran: New Publication.

Dehkhoda, Ali Akbar (1964) Dictionary, Tehran: Program and Budget Organization.

Dehkhoda, Ali Akbar (2004) Charand Vaparand, by Akbar Morteza Pour, third edition, Tehran: Attar.

Homayi, Jalaluddin (2010) Rhetoric and Literary Crafts, Tehran: Ahura.

Nikohamat, Ahmad (2003) Poets in the Press Fortress, First Edition, Tehran: Musazadeh.

Repika, Jan (2003) History of Iranian Literature, Volume One, translated by Abolghasem Sari, Tehran: Sokhan.

Shafiee Kadkani, Mohammad Reza (2010) Poetry Music, Tehran: Ad.

Shamisa, Sirus (1992) Bayan, first edition, Tehran: Ferdows.

Zarrinkoob, Abdolhossein (2001) Poetry without falsehood Poetry without mask, eighth edition, Tehran: Scientific.

Articles

Aghagolzadeh, Ferdows; Kurdish saffron cabozoia, excellent; Hashemi, Iftikhar Sadat. (2011). Identification and description of formatted speeches in Persian language based on the role of sociological factors of language. Linguistics and dialects of Khorasan, 2 (3), 119-134. DOI: 10.22067 / lj.v2i3.15916.

Baghinipour, Majid. (2001). Template speech and its creative application. Journal of Linguistics, 15 (30), 45-58.

Haghighi, Shahin; Joshki, Tahereh. (2020). Typology of mold constructions in Rumi's quatrains. Garden of Literature, 3 (41 in a row), 1-18. DOI: 10.22099 / jba.2018.30043.3074.

Khajehpour, Benazir; Khazaei Farid, Ali; Good taste, Massoud. (2018). Theory of Zohar Cultural Resources and the Study of Transcultural Translation Strategies: A Case Study of Uncle John Napoleon's Novel vs. English Translation. Language and Translation Studies, 50 (1), 1-25.

Kharabi, Faraq. (2008). Humor in the press of the early period of constitutionalism. Academy Letter, 9 (1), 34-62.

Rahimi, Mehri; Amira Ismail, Azar (2017). Bibliography of the Ahl al-Haq sect of Yarsan. Islamic Mysticism, 13 (49), 119-128.

Sancholi, Ahmad; Wathiq Abbasi, Abdullah (2019). The irony and the virtual pole of language in the history of Beyhaqi. Prose Studies, 21 (44), 65-84.

Sheikh, Mohammad; Brahui, Zeinab. (2020). Application of types and purposes of irony in the authorities of Badi-ol-Zaman Hamedani. Journal of Lyrical Literature, 17 (33), 169-188.DOI: 10.22111 / jllr.2019.4856.

Vahidian Kamyar, Taqi. (2001). The irony of language painting. Academy Letter, 2 (8), 55-69.

Vertnikov, Alexander. (2002). Some syntactically structured speeches in Persian, translated by Mohsen Shojaei. Journal of Linguistics, 16 (1), 77-82.

Zulfiqari, Hassan (2009). The difference between irony and proverb. Persian Language and Literature Research, 6 (10), 109-133.

Zulfiqari, Hassan (2016). Typology of stereotyped speech in the vernacular. Literary Essays, 6 (4), 69-98.

Theses

Hashemi, Eftekharsatat (2009) A Study of Structured Persian Speech Structures in the Context of Halliday Map, Master's Thesis, Supervisor Ferdows Aghagolzadeh.