دلتنگی و خرده گیری فرهیختگان از سامانۀ کارگاه هستی در آینۀ ادبیات فارسی
محورهای موضوعی : تفسیری (با ویژگی ادبی و هنری)
مژده شفیعی
1
(استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد انار، دانشگاه آزاد اسلامی، انار، ایران.)
کلید واژه: نظام احسن, دیدگاه زروانی, کژتابی های اجتماعی, خرده گیری و فرافکنی,
چکیده مقاله :
یکی از نشانه های دلتنگی و آزردگی دانشوران و خردورزان از سامانه یا نظام هستی روزگار خود، خرده گیری هایی است که در آینۀ ادبیات به چشم می خورد. آزردگی از نداشتن جایگاه اجتماعی فراخور دانش و هنر خود، دلتنگی از تنگدستی، نبودن آزادی گفتار و کرداربرای بیان دیدگاه های علمی و فلسفی، ناآگاهی شهروندان و ... است که واگویۀ آن ها پیوسته با فرافکنی هایی چونان؛ نسبت دادن دشواری ها به چرخ و فلک که ریشه در فرهنگ زروانی دارد و یا قضا و قدر که به خواست و ارادۀ خداوند تعالی برمی گردد؛ اظهار می شود. کمتر رخ می دهد که کسی ساحت زور و زر و تزویر را که بر جامعۀ آنان حکم می رانند، بیالاید.بنابراین خردورزان هنرور، سامانۀ اجتماعی و گاه نظام هستی را دارای نظم احسن ندیده اند. پاره ای از خردمندان از دریچۀ حکمت و فلسفه به موضوع نگریسته اند و برخی هم از دیدگاه دین و عرفان. دریغا که کمتر رخ داده است تا به ناآگاهی های توده ها و کژتابی کشورسالاران پرداخته گردد و به گونه ای استوار پای دولتمردان و دارندگان زور و زر و تزویر به میان آید. هنرمندی سامانۀ هستی را با آیین دریا می شمارد و دیگری بر این کژتابی، قانون گردباد نام می دهد. نگارندۀ این گفتار می کوشد تا به روش (توصیفی -تحلیلی) به بررسی برخی از دلخوری های فرهیختگان هنرور بپردازد و بر خاستگاه های آنان انگشت بنهد.
One of the signs of nostalgia and resentment of scholars and rationalists about the system or the order of existence of their time is their complaints reflected in the mirror of literature. Criticism of lack of an appropriate social status proper to one's knowledge and art, nostalgia for poverty, lack of freedom of speech and action to express scientific and philosophical views, ignorance of citizens, etc., whose speech is constantly accompanied by projections such as attributing difficulties to the sky, rooted in Zarwani culture and is referred to as Destiny, implying the the will of God Almighty. Almost nobody admires the corruption, hypocrisy and coercion that dominates these poets’ social milieu. Therefore, occasionally the rationalists fail to grasp order and discipline in the universe. Some wise people have examined the issue through the lens of wisdom and philosophy, and some from the perspective of religion and mysticism. It is a pity that the role of men of power and statesmen is less well-addressed regarding these shortcomings. Some have called it the religion of the sea and others have labelled it as the law of whirlwind. The author of this article tries to study (descriptive-analytical) some of the annoyances of the artists and to point out their origins.
کتاب‌ها قرآن مجید (1384) ترجمۀ سید علی موسوی گرمارودی، تهران: انتشارات قدیانی. انوری ابیوردی (2535) دیوان، تصحیح سعید نفیسی، تهران: انتشارات پیروز. جوینی، عطاملک (1329) تاریخ جهانگشا جوینی، تصحیح محمد قزوینی، جلد1، تهران: انتشارات بامداد. حافظ، شمس‌الدین محمد (1359) دیوان، به کوشش پرویز ناتل خانلری، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگ ایران. خاقانی شروانی، افضل‌الدین (1357) دیوان، به کوشش ضیاء‌الدین سجادی، تهران: انتشارات زوار. خیام نیشابوری، عمر (1342) ترانه‌های خیام، به کوشش صادق هدایت، تهران: انتشارات امیرکبیر. رضی، هاشم (1381) آیین مهر، تهران: انتشارات بهجت. رضی، هاشم (1393) آیین زروان، تهران: انتشارات بهجت. رودکی سمرقندی (1345) دیوان، تصحیح خلیل خطیب رهبر، تهران: بنگاه مطبوعاتی صفی علیشاه. سعدی، مصلح‌الدین (1359) بوستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: انتشارات خوارزمی. سعدی، مصلح‌الدین (1368) گلستان، تصحیح غلامحسین یوسفی، تهران: انتشارات خوارزمی. سعدی، مصلح‌الدین (بی‌تا) کلیات، تصحیح محمد علی فروغی، انتشارات موسی علمی. سنایی غزنوی، مجدود (1359) حدیقه‌الحقیقه، تصحیح مدرس رضوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. شبستری، شیخ محمود (1337) شرح گلشن راز لاهیجی، تهران: کتابفروشی محمودی. شبستری، شیخ محمود (1389) گلشن راز، صمد موحد، تهران: انتشارات طهوری. صفا، ذبیح‌الله (1339) گنج سخن، جلد1و3، تهران: انتشارات ابن سینا. عبید زاکانی (1332) کلیات عبید زاکانی، با مقدمۀ عباس اقبال، تهران: انتشارات اقبال. عطار نیشابوری (1364) مصیبت‌نامه، تصیح نورانی وصال، تهران: کتاب فروشی زوار. عطار نیشابوری (1347) منطق‌الطیر، تصحیح محمد جواد مشکور، تهران: کتابفروشی تهران. فردوسی، ابوالقاسم (1386) شاهنامه، تصحیح جلال خالقی، دفتر1 و 5، تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. فرغانی، سیف‌الدین (1364) دیوان، تصحیح ذبیح الله صفا، تهران: انتشارات فردوسی. قبادیانی، ناصر خسرو (1365) دیوان، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. کلیم همدانی (1369) دیوان، تصحیح محمد قهرمان، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی. معین، محمد (1387) فرهنگ فارسی معین، جلد1، تهران، نشر زرین. منوچهری دامغانی (1356) دیوان، تصحیح سید محمد دبیر سیاقی، تهران: انتشارات زوار. مقالات رزم جو، حسین. (1374). سایه در خورشید، مجذوبان و رندان دیوانه‌نما در سه مثنوی عطار. کنگره جهانی بزرگداشت عطار نیشابوری. رزمجو، محمود. (1374). قصه آشفته نامان آثار عطار. کنگره جهانی بزرگداشت عطار نیشابوری.
_||_Books The Holy Quran (2005) Trans. Seyyed Ali Mousavi Garmaroodi, Second Edition, Tehran: Qadyani Publications. Anvari Abivardi (2535) Divan, edited by Saeed Nafisi, Tehran: Pirooz Publications. Jovini, Atamelak (1950) History of Jahangisha Jovini, edited by Mohammad Qazvini, Volume 1, Tehran: Bamdad Publications. Hafez, Shamsuddin Mohammad (1980) Divan, by Parviz Natel Khanlari, Tehran: Iran Culture Foundation Publications. Khaghani Shervani, Afzaluddin (1978) Divan, by Ziauddin Sajjadi, Tehran: Zavar Publications. Khayyam Neyshabouri, Omar (1963) Khayyam songs, by Sadegh Hedayat, Tehran: Amirkabir Publications. Razi, Hashem (2002) Aeen Mehr, Tehran: Behjat Publications. Razi, Hashem (2014) The Religion of Zarwan, Tehran: Behjat Publications. Rudaki Samarkandi (1966) Divan, edited by Khalil Khatib Rahbar, Tehran: Safi Alisha Press Company. Saadi, Moslehuddin (1980) Bustan, edited by Gholam Hossein Yousefi, Tehran: Kharazmi Publications. Saadi, Moslehuddin (1989) Golestan, edited by Gholam Hossein Yousefi, Tehran: Kharazmi Publications. Saadi, Mosleh al-Din (No date) Generalaties, edited by Mohammad Ali Foroughi, Musa Elmi Publications. Sanai Ghaznavi, Majdood (1980) Hadigheh Al-Haqiqa, edited by Modarres Razavi, Tehran: University of Tehran Press. Shabestari, Sheikh Mahmoud (1958) Description of Golshan Raz Lahiji, Tehran: Mahmoudi Bookstore. Shabestari, Sheikh Mahmoud (2010) Golshane Raz, Samad Movahed, Tehran: Tahoori Publications. Safa, Zabihullah (1960) Ganj Sokhan, Volumes 1 and 3, Tehran: Ibn Sina Publications. Obaid Zakani (1953) Generalities of Obaid Zakani, with an introduction by Abbas Iqbal, Tehran: Iqbal Publications. Attar Neyshabouri (1985) Misayatnameh, edited by Nourani Vesal, Tehran: Zavar Bookstore. Attar Neyshabouri (1968) Manteq-al Teir, edited by Mohammad Javad Mushkour, Tehran: Tehran Bookstore. Ferdowsi, Abolghasem (2007) Shahnameh, edited by Jalal Khaleghi, Books 1 and 5, Tehran: Center of the Great Islamic Encyclopedia. Ferghani, Seifuddin (1985) Divan, edited by Zabihullah Safa, Tehran: Ferdowsi Publications. Ghobadiani, Nasser Khosrow (1986) Divan, edited by Mojtaba Minavi and Mehdi Mohaghegh, Tehran: University of Tehran Press. Kaleem Hamedani (1990) Divan, edited by Mohammad Ghahraman, Mashhad: Astan Quds Razavi Publications. Manouchehri Damghani (1977) Divan, edited by Seyed Mohammad Dabir Siyaghi, Tehran: Zavar Publications. Articles Razmjo, H. (1995). The shadow in the sun, the enchanted and the madman in the three masnavis of Attar. World Congress of Commemoration of Atar Neishaburi. [In Persian] Razmjo, M. (1995). The messy story of Attar's works. World Congress of Commemoration of Atar Nishaburi. [In Persian]
