نقد داستان کوتاه «عفو عمومی» از بزرگ علوی بر اساس نظریۀ جامعه‌شناسی مجازات دورکیم

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

لیلا خیاطان ¹ (دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران.)
فرزانه یوسف قنبری ² (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران.)
نسیم خواجه زاد ³ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران.)
مسعود خردمندپور ⁴ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد دزفول، دانشگاه آزاد اسلامی، دزفول، ایران.)

تاریخ دریافت : 1399/10/29 تاریخ پذیرش : 1400/02/29 تاریخ انتشار : 1402/10/01

کلید واژه: مجازات, دورکیم, بزرگ علوی, عفو عمومی, داستان کوتاه, نقد جامعه‌شناختی,

چکیده مقاله :

بزرگ علوی یکی از بزرگ ترین داستان نویسان معاصر است که در تکامل داستان کوتاه و گستردگی آن در ادبیّات معاصر نقش بسزایی دارد. او در تمام داستان هایش با واقع‌گرایی انتقادی به بیان مسائل مختلف جامعه پرداخته است. یکی از داستان های کوتاه بزرگ علوی، داستان عفو عمومی است. نویسنده در این داستان، واقعیّات اجتماعی و تحوّلات جامعۀ آن دوران را به تصویر کشیده است. در این پژوهش تلاش شده است تا مسائل مورد نقد در این داستان با نظریۀ جامعه‌شناختی مجازات دورکیم، انطباق داده شود. تفکّر امیل دورکیم در رابطه با مجازات این است که، مجازات، کارکرد انسجام‌بخشی به اجتماع را دارد. از نظر او، هنگامی که جرمی اتّفاق می‌افتد، به ارزش‌ها و اخلاقیّات جامعه تعرض می‌شود. در نتیجه، جامعه احساس خطر کرده و عکس‌العمل نشان می‌دهد. مجازات، عکس‌العمل هیجانی و طبیعی جامعه نسبت به نقص ارزش‌های جمعی است. نگارنده در این پژوهش درصدد آن است تا به شیوۀ تحلیلی – توصیفی و روش کتابخانه ای به بررسی داستان کوتاه عفو عمومی از بزرگ علوی بر اساس نظریۀ جامعه‌شناسی مجازات دورکیم بپردازد. نتیجۀ پژوهش نشان می دهد که اگرچه مجازات‌ها در طول دوران، دچار دگرگونی می‌شوند؛ ولی اصل و پایۀ آن‌ها تغییر نخواهد کرد. از این نظر، تغییر و دگرگونی مجازات‌ها به‌نوعی، سازگاری مجازات با وجدان جمعی زمان می باشد. در واقع به‌تبع دگرگونی جامعه، مجازات نیز تغییر می یابد.

چکیده انگلیسی:

Bozorg Alavi is one of the greatest contemporary novelists who has played a significant role in the development of short stories in contemporary literature. In all his stories, he has critically addressed various issues of society. One of Alavi’s short stories is the story of “general amnesty”. In this story, the author depicts the social realities and changes of that time. In this research, an attempt has been made to adapt the issues criticized in this story to Durkheim's sociological theory of punishment. Emile Durkheim thinks about punishment that punishment has the function of integrating society. In his view, when a crime occurs, the values ​​and morals of society are violated. As a result, society feels threatened and reacts. Punishment is the emotional and natural reaction of society to the defect of collective values. In this research, the author intends to study the short story "General Amnesty" by Bozorg Alavi based on Durkheim's sociological theory of punishment in an analytical-descriptive and library method. The results show that although punishments change over time their origins will not change. From this point of view, the change of punishments is, in a way, the adaptation of the punishment to the collective conscience of the time. In fact, as society changes, so does punishment.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها اسفندیاری، محمد صالح (1394) تحلیل جامعه‌شناسانه زندان، تهران: مجد. بزرگ علوی، سید مجتبی (1357) پنجاه وسه نفر، تهران: جاویدان. بزرگ علوی، سید مجتبی (1383) ورق‌پاره‌های زندان، تهران: نگاه. بهارلو، محمد (1372) داستان کوتاه در ایران، تهران: طرح نو. جوان جعفری بجنوردی، عبدالرضا (1394) تحوّلات جامعه‌شناسی کیفر، از دورکهایم تا گارلند، دایرة المعارف علوم جنایی، زیر نظر علی حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: میزان. جوینی، عطاملک (1382) تاریخ جهانگشای، تصحیح محمد قزوینی، تهران: افراسیاب. دورکیم، امیل (1394) دربارۀ تقسیم‌کار اجتماعی، ترجمۀ باقر پرهام، بابل: کتاب‌سرا. ستوده، هدایت الله (1381) جامعه‌شناسی در ادبیّات فارسی، تهران: آوای نور. کوزر، لیوئیس (1394) زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی، مترجم محسن ثلاثی، تهران: علمی. گلدمن، لوسین (1377) جامعه‌شناسی ادبیّات، ترجمه محمدجعفر پوینده، تهران: هوش و ابتکار. گیدنز، آنتونی (1386) جامعه‌شناسی، مترجم چاوشی، تهران: نی. لوونتال، لئو (1386) رویکرد انتقادی در جامعه‌شناسی ادبیّات، مترجم محمدرضا شادرو، تهران: نی. مکی، حسین (1364) تاریخ بیست‌سالۀ ایران، جلد 6، تهران: ناشر. موریس، نوردال و همکاران (1390) سرگذشت زندان، روش مجازات در جامعه غرب، ترجمه پرتو اشراق، تهران: ناهید. مهدی پور عمرانی، روح‌الله (1387) ادبیّات زندان، تهران: آفرینش. میرعابدینی، حسن (1380) صدسال داستان‌نویسی در ایران، جلد 1 و 2، تهران: چشمه. یاحقی، محمدجعفر (1378) جویبار لحظه‌ها، تهران: جامی. مقالات جوان جعفری بجنوردی، عبدالرضا، و ساداتی، سید محمد جواد. (1394). مفهوم قدرت در جامعه شناسی کیفری. پژوهش حقوق کیفری، 3(11)، 38-9. خامه‌ای، انور. (1362). در سوگ یار هدایت و همکار آرانی. کلک، (80-82)، 754-760. زارع، میثم، و صفری، جهانگیر. (1397). تحلیل و تفسیر داستان دزآشوب بزرگ علوی بر اساس نظریه جامعه‌شناسی محتوا. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 10(36)، 13-30. علایی، مشیت. (1380). نقد ادبی و جامعـه‌شناسی. ادبیّات و فلسفه، 4(46-47)، 20-32. مارشانیان. (1384). جامعه‌شناسی مجازات. مترجم کریمی محمد علی. پژوهش‌های دانش انتظامی دانشگاه علوم انتظامی امین، 7(1)، 189-209. نجفی ابرندآبادی، علی حسین، حبیب‌زاده، محمدجعفر، و خالقی، ابوالفتح. (1380). حبس خانگی. پژوهش‌های حقوق تطبیقی، ۵(۴)، ۱۴۱-۱۵۶. 20.1001.1.22516751.1380.5.4.2.3 dor: پایان‌نامه‌ زارع، میثم (1388) نقد جامعه‌شناختی داستان‌های بزرگ علوی تا سال 1322، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، راهنما دکتر جهانگیر صفری، دانشگاه شهرکرد.

_||_

Books Baharloo, Mohammad (1993) Short story in Iran, Tehran: New design. [In Persian] Bozorg Alavi, Seyed Mojtaba (1978) Fifty-three people, Tehran: Javidan. [In Persian] Bozorg Alavi, Seyed Mojtaba (2005) Prison Sheets, Tehran: Negah. [In Persian] Durkim, Emil (2015) On the division of social work, Trans. Baqir Parham, Babol Library. [In Persian] Esfandiari, Mohammad Saleh (2015) Sociological analysis of prison, Tehran: Majd. [In Persian] Giddens, Anthony (2007) Sociology, Trans. Chavoshi, Hassan, Tehran: Ney. [In Persian] Goldman, Lucien (1998) Sociology of Literature, Trans. Mohammad Jafar Pooyandeh, Tehran: Intelligence and Innovation. [In Persian] Javan Jafari Bojnourdi, AbdolReza (2015) Sociological Developments in Punishment, from Durkheim to Garland, Encyclopedia of Criminal Sciences, advisor Ali Hossein Najafi Aberandabadi, Tehran: Volume. [In Persian] Jovini, Atamelak (2003) History of Jahangshahi, ed. by Mohammad Qazvini, Tehran: Afrasiab. [In Persian] Kozer, Lewis (2015) The Life and Thought of the Great Sociologists, Trans. Mohsen Thalasi, ed8th, Tehran: Scientific. [In Persian] Leventhal, Leo (2007) A Critical Approach in the Sociology of Literature, Trans. Mohammad Reza Shadro, Tehran: Ney. [In Persian] Maki, Hossein (1986) Twenty Years History of Iran, Vol rd 6, Tehran: Publisher. [In Persian] Mehdipour Omrani, Ruhollah (2008) Prison Literature, Tehran: Creation. [In Persian] Mir Abedini, Hassan (2001) One Hundred Years of Fiction Writing in Iran, Vo rd 1 and 2, Ch II, Tehran: Cheshmeh. [In Persian] Morris, Nordal et al. (2011) The story of prison, the method of punishment in Western society, Trans. Parto Ishraq, Tehran: Nahid. [In Persian] Sotoudeh, Hedayatullah (2002) Sociology in Persian Literature, Tehran: Avaye Noor. [In Persian] Yahaghi, Mohammad Jafar (2000) Joybar Moments, Tehran: Jami. [In Persian] Articles Alaei, P. (2002). Literary Criticism and Sociology. Literature and Philosophy, 4(46-47), 20-32. [In Persian] JavanJaari Bojnordi, A., & Sadati, S. J. (2015). The concept of Power in the Sociology of Punishment. Criminal Law Research, 3(11), 38-9. [In Persian] Khamehai, Anwar. (1984). An article in mourning for Aryan Hedayat and his colleague. Kelk, (80-82), 754-760. [In Persian] Marshanian. (2005). Sociology of Punishment. Trans. Mohammad Ali Karimi. Police Knowledge, 7(1), 189-209. [In Persian] Najafi Abrandabadi, A. H., Habibzadeh, M. J., & Khaleghi, A. (2001). Home Confinement. CLR, 5(4), 141-156. Dor: 20.1001.1.22516751.1380.5.4.2.3. [In Persian] Zare, M., & Safari, J. (2018). An Analysis and Interpretation of Bozorg Alavi’s Dezashoub Based on the Sociology of Content Theory. Interpretation and Analysis of Persian Language and Literature Texts (Dehkhoda), 10(36), 13-30. [In Persian] Thesis Zare, Meysam (2010) Sociological Critique of bozorg alavi Stories until 1322, MA. Thesis, Supervisor Dr. Jahangir Safari, Shahrekord University. [In Persian]