ایهام ترادف ویژگی سبکی منحصر به فرد حافظ

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

احمد ذاکری ¹ , اسد صفری بندپی ² , محمد صادقی ³

1 - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج،ایران
2 - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تنکابن، ایران
3 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائم شهر، ایران.

تاریخ دریافت : 1395/06/09 تاریخ پذیرش : 1395/06/09 تاریخ انتشار : 1394/06/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

یکی از صناعات ادبی در زبان هنری فارسی که بیشتر مربوط به شعر می‌شود ایهام (توریه) است. ایهام به جهت داشتن دو معنی دور و نزدیک و اراده شدن معنی دور و گاه هر دو معنی دور و نزدیک از طرف گوینده در خواننده گمان‌افکنی می‌کند و او را وامی‌دارد که درنگ بیشتری بر واژگان داشته باشد. ایهام به گونه‌های متفاوت تقسیم می‌شود. یکی از انواع ایهامات، ایهام ترادف است. ایهام ترادف شگرد هنری زبان حافظ در غزل‌هایش می‌باشد و سرایندگان بزرگ ادب فارسی به ندرت برای یکبار از آن استفاده کرده باشند ولی در حافظ بسامد فراوان دارد و به ویژگی سبکی او تبدیل گردیده است.

منابع و مأخذ:

- برهان، محمدبن حسین خلف تبریزی، (1342)، برهان قاطع، ج4، چاپ دوم، کتاب‌فروشی ابن‌سینا.

2- حافظ، شمس‌الدین محمد، (1359) دیوان، به تصحیح پرویز ناتل خانلی، چاپ اول، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران + فرهنگستان ادب و هنر ایران، تهران.

3- حافظ، شمس‌الدین محمد، (1366)، حافظ‌نامه، نوشته بهاءالدین خرمشاهی، بخش اول، چاپ اول، انتشارات سروش تهران.

4- حافظ، شمس‌الدین محمد، (1366)، حافظ‌نامه، نوشته بهاءالدین خرمشاهی، بخش دوم، چاپ اول، انتشارات سروش تهران.

5- حافظ، شمس‌الدین محمد، (1382)، شاخه نبات حافظ، شرح محمدرضا برزگر خالقی، چاپ اول، انتشارات زوار، تهران.

6- حسینی، امیر برهان الدین عطائ الله، (1384)، بدایع الصّنایع، تصحیح رحیم مسلمانیان قبادیانی، چاپ اول، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار یزدی، تهران.

7- خزائلی، محمد، (1355)، اعلام قرآن، چاپ سوم، انتشارات امیرکبیر، تهران.

8- راستگو، سیدمحمد، (1379)، ایهام در شعر فارسی، چاپ اول، انتشارات سروش، تهران.

9- شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1368)، موسیقی شعر، چاپ دوم، انتشارات آگاه، تهران.

10- شمس قیس رازی، محمد، (1360)، المعجم فی معاییر الاشعار العجم، به تصحیح مدرّس رضوی، چاپ سوم، کتاب فروشی زوار، تهران.

11- صفی‌پور، عبدالرحیم، (بی‌تا)، منتهی الارب فی لغة العرب، ج1، کتابخانه سنایی، تهران.

12- صفی‌پور، عبدالرحیم، (بی‌تا)، منتهی الارب فی لغة العرب، ج2، کتابخانه سنایی، تهران.

13- عقدایی، تورج، (1380)، بدیع در شعر فارسی، نیکان کتاب، زنجان.

14- کاشفی سبزواری، کمال‌الدین حسین، (1977)، بدایع الافکار فی صنایع الاشعار، با مقدمه‌ی رحیم مسلمان، مسکو، اداره‌ی انتشارات دانش.

15- معین، محمد، (1354)، فرهنگ فارسی، ج2، چاپ سوم، انتشارات امیرکبیر، تهران.

16- معین، محمد، (1354)، فرهنگ فارسی، ج3، چاپ سوم، انتشارات امیرکبیر، تهران.

17- نصیرالدین طوسی، محمد بن محمدبن الحسن، (1361)، اساس الاقتباس، به تصحیح مدرس رضوی، چاپ سوم، انتشارات دانشگاه تهران.

18- وطواط، رشیدالدین، (1362)، حدائق السحر فی دقایق الشعر، به تصحیح عباس اقبال آشتیانی، ناشران کتابخانه‌های سنایی و طهوری.

19- همایی، جلال الدین، (1361)، فنون بلاغت و صناعات ادبی، ج2، چاپ 2، انتشارات توس، تهران.