بررسی تناسب اجزای تشبیه و استعاره با موضوع در شعر فارسی

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

لیلا امیری ¹ (دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران)
زهرا ریاحی زمین ² (دانشیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.)

تاریخ دریافت : 1398/12/14 تاریخ پذیرش : 1398/12/14 تاریخ انتشار : 1398/10/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

اجزای صور خیال به خصوص مشبهٌ به و مستعارٌ منه با ظرفیت وسیع و نامحدود واژگانی، معنایی، هنری و ادبی، نقشی کلیدی در ساختار تشبیه و استعاره دارند؛ امّا آیا این عناصر گنجایش آن را دارند که بار موضوع یک سروده را بر دوش بکشند؟ پژوهش حاضر بر آن است تا چگونگی و چرایی گزینش اجزای صور خیال را در شعر فارسی در ارتباط با حوزۀ موضوعی آن ها، با روش تحقیق کیفی، از نوع تحلیلی- توصیفی و شیوۀ متن پژوهی بررسی کند. یافته ها نشان می دهد علاوه بر ابعاد زیبایی شناسانه، حماسی، غنایی، عرفانی و تعلیمی بودنِ موضوع اشعار، در انتخاب اجزای صور خیال سهم چشمگیری دارد. لازم به ذکر است در زمینۀ تناسباتِ اجزای صور خیال و موضوع اشعار، بسامد فراوان کاربردها مدّ نظر است.

چکیده انگلیسی:

   The components of the imagination, especially the Moshabbahonbeh and the Mostaaronmenh, with a vast and unlimited capacity for lexical, semantic, artistic, and literary, play a key role in the structure of the Simile and Metaphor? The present study seeks to investigate how and why elements of imagination are selected in Persian poetry in relation to their subject area,with using qualitative research, analytical-descriptive method, and textual research method. The findings show that in addition to the  aesthetic Dimensions , Epice, Lyrice, Mystical and educational of the subject of poetry, it has a significant role in the selection of the imaginary components. It should be noted that in the context of the imagination and the subject matter of the poems, the frequency of applications is often considered.

منابع و مأخذ:

کتاب­ ها

1. اسدی طوسی. (1317). گرشاسب­نامه، تصحیح حبیب یغمایی، تهران: بی­نا.


2. پارساپور، زهرا. (1383). مقایسۀ زبان حماسی و غنایی با تکیه بر خسرو و شیرین و اسکندرنامۀ نظامی، چاپ اول، تهران: دانشگاه تهران.


3. حافظ. (1384). دیوان حافظ شیرازی، به کوشش خلیل خطیب رهبر، چاپ سی و هشتم، ویرایش سوم، تهران: صفی­علیشاه.


4. رجایی، محمد خلیل. (1353). معالم­البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع، شیراز: دانشگاه پهلوی.


5. رستگار فسایی، منصور. (1353). تصویرآفرینی در شاهنامۀ فردوسی بررسی و نقد تشبیهات و استعارات در شاهنامه، چاپ اول، شیراز: چاپخانۀ کورش.


6. سعدی. (1384). بوستان، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، ویراست دوم، چاپ هشتم، تهران: خوارزمی.


7. سنایی غزنوی. (1387). حدیقه­الحقیقه و طریقه­الشریعه، تصحیح و تحشیۀ محمدتقی مدرس رضوی، چاپ هفتم، ویراست2، تهران: دانشگاه تهران.


8. شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1385). صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.


9. شمیسا، سیروس. (1385). بیان، چاپ نخست از ویرایش سوّم، تهران: میترا.  


10. عثمان مختاری. (1358). شهریارنامه، به اهتمام غلامحسین بیگدلی، چاپ اول، تهران: بی­نا.


11. عطاء بن یعقوب. (1384). حماسۀ برزونامه: تصحیح انتقادی برزو، به کوشش علی محمدی، چاپ اول، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.


12. عطار. (1386). اسرارنامه، مقدمه، تصحیح و تعلیقات دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.


13. ........ . (1383). منطق­الطیر (مقامات الطیور)، به اهتمام و تصحیح صادق گوهرین، تهران: علمی و فرهنگی.


14. فخرالدین اسعد گرگانی. (1390). ویس و رامین، به کوشش محمد روشن، چاپ اول، تهران: صدای معاصر.


15. فرخی سیستانی. (1388). دیوان حکیم فرخی سیستانی؛ با مقدمه و حواشی و تعلیقات و فهرست اعلام و لغات و مقابله نسخ معتبر، به کوشش محمد دبیرسیاقی، ویرایش4، چاپ هشتم، تهران: زوّار.


16. فردوسی. (1385). شاهنامۀ فردوسی، از روی چاپ مسکو، به کوشش و زیر نظر سعید حمیدیان، چاپ هشتم، تهران: قطره.


17. کروچه، بندتو. (1381). کلیات زیباشناسی. ترجمه فؤاد روحانی تهران: علمی و فرهنگی.


18. کمال­الدین حسین واعظ کاشفی سبزواری. (1369). بدایع­الافکار فی صنایع­الاشعار، ویراسته و گزاردۀ میر جلال­الدین کزّازی، چاپ اوّل، تهران: مرکز.


19. مولوی. (1383). مثنوی معنوی، تصحیح، مقدمه و کشف­الابیات قوام­الدین خرمشاهی، تهران: دوستان.


20. ناصرخسرو قبادیانی. (1307). دیوان قصاید و مقطعات حکیم ناصرخسرو به انضمام روشنایی­نامه و سعادت­نامه و رساله­ای به نثر، به اهتمام و تصحیح مجتبی مینوی، تهران: کتابخانۀ تهران.


21. نظامی. (1392). خسرو و شیرین، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.


22. ........... . (1390). لیلی و مجنون، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ دوازدهم، تهران: قطره.


23. ........... . (1388). مخزن­الاسرار، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ دوازدهم، تهران: قطره.


24. .......... . (1385). هفت­پیکر، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چاپ پنجم، تهران: قطره.


25. هاوکس، ترنس. (1386). استعاره، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: مرکز.

مقالات

1. آقاحسینی، حسین و سیدان، الهام. (1392). بررسی جایگاه تشبیه و تمثیل در اندیشه­های تعلیمی سعدی، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال پنجم، شمارۀ نوزدهم، صص28-1.


2. گلچین، میترا. (1390). بررسی ساختارهای مختلف تشبیه در مثنوی معنوی، سبک­شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، سال چهارم، شمارۀ اول، شمارۀ پیاپی11، صص352-339.


3. محمودی، مریم. (1393).تشبیه برجسته­ترین ویژگی سبکی کلیله­و­دمنه، فنون ادبی، سال ششم، شمارۀ2، (پیاپی11)، صص132-121.