بررسی وجوه هنری بیگانه سازی صورخیال در مجموعه شعر میخانۀ بی‏خواب اثر مهدی فرجی

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

فاطمه جعفری کمانگر ¹ , ستاره فیروزجایی ²

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

تاریخ دریافت : 1399/08/30 تاریخ پذیرش : 1399/08/30 تاریخ انتشار : 1399/04/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

برجسته سازی ویژگی و مشخّصۀ اصلی زبان ادبی است. برجسته سازی را می توان با هنجارگریزی و بیگانه سازی یا آشنایی زدایی یعنی انحراف هدفمند از قواعد زبان معیار ایجاد کرد. شاعران نوآور تلاش می کنند با کمک عناصر خیال و بهره گیری از مسائل زیبایی شناسی و با روش ابداعی و هنرمندانه در شعر، به واژه های روزمره که هیچ تشخّص ویژه ای ندارند، جان بخشند و مخاطب خویش را به اوج التذاذ ادبی برسانند. پژوهش حاضر به روش توصیفی – تحلیلی نگاشته شده است و بر آن است تا تحوّل زیبایی شناسانۀ صور خیال و تصویرسازی های ادبی ای را که از رهگذر آشنایی زدایی ادبی از اشیا و پدیده های پیرامون خود عادت زدایی می کنند و به کلام جلوۀ هنری می بخشند، در مجموعه شعر میخانۀ بی خواب از مهدی فرجی مورد بررسی قراردهد. این پژوهش با بررسی ابعاد زیبایی شاسانۀ صور خیال موجود در این اثر و با ذکر شاخص ترین شواهد مثال مربوط به هر حوزه، بیشترین نوآوری مهدی فرجی را در این اثر از آن تشبیه و استعاره و کمترین نوآوری را در زمینۀ مجاز مرسل و کنایه دانسته است.

چکیده انگلیسی:

Foregrounding is the main characteristic of the literary language and will be possible with defamiliarization, deformation and deviation from the norm of the standard language. Innovative poets tries to use Image and the elements of aesthetic and creating artistic methods in poetry and vitalize the particular words, for enjoying their audiences. The present research is written by analytical descriptive method and tries to illustrate and investigate aesthetic evolution of images and Literary Imagery that gives the word an artistic effect. This research with scrutiny the beauty aspects of the images of this work and with the Indicating the most significant examples from that, indicates simile and metaphor as the most and metonymy as the least innovative images in this work.

منابع و مأخذ:

کتاب ها

آبرامز، ام. اچ (1364) فرهنگ توصیفی اصطلاحات ادبی، ترجمۀ سعید سبزیان، تهران: علامه.

آرلاتو، ‌آنتونی (1373) درآمدی بر زبان شناسی، ترجمۀ یحیی مدرسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

احمدی، بابک (1370) ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز.

بارت، رولان (1368) نقد تفسیری، ترجمۀ محمد تقی غیاثی، تهران: بزرگمهر.

براهنی، رضا (1380) طلا در مس، تهران: زریاب.

رید، هربرت (1371) معنی هنر، ترجمۀ نجف دریابندری، تهران: آموزش انقلاب اسلامی.

سجودی، فرزان (1380) ساخت­گرایی، پسا ساخت­گرایی و مطالعات ادبی، تهران: سورۀ مهر.

شکلوفسکی، ویکتور و دیگران (1385) «متن‏ هایی از فرمالیست‏ های روسی»، نظریۀ ادبیات، ترجمۀ عاطفه طاهایی، تهران: اختران.

شفیعی کدکنی، محمد رضا (1372) صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.

شمیسا، سیروس (1375) بیان و معانی، تهران: فردوس.

شمیسا، سیروس (1375) کلیات سبک شناسی، تهران: فردوس.

شمیسا، سیروس (1386) نقد ادبی، ویراست دوم، تهران: میترا.

صفوی، کوروش (1373) از زبان شناسی به ادبیات، تهران: چشمه.

علی پور، مصطفی (1387) ساختار زبان شعر امروز، تهران: فردوس.

فرجی، مهدی (1388) میخانۀ بی‌خواب، تهران: فصل پنجم.

فتوحی رودمعجنی، محمود (1385) بلاغت تصویر، تهران: سخن.

هاوکس، ترنس (1377) استعاره، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: مرکز.

همایی، جلال الدین (1370) معانی و بیان، به کوشش ماهدخت بانو همایی، تهران: هما.

روزت، ای (1371) روانشناسی تخیل، ترجمۀ اصغر الهی و پروانه میلانی، تهران: گوتمبرگ.

گربران، آلن (1379) فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق سودابه فضایلی، 5 جلد، تهران: جیحون.

مقالات

شریفیان، مهدی (1384) نماد در اشعار سهراب سپهری، پژوهشنامۀ علوم انسانی، شمارۀ 45 و 46، تابستان، صص 113-130.

نجفی ایوکی، علی و دیگران (1394) آشنایی­ زدایی در شعر آدونیس و یدالله رویایی، ادبیات تطبیقی، بهار و تابستان، شمارۀ 12، صص 382-359.

نفیسی، آذر (1368) آشنایی­ زدایی در ادبیات، کیهان فرهنگی، اردیبهشت، سال ششم، شماره دوم، صص37-34.

خائفی، عباس؛ نورپیشه، محسن.(1383) آشنایی ­زدایی در اشعار یدالله رویایی، پژوهش‏های ادبی، پاییز، شمارۀ 5، صص 74-55.

محمدیان، عباس (1388) شفیعی کدکنی و شکل ­گرایی، بوستان ادب، شمارۀ 2، شمارۀ پیاپی، 1/56، صص 132-103.

ملکی، ناصر؛ نویدی، مریم (1386) آشنایی ­زدایی در شعر جان کیتس و سهراب سپهری، دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه سمنان، شمارۀ 20، صص 126-113.

مدرسی، فاطمه؛ غنی دل، فرح (1385) آشنایی ­زدایی و هنجارگریزی نحوی در اشعار فروغ فرخ زاد، دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه سمنان، شمارۀ 15، صص 124-99.

مدرسی، فاطمه؛ یاسینی، امید (1388) تحلیل تحول آرایه­ های زیبایی­ شناختی در شعر معاصر، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، تابستان، شمارۀ 13، صص 162-137.

روحانی، مسعود؛ عنایتی قادیکلایی، محمد (1394) بررسی آشنایی ­زدایی و هنجارگریزی دستوری در شعر منوچهر آتشی، پژوهش­های ادبی و بلاغی، شمارۀ 10، صص 44-23.

سلحشور، مریم؛ طاهری فر، نزهت (1393) آشنایی­ زدایی و هنجارگریزی در اشعار احمد عزیزی، ادبیات فارسی، شمارۀ 26، صص 32-15.