گذر از نه بیشة شهریارنامه بر اساس نظریة تک اسطورة جوزف کمپبل

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

مرضیه مشعلیان ¹ , لیلا هاشمیان ²

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران
2 - دانشیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/10/20 تاریخ پذیرش : 1399/10/20 تاریخ انتشار : 1399/07/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

جوزف کمپبل(1904-1987م.) اسطوره شناس آمریکایی بود که در زمینة اسطوره شناسی و مذهب مطالعات وسیعی انجام داد. سفر قهرمان الگویی است که نخستین بار توسط جوزف کمپبل در کتاب قهرمان هزارچهره مطرح شد. وی با توجه به شباهت های ساختاری اسطوره ها، الگویی واحد برای تمام داستان ها ترسیم کرده است. این الگو اگرچه از لحاظ تفاوت فرهنگ ها و زمان ها دچار تغییر و تحول می شود، اما اساس و بنیاد آن همواره ثابت است. بر پایة نظریة تک اسطورة کمپبل قهرمان به دنبال دعوتی، از جامعة خویش جدا می شود و با بهره گیری از آموزه ها پای در سفر می نهد و مراحلی همچون ندای پیک، رد دعوت، قبول دعوت، راهنما، گذر از آستانه، امداد، آزمون، پاداش، اکسیر و بازگشت را پشت سر می گذارد. منظومة شهریارنامه عثمان مختاری نمونه ای کامل از مراحل اسطوره ای سفر قهرمان جوزف کمپبل را به تصویر می کشد. قهرمان این منظومه، ضمن پشت سر گذاشتن موانع و آزمون ها، به منزلة نماد اراده و قدرت یک ملت قدم در راه سرزمینی دیگر می گذارد تا با پیروزی بر موجودات اهریمنی، چیرگی اندیشة ایرانی را بر دیگر ملت ها و باورها نشان دهد.

چکیده انگلیسی:

Joseph Campbell (1904-1987) was an American mythologist who worked in the field of comparative mythology and religion. The notion of ‘hero’s journey’ was first proposed by Campbell in his book titled ‘The Hero with a Thousand Faces’. Based on the structural similarity of all myths, he proposes a fundamental patterns that underlies all mythic narratives. In spite of being subject to cultural and temporal variations, this pattern remains essentially the same. According to his theory of monomyth, the hero leaves his society following an invitation and, having embarked upon a journey, he goes through stages such as the call of the envoy, rejection of invitation, acceptance of invitation, following a guide, passing the threshold, seeking help, test, reward, elixir, and return. Osman Mokhtari’s verse book of ‘Shahriar-nameh’ is a perfect example of hero’s journey. In this story, the hero that represents the will of a nation travels to another country while successfully overcoming numerous obstacles and tests to defeat evil creatures and show the superiority of Iranian wisdom over other nations.

منابع و مأخذ:

کتاب­ ها

امیدسالار، محمود (1381) بیان ادبی و بیان عامیانه در حماسه­ های فارسی، جستارهای شاهنامه ­شناسی و مباحث ادبی، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.

ارشاد، محمدرضا (1386) تحوّل اسطوره­ های ایرانی؛ گفت­وگو با ابوالقاسم اسماعیل پور، تهران: هرمس.

بیگدلی، غلامحسین (1377) شهریارنامه، تهران: پیک فرهنگ.

خانلری، زهرا (1348) فرهنگ ادبیات فارسی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

رستگارفسایی، منصور (1383) پیکرگردانی در اساطیر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

رزمجو، حسین (1381) قلمرو ادبیات حماسی ایران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

ریاحی، محمدامین (1387) فردوسی، تهران: طرح نو.

ساروخانی، باقر (1373) روش­ های تحقیق در علوم انسانی، ج2، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

صفا، ذبیح الله (1352) حماسه­ سرایی در ایران، تهران: امیر کبیر.

کمپبل، جوزف (1389و1392) قهرمان هزار چهره، ترجمه شادی خسرو پناه، مشهد: گل آفتابگردان.

گورین، ویلفرد. ال و همکاران (1370) راهنمایی رویکردهای نقد ادبی، ترجمه زهرا میهن خواه، تهران: اطلاعات.

مختاری غزنوی، عثمان (1361) دیوان اشعار، تصحیح جلال الدین همایی-تهران: علمی و فرهنگی.

نفیسی، سعید (1363) تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی، تهران: فروغی.

واحد دوست، مهوش (1379) نهادینه ­های اساطیری در شاهنامه، تهران: سروش.

ووگلر، کریستوفر (1387) سفر نویسنده، ترجمة محمد گذرآبادی، تهران: مینوی خرد.

وگلر، کریستوفر (1390) ساختار اسطوره­ای در فیلم­نامه، ترجمه عباس اکبری، تهران: نیلوفر.

همایی، جلال (1361) مختاری­ نامه، تهران: علمی و فرهنگی.

یونگ، کارل گوستاو (1386) افسانه و سمبل­ هایش، باهمکاری ماری لویفرون فرانتس و دیگران، ترجمۀ محمود سلطانیه، تهران: جامی.

مقالات

آتشین جان، بابک (1378) شهریارنامه، دانشنامۀ ادب فارسی، ادب فارسی در افغانستان به سرپرستی حسن انوشه، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صص333-337.

امامی، نصرالله و دیگران (1394) بررسی و تحلیل منظومه مانلی نیما یوشیج بر اساس الگوی سفر قهرمان جوزف کمپبل، فصل نامه شعر پژوهی (بوستان ادب) دوره هفتم، شماره 4، صص 20-1.

کنگرانی، منیژه (1388) تحلیل تک اسطوره سنجی نزد کمپبل با نگاهی به روایت یونس و ماهی، پژوهش نامه فرهنگستان هنر، سال سوم، شماره 14، صص74-91.

پایان نامه

زعفرانلو، فرزانه (1390) ساختار اسطوره­ای سمک عیار و انطباق آن با نظریه جوزف کمپبل، پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان.

منابع انگلیسی

Rieu charless (1881) Cataloge the Persian manuscripts in the British museem, Volume 11. Ludgate hill