دراسة سیمیائیة فی قصیدة "کلمات للوطن" لتوفیق زیاد علی ضوء نظریة بیرس

محورهای موضوعی : النقد الادبي

علی پیرانی ¹ (أستاذ مشارک فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة الخوارزمی، طهران، إیران)
عبدالله حسینی ² (أستاذ مساعد فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة الخوارزمی، طهران، إیران)
حسین أبویسانی ³ (أستاذ مشارک فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة الخوارزمی، طهران، إیران)
حبیبه زارعی ⁴ (طالبة مرحلة الدکتوراه فی اللغة العربیة وآدابها بجامعة الخوارزمی، طهران، إیران)

تاریخ دریافت : 1398/04/04 تاریخ پذیرش : 1398/11/23 تاریخ انتشار : 1398/10/11

کلید واژه: بیرس, النقد الأدبی, الدراسة السیمیائیة, توفیق زیاد, الأدب الفلسطینی المعاصر,

چکیده مقاله :

تزخر قصائد توفیق زیاد بالعلامات والرموز الّتی أسهمت کثیراً فی مستوى إیحاء شعر المقاومة لتترک فی المتلقّی تأثیرها العاطفی البالغ، فتجد العلامات فی قصائد توفیق زیاد مرافقة لصور شعره الحافلة بحبّ الوطن، وهی تعکس الرسالة الرئیسة لذلک الشعر. إنّ استخدام نظریة بیرس فی حقل السیمیائیة التطبیقیة فی نقد نصوص شعر المقاومة لها أثرها الفعّال فی تقدیم قراءة أفضل لرؤیة هذا الشاعر الکبیر، فضلاً عن قدرتها على تفسیر تلک النصوص وکشف رموزها. ومن هذا المنطلق، نحاول من خلال هذا البحث تقدیم تحلیل وصفی لخصائص قصیدة توفیق زیاد المعنونة بـ (کلمات للوطن) من خلال الرؤیة السیمیائیة معتمدین علی نظریة بیرس القائمة على ثلاثیاته الشهیرة وهی الإشارة والأیقونة والرمز. هذا البحث یمثل محاولة لتوضیح هذه المسألة وهی أنّه کیف أراد الشاعر الفلسطینی المعاصر، توفیق زیاد أن یجعل شعره مؤثراً وأن یطبع قصیدته بطابع الجمال، إضافة إلى تبیین العلامات التی استعان بها لإسباغ الجمالیة على شعره، وکیف یمکننا السیر فی الأغوار الخفیة من أفکاره ورؤاه وأن نبیّن کیفیة توظیفه للعلامات والرموز. ومن النتائج المستخصلة من البحث هو أنّ الاستعانة برؤیة بیرس السیمیائیة للعلامات تعدّ منهجاً مناسباً للبحث فی الشعر العربی الحدیث؛ لأنها تمتاز بقدرة تحلیلیة وتفسیریة أکبر من البلاغة التقلیدیة، علاوة علی ذلک إنّ هویّة شعر المقاومة الذی تفرزه ظروف القمع، تظهر فیه العلامات بصورة خفیة ورمزیة؛ فلذلک إننا نجد أنّ العلامات الرمزیة، تتصدر العلامات السیمیائیة فی هذه القصیدة.

چکیده انگلیسی:

The poems of Tawfiq Ziād are blended with signs and symbols that multiplied the charism of resistance poems, and their emotional feeling have influences on the addressees. The signs in Tawfiq’s poems are accompanied by the images of fatherland love that can convey the main message of the poem. Applying Peirce's semiotic model in the criticism of resistance poems in addition to analysis and decoding these poems, can be effective in understanding the thoughts of this great poet. So, the present article tries to analyze in an analytic-descriptive method the characteristics of the ode Kalimāt li al-Vatan (Words for fatherland) by Tawfiq Ziād from semiotic approach based on Pierce theory that is on the triad of icon, index and symbol basis. This article intends to make clear that what sort of aesthetic signs are used by Tawfiq Ziād, the contemporary Palestinian poet, and how he used aesthetic signs to influence the addressees, as well as to reveal how we can reach hidden aspects of the poet's thoughts in using signs and codes in the light of semiotic, interpretative and semantic criticisms. This article shows that Pierce semiotic theory is an appropriate pattern for research in modern poems and is more powerful than the traditional rhetorics in terms of interpretation. Furthermore, due to the nature and type of resistance poems that are composed in the atmosphere of tyranny and suffocation, their signs are implicit and mysterious. In this ode the symbolic signs are more than iconic signs and indces. 

منابع و مأخذ:

القران الکریم

احمدی، بابک. (1394ش). از نشانه‌های تصویری تا متن. تهران: انتشارات مرکز.

اکو، امبرتو. (1395ش). نشانه‌شناسی ترجمه پیروز ایزدی. تهران: انتشارات ثالث.

اناری برچلوئی، ابراهیم وآخرون. (1390ش). «نشانه‌شناسی قصیده سفر ایوب بدر شاکر السیاب». مجله ادب عربی. العدد 3. صص 157-180

بعلبکی، روحی. (1392ش). فرهنگ عربی فارسی المورد. ترجمه محمد مقدس. چاپ پنجم. تهران: نشر امیرکبیر.

پیشوایی علوی، محسن وآخرون. (1395ش). «تحلیل نمادهای پایداری در شعر صالح محمود هواری». پژوهشنامه نقد ادبی وبلاغت. العام 5. صص170-151.

توکلی محمدی، محمود رضا وآخرون. (1395ش). «مضامین پایداری در اشعار قیصر امین پور و توفیق زیاد». مجله پژوهش‌های تطبیقی زبان وادبیات ملل. دوره 2. العدد 6. صص 72-54

جعفری، صدیقة وآخرون. (1395ش). «تحلیل نمادهای مقاومت در اشعار فاروق جویده». فصلنامه زبان وادبیات عربی. السنة الأولی، العدد الأول. صص66-53

چندلر، دانیل. (1397ش). مبانی نشانه شناسی ترجمه مهدی پارسا. تهران: انتشارات سوره مهر.

ذبیحی، رحمان وآخرون. (1393ش). «رمزهای پایداری وجاودانگی در اشعار م. سرشک (شفیعی کدکنی)». مجله مطالعات انتقادی ادبیات. السنة الأولی. العدد الأول. صص113-107

رحمانی، اسحاق وآخرون. (1393ش). «زیبایی‌شناسی تکرار در شعر توفیق زیاد شاعر مقاومت». دانشکده ادبیات دانشگاه باهنر کرمان. السنة 6. العدد 11. صص106-78

روشنفکر، کبری وآخرون. (1390ش). «گستره عناصر نماد واسطوره در اشعار سمیح القاسم وحسن حسینی». مجله جستارهای زبانی. العدد 6. صص72-41

زیاد، توفیق. (1970م). دیوان. بیروت: دار العودة.

زینی‌وند، تورج وآخرون. (1394ش). «نشانه‌شناسی پدیده کودک جنگ در شعر محمود درویش». مجله علمی پژوهشی انجمن ایرانی زبان وادبیات عربی. العدد 37. صص114-89.

سرباز، حسن وآخرون. (1395ش). «درد ورنج کودکان فلسطینی در شعر محمود درویش». نشریه ادبیات پایداری. العدد 14. صص122-99.

السنید، حسن. (1986م). صدی الرفض والمشنقة. طهران: معاونیة العلاقات الدولیة فی منظمة الإعلام الإسلامی.

ــــــ. (1988م). أشیاء حذفتها الرقابة. بیروت: دار الفرات للنشر والتوزیع.

ــــــ. (1991م). (الف). للثوار فقط. بیروت: دار الفرات للنشر والتوزیع.

ـــــــــــــــــ. (1991م). (ب). یسألونک عن الحجارة. بیروت: دار الفرات للنشر والتوزیع.

شوالیه ژان، گربران آلن. (1379ش). فرهنگ نمادها. ترجمه سودابه فضلی. ج1. ط2.  طهران: جیحون.

ــــــ. (1379ش). فرهنگ نمادها ترجمه سودابه فضلی، ج2. ط2. طهران: جیحون.

ــــــ. (1382ش). فرهنگ نمادها ترجمه سودابه فضلی. ج3. ط1. طهران: جیحون.

ــــــ. (1385ش). فرهنگ نماد ها ترجمه سودابه فضلی. ج4. ط1. طهران: جیحون.

صدقی، حامد وآخرون. (1393ش). «تحلیل نمادهای شعر اعتراض در ادبیات معاصر عراق بر اساس اشعار حسن السنید». مجله علمی پژوهشی انجمن ایرانی زبان عربی. العدد 30. صص88-61.

طباطبائی، محمد حسین. (1378ش). المیزان فی تفسیر القران. ط11.  قم: دفتر انتشارات اسلامی.

عزیزی پور، محمدرضا وآخرون. (1391ش). «وطن در شعر مقاومت معاصر فلسطینی». فصلنامه علمی تخصصی در دری. السنة الثانیة. العدد الرابع. صص103-93

عمران، سعدی، الربیعی، فالح. (2011م). شعراء معاصرون من أعلام الشعر العربی. بیروت:  دار الکتب العربی.

کریمی، احمد وآخرون. (1395ش). «بررسی جلوه های نمادین طبیعت در اشعار محمد رضا شفیعی کدکنی». مجله پژوهشی دانشگاه آزاد واحد چالوس. دوره2، العدد6، صص120-89

گیرو، پیر. (1380ش). نشانه‌شناسی. ترجمه محمد نبوی. طهران: نشر آگه.

ملا ابراهیمی، عزت. (1396ش). شعر معاصر فلسطین از آغاز تا اشغال. ط1. طهران: انتشارات دانشگاه تهران.

ملا ابراهیمی، عزت. ( 1389ش). «جلوه‌های وطن پرستی در شعر زنان فلسطینی با تکیه بر اشعار فدوی طوقان». نشریه زن در فرهنگ وهنر. دوره اول، العدد 4. صص130-115

مجموعة من الؤلفین. (2004م). الموسوعة العربیة. الطبعة الأولی. دمشق: مؤسسة أعمال الموسوعة للنشر والتوزیع.

هواری، صالح محمود. (1998م). دیوان مرایا الیاسمین. دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب.