حکایة "الحمال مع البنات" فی نسخة ألف لیلة ولیلة الخطیة القاجاریة فی ظل التحلیل التناصّی علی أساس النقد الجغرافی لبرتراند ویستفال

محورهای موضوعی : النقد الادبي

محمدپارسانسب پارسانسب ¹ (أستاذ اللغة الفارسیة وآدابها بجامعة الخوارزمی، طهران، إیران)
محمدعلی رجبی ² (أستاذ مساعد بکلیة الفنون الجمیلة، طهران، إیران)
بهادر باقری ³ (أستاذ مشارک فی اللغة الفارسیة وآدابها بجامعة الخوارزمی، طهران، إیران)
نفیسه السادات عبدالبقایی ⁴ (طالبة مرحلة الدکتوراه فی اللغة الفارسیة وآدابها بجامعة الخوارزمی، طهران، إیران)

تاریخ دریافت : 1397/04/16 تاریخ پذیرش : 1397/04/16 تاریخ انتشار : 1397/01/12

کلید واژه:

چکیده مقاله :

تعتبر نظریة التناص من الاکتشافات المهمة للقرن العشرین والتی تقوم بتحلیل العلاقات المتشابکة بین النصوص حیث توصلت حتی الآونة الأخیرة وبعد اعتماد العدید من الباحثین علی فروعها المتنوعة إلی وجهات نظر حدیثة فی العلوم الإنسانیة بمختلف حقولها وخاصة الفنون والآداب. یتم ترکیز التناص فی النقد الجغرافی لبرتراند ویستفال بوصفه أحد أبرز فروع نظریة التناص علی أهمیة دور الفضاء والمکان والجغرافیا فی النتاجات الفنیة والأدبیة وذلک فی الفترة ما بعد البنیویة. وقبل هذه الفترة لم یتوسع دور الجغرافیا فی خلق المعرفة إلی هذه الدرجة. إن نسخة ألف لیلة ولیلة الخطیة القاجاریة لصنیع الملک فی قصر کلستان إحدی أکثر النسخ الخطیة ذات الرسوم واللوحات الفنیة تمیّزا فی العالم إذ تحظی بمکانة تناصیة ممتازة من حیث حوارات النصوص الرئیسة والرسوم. هذا وإن النسخة المذکورة تتواءم والمبادئ النظریة والمنهجیة لبرتراند ویستفال حیث تتجلی فیها السیمیائیات والثقافات البینیة فی النقد الجغرافی بوضوح. فعلی أساس هذا المنهج وبعد اختیار سبع حکایات متداخلة من مجموعة "الحمّال مع البنات" والتی تم رسمها الفنی بخمس عشرة لوحة من روایات صنیع الملک ذات الرسوم الفنیة فی النسخة المذکورة یقوم البحث بتحلیل هذا النتاج الأدبی والفنی ضمن حقل النقد الجغرافی لویستفال بالإضافة إلی دراسة المکانة التناصیة فی فترات تکوینها المختلفة. اعتمد الباحثون الأسلوب التحلیلی والتوصیفی إذ تم تطبیق هذا النهج فی استقصاء کلّ من النصوص والرسوم الفنیة. توصلت الدراسة إلی أن نسخة ألف لیلة ولیلة الخطیة القاجاریة لصنیع الملک نتاج متعدد الأصوات یخاطب جغرافیا إنسانیة ثقافیة لا حدود لها علی المستویین النصی والفنی.

چکیده انگلیسی:

The theory of intertextuality is one of the major discoveries of the twentieth century that investigates the network connection between the texts, and so far has proceeded the new approaches in human science and specially literature and art through various methods by many researchers. In Geocriticism of Bertrand Westphal in the Post-structuralism period, as one of the important approaches of this pervasive knowledge, intertextuality deals with the importance of space, place and geography in literary-artistic works. Until now, the role of geography hasn't grown to such an extent in the formation of knowledge. Sann'y-al-Molk's Qajar Manuscript of Thousand and One Nights in Golestan palace is considered as one of the unique illustrated versions in the world which has a special intertextual position in pre-text conversations and images. This version is also in interaction with theoretical and methodological principles of Bertrand Westphal that has an important irony and interdisciplinary position in geocriticism. By considering this approach and selecting seven interwoven tales of "the porter with girls" which have been portrayed with fifteen images of pictorial narratives of Sann'y al-Molk in the mentioned version, as well as analyzing the position of intertextuality in different periods of its emergence, the present article analyses this literary-artistic work in the field of geocriticism of Westphal. Writers have paid attention to the analytical-descriptive approach and its application in analyzing the text and the figures. Qajar's Manuscript of Thousand and One Nights of Sann'y al-Molk is a polyphonic work with a human-cultural boundless geography which has been talking to us with the two layers of text and figure.

منابع و مأخذ:

آلن، غراهام. (1395ش). بینامتنیت. ترجمة پیام یزدانجو. ط5. طهران: نشر مرکز.

حاجی، حسن عارضی وحسینی. (1392ش). «نقد جغرافیایی به روایت وستفال». نقدنامه هنر. العدد 4. صص 73-61.

حسینی وقدرتی. (1391ش). «روند قصه‌گویی شهرازاد در توالی قصه ‌های هزار‌ و‌یک‌شب». پژوهش ­های زبان و ادبیات فارسی. دورة جدیدة. السنة الرابعة. العدد 1. صص 38-15.

 ذکاء، یحیی. (1382ش). زندگی و آثار صنیع الملک. ویرایش سیروس پرهام. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

طسوجی، عبداللطیف (1387). هزار و یک شب. جلد اول. چاپ اول. طهران: منشورات نگاه.

 فدوی، سید محمد. (1394ش). تصویرسازی در عصر صفوی و قاجار.  طهران: جامعة طهران.

کهنمویی‌ پور، ژاله. (1392ش). «ادبیات، هنر و نقد جغرافیایی». نقدنامه هنر. العدد 4. صص 83-75.

مسلم زاده، محبوبه. (1393ش). تأثیر عوامل جغرافیایی در هنر ایرانی. ایذه: منشورات جامعة آزاد.

معیرالممالک، دوستعلی خان. (1361ش). رجال عصر ناصری. طهران: نشر نی.

نامورمطلق، بهمن. (1392ش). «درآمدی بر نقد جغرافیایی هنر». نقدنامه هنر. العدد 4. صص 58-37.

نامورمطلق، بهمن. (1394ش). درآمدی بر بینامتنیت، نظریه ‌ها و نقدهای ادبی-هنری 1. طهران: سخن.

نامورمطلق، بهمن. (1395ش). بینامتنیت از ساختارگرایی تا پسامدرنیسم، نظریه ‌ها و نقدهای ادبی-هنری8. طهران: سخن.

Bakhtine, Mikheil(1970). La poetique de Dostoievdky. Paris: seuil.

Barthes, Roland(1973). Le plaisir du textePari :seuil.

Barthes, Roland(2002). Oeuvers completes. IV. 1972-1976. Paris: seuil.

Jenny, Laurent(2003).”Historire de la lecture”. www. unige.ch.

Kristeva, Julia(1969). Semeiotike, Recherches pour unesemanalyse. Paris: seuil.

Riffarterre, Michael(1982).” L ʾillusionreferentielle”. DansLitteratureetrealite. Paris: seuil.

Westphal, Bertrand(2000). La geocritique. Mode d’emploi. Presses nniversitaires de Limoges.