مختصری از تمثیلات دیوان مجیرالدین بیلقانی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

امیدوار مالملی ¹

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ایذه، دانشگاه آزاد اسلامی، ایذه، ایران

تاریخ دریافت : 1397/03/02 تاریخ پذیرش : 1397/03/02 تاریخ انتشار : 1397/03/01

کلید واژه: مجیرالدین بیلقانی, Allegory, Divan, دیوان اشعار, "تمثیل", Mojeer Al-Din,

چکیده مقاله :

عنوان مقاله‌ای که می‌خوانیم "مختصری از تمثیلات دیوان مجیرالدین بیلقانی" است و اساس کار دیوان مجیرالدین بیلقانی به تصحیح محمدآبادی است. سخنوران ایرانی در قرن پنجم و ششم هجری نیز از این فنون بی‌بهره نمانده‌اند و پیکره‌ی "عروس سخن" خویش را با جامه‌ی هنر بویژه"ارسال المثل و تمثیل" آراسته گردانیده‌اند. از جمله‌ی این "تمثیل پردازان" مجیرالدین بیلقانی، شاعر اوایل نیمه‌ی اوّل قرن ششم هجری قمری است. دوره‌ای که معاصر است با تعلیمات "زیبایی‌های صوری و معنوی" در قصاید انوری، کمال الدین اصفهانی، خاقانی، فلکی شروانی و دیگران. مجیر در انواع ادبی خود به "صنایع لفظی و معنوی"، بویژه "تمثیل" توجه دارد و برای نشان دادن سبک شعری وی لازم است گرایش شاعر را به "تمثیل" مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که برخی از "تمثیلات" مجیر ساخته طبع و قریحه‌ی شاعر و بعضی از آنها متأثر از فکر خاقانی و یا فرخی و منوچهری است. افزون بر این در دیوان مجیر سه نوع "تمثیل" دیده می‌شود: نخست، "مثل‌"هایی که امروز هم متداول است، دوم، "مثل"‌هایی که در عصر شاعر متداول بوده و سوم، "مثل"‌های مرده و غیر متداول.

چکیده انگلیسی:

This article aims to investigate the allegories in Mojeer Al-din beileghani' Divan which is revised by Dr Mohammad Abadi. Persian writers of 5 and 6 centuries made use of rhetoric's, allegories and other literary devices to adorn the language used in poetry. One of the great experts in allegory is Mojeer Al-din beileghani; a poet of the early 6 century. This era coincides with the verbal and spititual beauties in odes by Anvari,Kamal-Al-Din Isfahani, Khaghani, Falaki Shervani and others. Mojeer Al-din pays a lot of attention to literary devices such as allegories and in order to introduce his style we should analyze his point of view toward allegory. The results of this study show that some allegories are coind by the poet himself and some others are derived from the works of Khaghani. Farokhi and Manuchehri.Furthermore, three kinds of allegories can be found in Mojeer Al-din divan: First, allegories which are common now. Second, allegories which were common in Mojeer Al-din day and allegories which are dead and uncommon.  

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

1. ابومحبوب، احمد، بهار، 1372، در تمثیل و ارسال مثل، رشد آموزش ادب فارسی، شماره32.


2. بیلقانی، مجیرالدین، 1358، دیوان مجیرالدین بیلقانی، تصحیح محمد آبادی، تبریز: انتشارات دانشگاه.


3. دهخدا، علی اکبر، 1370، امثال و حکم، تهران: سپهر، چ هفتم.


4. ــــــــــــــــ ، 1377، لغت نامه، تهران: دانشگاه تهران.


5. ذوالفقاری، حسن، بهار 1386، بررسی ساختار ارسال مثل، فصل نامه‌ی پژوهش‌های ادبی، شماره 15، صص62-31.


6. رضوی، مدرس، 1374، حدیقة الحقیقه، تهران: دانشگاه تهران.


7. سجادی، جعفر، 1361، فرهنگ علوم عقلی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.


8. رفائیل یسوعی، 1394، المنجد، بیروت: دارالمشرق.


9. فروزانفر، بدیع الزمان، 1370، مآخذ قصص و تمثیلات مثنوی، تهران: امیرکبیر، چ چهارم.


10. فواد عبدالباقی، محمد، 1378، المعجم المفهرس لالفاظ القران الکریم، تهران: حر.


11. مسلمی‌زاده، محبوبه، 1396، مضامین اخلاقی و تعلیمی مشترک در شعر زهیرو سعدی، پژوهشنامۀ ادبیّات تعلیمی، سال نهم، شمارۀ سی و چهارم، ص40-1.


12. مولوی، 1368، مثنوی معنوی، به تصحیح رینولد. الین، نیکلسن. تهران: زوار.


13. مطلبی، آرش، 1393، بررسی مختصات مشترک فکری در شعر شاعران سبک آذربایجانی، فصلنامۀ بهار ادب، سال سوم، پاییز.


14. همایی، جلال الدین، 1389، فنون بلاغت و صناعات ادبی، تهران: اهورا.