اندیشه‌ی وطن در شعر دوره‌ی مشروطه

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

محمد بهنام فر ¹

1 - استادیار دانشگاه بیرجند

تاریخ دریافت : 1388/05/05 تاریخ پذیرش : 1388/02/03 تاریخ انتشار : 1388/12/01

کلید واژه: وطن, ادبیات مشروطه, شعر وطنی, constitution era poetry, fatherland poetry, fatherland (country home),

چکیده مقاله :

دوره ی مشروطیت، سرآغاز ورود بسیاری از اندیشه های نو درحوزه ی شعر ونثر فارسی است. اندیشه هایی که از این دوره، وارد شعر فارسی شده اند، اگرچه بعضاً در سابقه ی ادبیات به نوعی یافت می شوند، اما در ادبیات مشروطه شکل خاص خود را دارند. یکی از مهم ترین این اندیشه ها، اندیشه ی وطن یا شعر وطنی است که به طور خاص در بحبوحه ی دوران مشروطه و سال های پس از آن به طور چشمگیری فضای شعر ایران را در بر گرفت و اکثر شاعران این دوره، سروده های وطنی و استفاده از این مفهوم را سرلوحه ی اندیشه ی خود قرار دادند. در این مقاله با نگاهی گذرا به مفهوم قدیم و جدید وطن، جایگاه این اندیشه در شعر دوره ی مشروطیت نشان داده شده و ضمن معرفی بزرگ ترین شاعران وطنیه سرا، ویژگی های عمده ی این نوع ادبی خاص، تجزیه و تحلیل شده است.

چکیده انگلیسی:

Constitution era is the beginning of the arrival of new ideas in Persian poetry. The ideas that appeared in Persian literature have a particular form in this era. One of these main ideas was the thought of fatherland that filled most of the literary works. Reviewing the classic and modern concept of fatherland, this article tries to show the situation of this idea in the constitution-era literary works by introducing the greatest fatherland poets, along with analyzing the characteristics of this special genre

منابع و مأخذ:

1-آدمیت، فریدون. (1356).اندیشه­ی ترقی و حکومت قانون در عصر سپه­سالار. چاپ پنجم. تهران: انتشارات خوارزمی.

2-آژند، دکتریعقوب. (1363). ادبیات نوین ایران (از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی). چاپ اول. تهران: انتشارات امیر کبیر.

3-آرین پور، دکتریحیی. (1357). از صبا تا نیما. چاپ پنجم. تهران: انتشارات فرانکلین.

4-ادیب الممالک. (1354). دیوان کامل ادیب الممالک. به اهتمام وحید دستگردی: چاپخانه ی مروی.

5-اکبری بیرق، حسن. (1379). مبانی فکری ادبیات مشروطه. چاپ اول: انتشارات پایا.

6-ایرج، جلال الممالک. (1353). تحقیق در احوال و افکار و اشعار ایرج میرزا و خاندان او. به اهتمام دکترمحمد جعفر محجوب. چاپ سوم :چاپ خانه ی رشدیه.

7-بهار، محمد تقی. (1356). دیوان اشعار. دو جلد. چاپ سوم. تهران: انتشارات امیر کبیر.

8-ــــــــــــــــ. (1377). سبک شناسی زبان و شعر فارسی. به اهتمام کیومرث کیوان. چاپ اول: انتشارات مجید.

9-حائری، عبدالهادی. (1364). تشیع و مشروطیت در ایران. چاپ دوم. تهران: انتشارات امیر کبیر.

10-  دهخدا، علی اکبر. (1362). دیوان دهخدا. به کوشش دکترسید محمد دبیر سیاقی. چاپ سوم: نشر تیراژه .

11-  ـــــــــــــــــ . لغت نامه: سازمان لغت نامه

12-  ــــــــــــــــــ .(1358). نامه های سیاسی دهخدا. به کوشش ایرج افشار. چاپ اول: انتشارات روزبهان.

13-  شفیعی کدکنی، دکترمحمد رضا. (1359). ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. چاپ اول: انتشارات توس.

14-  شکیبا، پروین. (1370). شعر فارسی از آغاز تا امروز. چاپ اول : انتشارات هیرمند.

15-  صوراسرافیل، میرزا جهانگیر و دهخدا ، علی اکبر. (1361). دوره ی کامل صوراسرافیل. انتشارات رودکی.

16-  عارف قزوینی،ابوالقاسم. (1357).دیوان عارف قزوینی. به اهتمام عبدالرحمان سیف آزاد. چاپ هفتم: چاپخانه ی سپهر.

17-  ـــــــــــــــــــ. (1369). دیوان عارف قزوینی شاعر ملی ایران. تدوین سید هادی حائری. چاپ دوم: انتشارات جاویدان.

18-  عشقی میرزاده، سید محمد رضا. (1357). کلیات مصور میرزاده­ی عشقی. تالیف و نگارش علی اکبر مشیر سلیمی. چاپ هفتم: چاپخانه­ی سپهر.

19-  فتحی، نصرت اله. (1353). عارف و ایرج. چاپ سوم: انتشارات چاپخش.

20-  فرخی یزدی، محمد. (1357). دیوان فرخی یزدی. به قلم حسین مکی. چاپ جدید : انتشارات امیرکبیر.

21-  کسروی، سید احمد.(1340). تاریخ مشروطه ی ایران. چاپ پنجم: انتشارات امیر کبیر.

22-  کی استوان، حسین. (1327). سیاست موازنه ی منفی در مجلس چهارم. جلد اول: انتشارات اسلامی.

23-  گیلانی، سید اشرف الدین. (1363). جاودانه ی سید اشرف الدین گیلانی.  به کوشش حسین نمین. چاپ اول : کتاب فرزان.

24-  ــــــــــــــــــــــــ . (1336). کلیات نسیم شمال ( باغ بهشت): مطبوعاتی حسینی.

25-  لاهوتی، ابوالقاسم. (بدون تاریخ). دیوان لاهوتی: انتشارات نوشین.

26-   مولوی، جلال الدین محمد. (1386). مثنوی معنوی. تصحیح نیکلسون. دفتر اول. تهران: انتشارات کاروان.

27-  ــــــــــــــــــــــ . (1387). غزلیات شمس تبریز. مقدمه گزینش و تفسیر دکترشفیعی کدکنی. چاپ دوم. تهران: انتشارات سخن.

28-  ناصح، دکترمحمد مهدی. (1373). دوبیتی های عامیانه ی بیرجندی ( شعر دلبر). چاپ اول: نشر نگار.

29-  یاحقی، دکترمحمد جعفر. (1374). چون سبوی تشنه. چاپ اول: انتشارات جام.