تجلّی صفات ائمة هدی (ع) در دیوان خاقانی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

عطا محمد رادمنش ¹ , صدیقه خسروی ²

1 - استاد گروه زبان و ادب فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد نجف آباد اصفهان
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی- دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد.

تاریخ دریافت : 1389/07/05 تاریخ پذیرش : 1389/11/14 تاریخ انتشار : 1390/03/01

کلید واژه: خاقانی, Religion, مذهب, Khaghani, چهارده معصوم(ع), مدح و ستایش, ائمّة دین, Divan, fourteen pure Imams (peace be upon them), praise,

چکیده مقاله :

محققان بر این باورند که خاقانی در مذهب بر طریقة تسنن و پیرو شافعیه بوده است و ملاک خود را اشعاری می دانند که بدیل برای بعضی از ائمة شافعیه سروده است . اما با نگاهی به اشعار خاقانی، ارادت خاص ایشان به ائمة معصومین را در می یابیم. حضرت علی (ع) و حضرت امام زمان (عج)، بیش از دیگران مورد تلمیح و اشارۀ خاقانی بوده‌اند. او در چندجا از اشتیاقش برای زیارت امام رضا (ع) سخن می گوید. همچنین تلمیحات وتضمینات خاقانی به احادیث معتبر شیعه دربارۀ حضرت علی و نیز اشعار او در رثای امام حسین(ع) و تلمیحاتی که به واقعة کربلا دارد، می تواند گواه مدّعای ما در باب علاقه مندی او به مذهب تشیّع باشد. اطلاعات و آگاهی های خاقانی از امامان تنها به احادیث ختم نمی شود، او دربارۀ جزئیات زندگی و تاریخ سیاسی دوران امامان، معصوم اطلاعات وسیعی دارد و به بسیاری از آنها اشاراتی کرده است. هرچند خاقانی، چندان به مفهوم انتظار نپرداخته است اما اشاره به مهدی صاحب الزمان و نیز روایاتی که دربارۀ دجّال وجود دارد، در دیوان او به وفور یافت می شود و بارزترین ویژگی که او در وجود آن حضرت دیده است،مسألة اقامة عدل به دست ایشان می باشد که به صراحت از ممدوح خویش خواسته است تا خود را به این صفات آراسته گرداند.

چکیده انگلیسی:

The researchers believe that in religion, Khaghani was in system of Sunni, and he was following Shafeyi and they account poetries as their criteria that Badil has created for some of Shafeyi Imams. But with a look at Khaghani poetries, we find his respect toward pure Imams. Imam Ali (peace be upon him) and Imam Zaman were more accounted for by Kaghani by innuendo. He frequently states his desire to visit Imam Reaza (peace be upon him).  Also innuendoes and insurances of Khaghani to the valid anecdotals of Shiite about Hazrat Ali and also his poetries for Imam Hosein (peace be upon him) and his regards to Karbala event can be proof of our claim about his affection to Shiite religion. The awareness and information of Khaghani about Imams is not limited to anecdotal, he has great information about life details and political history of pure Imams and points to many of them. Although khaghani has not significantly given attention to concept of waiting, but regarding and stating to {Mahdi Sahib-ul-zaman} and also statements about Dajjal are many in his Divan and the most significant feature that he has observed inside Hazrat is the issue of implementing justice by him that he has clearly asked his Mamdoh to gear himself with these features.

منابع و مأخذ:

1. قرآن کریم، (1371)، ترجمۀ عباس مصباح زاده، تهران: علمی.

2. ابن بابویه،محمدبن علی،(1388)، ترجمة عیون اخبارالرضا، ترجمة لطیف راشدی و سعید راشدی، قم: ذوی القربی.

3. استعلامی، محمد،(1387)، نقد و شرح قصاید خاقانی، ج اول، تهران: زوار.

4. برزگر خالقی، محمدرضا،(1387)، شرح دیوان خاقانی، ج اول، تهران: زوار.

5. جوان، سید علی اردلان،(1367)، تجلی شاعرانة اساطیر و روایات مذهبی در اشعارخاقانی، مشهد: آستان قدس رضوی

6. حنّاالفاخوری،(1374)، تاریخ ادبیات زبان عربی، ترجمۀ عبدالمحمّد آیتی، چ سوم، تهران: توس.

7. خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل بن علی ،( 1368) ، دیوان، استاد ضیاء الدین سجادی، تهران: زوار.

8. ــــــــــــــ،(1387)، مثنوی تحفه العراقین، به اهتمام علی صفری آق قلعه، چ اوّل، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.

9. خاتمی، احمد، (1389) ، دیوان موضوعی ادب فارسی، ج 4، 1، 18و 21. تهران : نشر ،ج 4 و 1 و18 و21 .

10. خوارزمی،الموفق بن احمد ،[بی تا]،المناقب، چ چهارم، قم:جامعة مدرسین.

11. دهخدا، علی اکبر،( 1343)، لغت نامه‫، تهران: سازمان لغت نامه دهخدا.

12. رادمنش، عطا محمد ، (1389) ، هدیۀ جان(گزیدۀ اشعار خاقانی شروانی)، چ اوّل، نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی.

13. سجّادی، سید ضیاءالدّین، (1374)، فرهنگ لغات و تعبیرات خاقانی شروانی، تهران: زوار.

14. شمیسا، سیروس، (1369) فرهنگ تلمیحات، چ دوم، تهران: فردوسی ومجید.

15. شوشتری، قاضی نورالله،(1376)، مجالس المؤمنین، تهران: اسلامیه.

16. صفا، ذبیح الله،(1366)، تاریخ ادبیات در ایران از میانه قرن پنجم تا آغاز قرن هفتم، ج 2، تهران: فردوس.

17. عطّار، فریدالدّین محمّدبن ابراهیم ،(1387)، منطق‌الطّیر، چ چهارم، به تصحیح، مقدمه و تعلیقات دکتر محمّدرضا شفیعی‌کدکنی، تهران: سخن.

18. غیاث الدّین محمد رامپوری،(1363)، غیاث اللّغات، چ اوّل، به کوشش منصور ثروت، تهران: امیرکبیر.