واکاوی تمثیل در داستان کوتاه فارسی با تکیه بر داستان «چشم های دکمه ای من از بیژن نجدی»

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

فرشته ناصری ¹

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1400/04/12 تاریخ پذیرش : 1400/04/12 تاریخ انتشار : 1400/07/01

کلید واژه: داستان, تمثیل, داستان کوتاه, Short story, بیژن نجدی, داستان مدرن, Fiction, Bijan Najdi, allegory, Modern story,

چکیده مقاله :

داستان کوتاه مدرن شکل نوینی از داستان نویسی است که به نویسندگان زمانۀ ما امکان می دهد تا فارغ از قیدوبندهای ناشی از محدودیت های رئالیسم و ناتورالیسم، موضوعات مربوط به زندگی در عصر جدید را با تکنیک ها و شیوه هایی متناسب با دورۀ مدرن بررسی کنند. از این رو داستان کوتاه مدرن به سمت شعر گونگی و غنایی نویسی گرایش جست. از جمله مهم ترین ویژگی های ضروری و هدف از بیان این نوع داستان نویسی، روی آوردن به تمثیل است. تمثیل پیوند استواری با روایت داستانی داشته و نخستین روایت های اسطوره ای را تمثیل روایی خوانده اند. تمثیل نشان می دهد که داستان کوتاه غنایی، با امری بیرون از جهان حس و پدیده های حسّی ارتباط دارد. داستان چشم های دکمه ای من یکی از داستان های ماندگار بیژن نجدی است. این داستان زیبا و تأثیرگذار، از زبان یک عروسک، ماجرای حمله عراق به خرمشهر را توصیف می کند. این پژوهش با شیوۀ تحلیلی و توصیفی و تبیین پرسش‌های تحقیق به بررسی تمثیل در داستان کوتاه چشم های دکمه ای من پرداخته و خواننده را با تمثیل و داستان کوتاه تمثیلی آشنا می‌نماید.

چکیده انگلیسی:

Modern short story is a new form of writing stories that allows the writers of our time to explore the issues of life in the new age with techniques and practices appropriate to the modern period, regardless of the constraints of the limitations of realism and naturalism. Hence, modern short stories tended towards poetry and lyric writing. One of the most important features of this type of storytelling is turning to allegory. Allegory has a strong connection with narrative and the first mythical narratives have been called narrative allegory. The allegory shows that the lyrical short story is related to something outside the world of senses and sensory phenomena. The story of "My Button Eyes" is one of Bijan Najdi's lasting stories. This beautiful and influential story, in the language of a puppet, describes the story of the Iraqi invasion of Khorramshahr. This research examines the allegory in the short story "My Button Eyes" in an analytical way and acquaints the reader with the allegory and the allegorical short story.

منابع و مأخذ:

1. آذرپناه، آرش. ۱۳۹۷. داستان­های پشت پرده (تمثیل در داستان کوتاه معاصر ایران). تهران: نشر نیماژ.


2. پاینده، حسین. 1390. داستان کوتاه در ایران. سه جلد. تهران: انتشارات نیلوفر.


3. پورنامداریان، تقی. 1367. رمز و داستان­های رمزی در ادب فارسی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.


4. تسلیمی، امیرحسین. 1378. درآمدی بر ادبیات تمثیلی ایران. تهران: سرواد.


5. حسینی کازرونی، سیداحمّد. 1394. «تمثیل و ادبیات تمثیلی». فصل­نامۀ تخصصی تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی. دورۀ 7، شمارۀ 23، نوبت بهار، بوشهر. صص 24-13.


6. رضایی، احترام. 1398. «معرفی انواع تمثیل فشرده و جستجوی رد پای آن در شعر نخستین شعرای زبان فارسی». شعرپژوهی، سال یازدهم، تابستان، شماره 2 (پیاپی 40). شیراز.


7. رضایی، عربعلی. ۱۳۸۲. واژگان توصیفی ادبیات انگلیسی- فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.


8. رید، یان. ۱۳۸۵. داستان کوتاه. ترجمه فرزانه طاهری. چ سوم، تهران: مرکز.


9. شریفی، محمد. 1387. فرهنگ ادبیات فارسی. تهران: فرهنگ نشر نو و انتشارات معین.


10. شفیعی کدکنی، محمدرضا. ۱۳۶۶. صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.


11. فتوحی، محمود. 1383 و 1384. «تمثیل، ماهیت، اقسام، کارکرد». مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم، شماره 47-49، تهران


12. فتوحی، محمود. ۱۳۸۵. بلاغت تصویر. تهران: سخن.


13. فیضی، هاجر. 1397. رویای قرن دیگر. تهران: انتشارات تیرگان.


14. قیس رازی، شمس. 1338. المعجم فی معاییر اشعار العجم. به کوشش محمد قزوینی و مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.


15. مرتضایی، جواد. 1390. «تمثیل تصویر یا صنعت بدیعی». پژوهش­های زبان و ادبیات فارسی، دوره سوم زمستان، شماره 4 (پیاپی 12)، تهران.


16. مستور، مصطفی. 1379. مبانی داستان کوتاه. تهران: نشر مرکز.


17. مک کوئین، جان. 1389. تمثیل. ترجمۀ حسن افشار. تهران: نشر مرکز.


18. موام، سامرست. ۱۳۵۲. درباره رمان و داستان کوتاه. ترجمۀ کاوه دهگان. چ دوم، تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.


19. میرصادقی، جمال. ۱۳76. عناصر داستان. چ سوم، تهران: سخن.


20. میرصادقی، جمال. 1382. ادبیات داستانی. چ چهارم، تهران: سخن.


21. میرعابدینی، حسن. 1390. هشتاد سال داستان کوتاه ایرانی. ج دوم، چ چهارم، تهران: کتاب خورشید.


22. نجدی، بیژن. 1373. یوزپلنگانی که با من دویده­اند.تهران: نشر مرکز.