نمادها و تمثیل‌های نور در متون عرفانی

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

ساره تربیت ¹ (گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بین المللی خرمشهر-خلیج فارس، دانشگاه آزاد اسلامی، خرمشهر، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/01/07 تاریخ پذیرش : 1399/01/07 تاریخ انتشار : 1398/12/01

کلید واژه: نماد, تمثیل, عرفان اسلامی, Islamic Mysticism, symbol, نور, Light, allegory,

چکیده مقاله :

سلوک، اساسی‌ترین بخش عرفان است و فلسفه‌ی انجام آن مربوط می‌شود به تمایلات گوناگون بشر از جمله بازگشت به سرزمین نور و کسب زندگی جاودان که در عرفان اسلامی "بقا" خوانده می‌شود. در پی هبوط انسان، آن چه را "قوس نزولی" می‌نامند، به اتمام رسیده و انسان، به عنوان تنها موجودی که توانمندی صعود و بازگشت به شهر حقیقی را دارد، می‌بایست "قوس صعودی" را به سمت شهر جان، طی کند. سالک در مسیر سلوک، انواری را مشاهده می‌کند که گاه قابل دسته‌بندی است و گاه فاقد معیار مشخصی برای این کار؛ به عنوان مثال تعدد عناوین این نورها و همچنین جابجایی آن‌ها در طول تقسیم‌بندی‌های ارائه شده، عمده‌ترین مانع انجام این فرآیند، محسوب می‌شود. در این پژوهش که به شیوه ی توصیفی-تحلیلی انجام شده است، نویسنده به بررسی تمثیل‌های نور در عرفان اسلامی پرداخته‌ و نتیجه‌ حاصل شده این بود که همه ی این تقسیم بندی‌ها ریشه در گرایش عرفا به نمادپردازی و تمثیل گرایی دارد.

چکیده انگلیسی:

Succession is the most basic part of mysticism. The philosophy of doing it relates to the various desires of mankind that the return to the land of light and the acquisition of eternal life, which is called "survival" in Islamic mysticism, is the most important reason. Following the fall of man, what      "The Descending Arrow" is completed, and human beings, as the only being able to climb and return to the true city, have to move" ascended arc "towards the city of John.                                             The pathologist sees in the path of conduct an inventory that is sometimes categorized and sometimes lacks a definite benchmark for this; for example, the multiplicity of titles, as well as their displacement over the proposed divisions, is the main obstacle to this process, In this research, which is carried out in a descriptive-analytical manner, we study the parables of light in Islamic mysticism.The obtained result was that all these divisions have had the stem in mystic’s gravitation(tendency)to symbolization and allegory.                                                                                           

منابع و مأخذ:

1. افشاری، مهران، (1382)، فتوت نامه‌ها و رسائل خاکساریه. مقدمه و تصحیح مهران افشاری. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.


2. بختورتاش، نصرت الله، (1380)، نشان راز آمیز: گردونه خورشید یا گردونه مهر. تهران: فروهر.


3. بهاء ولد، محمد بن حسین خطیبی، (1352)، معارف. تهران: کتابخانه طهوری.


4. پورالخاص نوکنده یی، شکرالله، (1392)، تأملی بر نور و ظلمت در متون فلسفی و عرفان اسلامی. ادربیل: حافظ اندیشه.


5. ترکه اصفهانی، علی بن محمد،( 1375)، عقل یا عشق یا مناظرات خمس. تصحیح و تحقیق اکرم جودی نعمتی. تهران: اهل قلم، دفتر نشر میراث مکتوب.


6. جامی، عبد الرحمن بن احمد، (1352)، هفت اورنگ. به تصحیح  و مقدمه مرتضی مدرس گیلانی. تهران: سعدی.


7. ---------------------، (1373)، نفحات الانس من حضرات القدس. مقدمه و تصحیح محمود عابدی. چ سوم. تهران: اطلاعات.


8. چدویک، چارلز،(1375)، سمبولیسم. ترجمه مهدی سحابی. تهران: مرکز.


9. حافظ، شمس ا لدین محمد، (1383)، دیوان غزلیات. تصحیح بهاءالدین خرمشاهی. تهران: دوستان.


10. خوارزمی، تاج الدین حسین، (1360)، ینبوع الاسرار فی نصائح الابرار. به اهتمام مهدی درخشان. تهران: نشر دانشگاه تهران.


11. سعدالدین حمویه، محمد بن موید، (1389)، المصباح فی تصوف. مقدمه و تصحیح نجیب مایل هروی. تهران: مولی.


12. سعیدی، گل بابا، (1387)، حجاب هستی (تالیف محی الدین عربی). تهران: زوار.


13. سنایی، مجدود بن آدم، (1348)،  مثنویهای حکیم سنایی. تصحیح محمد تقی مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.


14. شایگان، داریوش، (1382)، آیین هندو و عرفان اسلامی. تهران: فروزان رو.


15. شمس تبریزی،محمد بن علی، (1373)، مقالات شمس تبریزی. تصحیح و تعلیق محمد علی موحد. تهران: خوارزمی.


16. شمیسا، سیروس، (1380)، کلیات سبک شناسی. چاپ دوم. تهران: فردوس.


17. عطار، فرید الدین محمد، (1387)، الهی نامه. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن.          


18. علاء الدوله سمنانی، احمد بن محمد، ( 1378)، چهل مجلس. به اهتمام عبدالرفیع حقیقت. تهران: اساطیر.


19. عین القضاه، عبدالله بن محمد، (1386)، تمهیدات. با مقدمه و تصحیح عفیف عسیران. تهران: منوچهری.


20. غزالی، احمد، (1376)، مجموعه آثار فارسی احمد غزالی. به اهتمام احمد مجاهد. چاپ سوم. تهران: دانشگاه تهران.


21. غزالی، محمد بن محمد، (1386)، کیمیای سعادت. به کوشش حسین خدیو جم. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.


22. کربن، هانری، (1384)، تخیل خلاق در عرفان ابن عربی. ترجمه انشاء الله رحمتی. تهران:جامی.


23. کلباسی اشتری، حسین، (1386)، هرمس و سنت هرمسی. تهران: علم.


24. گوهرین، صادق، (1388)، فرهنگ اصطلاحات عرفانی. تهران: زوار.


25. مظفر، محمدحسن، (1374)، ترجمه دلائل الصدق، مترجم محمد سپهری، تهران: امیرکبیر.


26. مولوی، جلال الدین، (1387)، کلیات دیوان شمس. تصحیح فروزانفر. تهران: نگاه.


27. --------------، (1369)، فیه ما فیه. با تصحیحات و حواشی بدیع الزمان فروزانفر. تهران: امیرکبیر.


28. --------------، ( 1383)، مثنوی معنوی. تصحیح، مقدمه و کشف الابیات از قوام الدین خرمشاهی. تهران:دوستان.


29. میبدی، احمدبن محمد، (1398)، تفسیر کشف الاسرار و عده الابرار. به اهتمام علی اصغر حکمت،تهران: امیرکبیر.


30. نجم رازی، عبدالله بن محمد، (1387)، مرصاد العباد. تهران: علمی و فرهنگی.


31. نجم الدین کبری، احمد بن عمر، (1368)، فوائح الجمال و فواتح الجلال. ترجمه محمد باقر ساعدی خراسانی. به اهتمام حسین حیدرخانی. تهران: مروی.


32. نخشبی، ضیاء الدین، (1369)، سلک السلوک. تصحیح غلامعلی آریا. {بی جا}، کتابفروشی زوار.


33. نزهت، بهمن، (1388)، نماد نور در ادبیات صوفیه. مجله مطالعات عرفانی. بهار و تابستان. شماره 9. ص184-155.


34. نسفی، عزیز بن محمد، (1389)، الانسان الکامل. تهران: طهوری، انجمن ایران شناسی فرانسه در تهران.


35. نیکوبخت، ناصر، قاسم زاده، سید علی، (1387)، سمبولیسم نور و رنگ در عرفان ایرانی-اسلامی. مجله مطالعات عرفانی. پاییز و زستان. شماره 8. ص216-185.


36. وفایی، عباسعلی، نزهت، بهمن، (1388)، در پرتو انوار معنوی. دو فصلنامه ادبیات عرفانی. سال اول. پاییز و زمستان. شماره 1. ص199-169.