ابلیس در شعر اقبال لاهوری و عطار نیشابوری

محورهای موضوعی : تمثیل در زبان و ادب فارسی

پروین دخت مشهور ¹

1 - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ نیشابور

تاریخ دریافت : 1389/10/10 تاریخ پذیرش : 1390/01/24 تاریخ انتشار : 1390/06/01

کلید واژه: poetry, عرفان, عطار نیشابوری, ابلیس, mysticism, Satan, اقبال لاهوری, Eghbal – e lahouri, Attar- e Neyshabouri,

چکیده مقاله :

ابلیس، یکی از چهره‌های سرشناس تاریخ آفرینش است که در متون دینی و ادبی ـ به ویژه ادبیات تعلیمی و عرفانی ـ به او توجه شده است. شاعران و عارفان نامداری چون احمد غزالی، عین القضاة، سنایی، عطار و مولانا، با نگرشی عارفانه، گناهش را توجیه نموده و آن را برخاسته از عشق توحیدی او به پروردگارش دانسته اند. اقبال لاهوری، شاعر پارسی‌گو و فیلسوف آشتی جوی مسلمان، ابلیس را به گونه‌ای متفاوت در اشعارش مطرح نموده است. در این مقاله، نگارنده به معرفی دو چهره ی متفاوت ابلیس در اشعار اقبال لاهوری و عطار نیشابوری پرداخته است.

چکیده انگلیسی:

"Eblis" or "Satan" is a well-know figure in the history of Creation . His especial Personality has been discussed in the religious , literary and mystical texts . Some of the great Islamic mystics – Such as Ghazzali , Ein- al ghozat , Sanayee , Attar and Moulana – have tried to justify his 'Big Sin' . Eghbal – e lahouri , the famous contemporary poet and philosopher has written about Satan too. Eghbal's viewpoint , of course , is different from the above – mentioned poets. In this article , the writer , has tried to discuss about Eblis or Satan in Eghbal and Attar's poetry.      

منابع و مأخذ:

1- اقبال، جاوید، 1372،‌ زندگی و افکار علّامه اقبال لاهوری، چ دوم، ج 1، مترجم شهین‌دخت کامران مقدم (صفیاری)، شرکت به نشر (انتشارات آستان قدس رضوی).

2- اقبال لاهوری، 1361، کلیات اشعار فارسی، مقدمه و حواشی از م. درویش، چ دوم، جاویدان.

3- خرمشاهی، بهاءالدین ، 1377، دانش‌نامه قرآن و قرآن پژوهی، ج اول (آ-ژ) ، دوستان، تهران، ناهید.

4- دهخدا، علی اکبر، لغت نامه.

5- سنایی، ابوالمجد مجدود بن آدم، 1362، دیوان ، تصحیح محمد تقی رضوی، تهران، سنایی.

6- شادروان، حسن، 1371، اقبال شناسی، چ اوّل، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی.

7- شجیعی، پوران، 1373، جهان بینی عطار ، تهران، چ اوّل، نشر و ویرایش.

8- عطار نیشابوری، 1373، شیخ فریدالدین، پندنامه، تصحیح و تحشیه سیل وستر دوساسی، تهران، اساطیر.

9- ــــــــــ ، 1366، تذکرة الاولیاء، تصحیح محمد استعلامی، چ پنجم، تهران، زوّار.

10- ــــــــــ ، 1364، مصیبت نامه، به اهتمام دکتر نورایی وصال، چ سوم، تهران، زوّار.

11- ــــــــــ ، 1381، منطق الطیر، به اهتمام سید صادق گوهرین، تهران، علمی و فرهنگی.

12- فروزان‌فر، بدیع الزمان، بی‌تا، شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فرید الدین عطار نیشابوری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی

13- مظهری کرمانی، علی اصغر، 1376، آوای پرندگان (برداشتی از منطق الطیر عطار نیشابوری) چ دوم، تهران، جانان.

14- مولوی، جلال الدین محمد، 1375، مثنوی معنوی، مقدمه و تعلیقات دکتر محمد استعلامی، چ پنجم، تهران، زوار.