جلوه های عرفانی خطابۀ غدیر خم در کلام مولانا جلال الدّین محمّد بلخی
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
مسروره مختاری
1
(استادیار زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه محقّق اردبیلی)
کلید واژه: عرفان, مولانا و انسان کامل, خطبۀ غدیر خم, ولایت, علی علیه السّلام,
چکیده مقاله :
با وجود آن که پیرامون خطبۀ غدیر و مرد تکرارناپذیرِ تاریخ، حضرت علی(ع)، تاکنون کتابهای گرانسنگ و مقالات فراوانی به نگارش درآمده است، اما هنوز هزاران راز کشف نشده وجود دارد. سخنانی که در خطبۀ غدیر در شأن و منزلت حضرت علی(ع) توسّط پیامبر اسلام(ص) بیان شده، زمینۀ مساعدی را برای شاعران عارف فراهم آوردهاست، تا بتوانند بسیاری از مفاهیمِ عرفانیِ مندرج در این حدیث را، سرلوحۀ مباحث عرفانی خود قراردهند. مولانا جلالالدّین محمّد بلخی از شاعران سرآمد در این زمینه است که توانسته است با قالب ریزى ادبى غدیر، مبانى اعتقادى آن را بیان کند و در نشر و تداوم پیام غدیر سهم بزرگی داشته باشد. از آن جا که این خطابه سرشار از عرفان و معرفت است، این مقاله به چند جلوۀ عرفانی شاخص (ولایت، انسان کامل، علم شهودی و اتّحاد جان های اولیا) در کلام مولانا پرداخته است. تجلّی ولایت در آثار مولانا یکی از صدها و هزاران جلوۀ پرجاذبه از خطبۀ غدیر است. مولوی از مریدان و دلدادگانِ امام علی علیه السّلام، و به فضائل و مناقب آن حضرت به خوبی واقف است و آن حضرت را نور الهی، مظهر ولایت الهی، دانای علوم غیبی، سرمنشأ خوبی ها و مزیّن به صفات حمیده، نمونۀ اعلای انسان کامل، صاحب مکاشفات و مشاهدات عرفانی و پیشوای سالکان طریقت معرّفی کرده است.
Although a lot of valuable books and essays have been written about Ghadir speech and the unique man of history, Imam Ali; there are thousands secrets which have not been discovered yet. The words told by Prophet Mohammad in Ghadir speech about the Imam Ali's merits allows gnostic poets to use the plenty of gnostic concepts expressed in this speech as a model in their own gnostic issues. Maulana Jalaleddin Mohammad Balkhi is one of prominent poets in this domain who could state belief-related bases of Ghadir through its literal modeling and make a contribution to revive the message of Ghadir. Since this speech is full of Gnosticism and knowledge, this article is an attempt to investigate some important gnostic manifestations (guardianship, ideal human, intuition, unity of guardians' souls) in poems of Maulana. The manifestation of guardianship in Maulana's works is one of thousands attractive manifestations in Ghadir speech. Molavi, as a devotee of Imam Ali, is aware of his virtues and has introduced Imam Ali as divine light, origin of divine guardianship, intuition master, source of goodness, ideal human prototype who has experienced intuitive observations, and pioneer of disciples.
