بررسی دیدگاه حافظ رجب برسی در باب انسان کامل از منظر عرفان اسلامی

محورهای موضوعی : عرفان اسلامی

حسین طهماسب کاظمی ¹ , حسن سعیدی ²

1 - دانشجوی دکتری دانشگاه ادیان و مذاهب قم.
2 - دانشیار گروه ادیان و عرفان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران،ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]

تاریخ دریافت : 1402/10/01 تاریخ پذیرش : 1402/10/01 تاریخ انتشار : 1402/10/01

کلید واژه: انسان کامل, perfect human, Manifestation, تجلی, رجب برسی, مراتب تجلیات الهی (حضرات خمس), Rajab Borsi, levels of divine manifestations (Hazrat Khams),

چکیده مقاله :

بحث انسان کامل از موضوعات بسیار حائز اهمیت در حوزه عرفان اسلامی است که از زوایای مختلف مورد بحث و کندوکاو قرارگرفته است. اما در این میان حافظ رجب بُرسی که شخصیتی شیعی و به لحاظ رویکرد علمی دارای گونه ای از ابهام است نیز به موضوع انسان کامل پرداخته است. اینکه برخی وی را به غلوّ متهم کرده اند، مسئله ای است که نگارنده با روش کتابخانه‌ای و تحلیلی به بررسی آن پرداخته است و می توان گفت بررسی نسبت دیدگاه او در باب انسان کامل با نگرش عرفانی و استناد دیدگاه و الهام وی از منابع دینی تاکنون مورد بررسی قرارنگرفته است. در فرایند تحقیق به این نتیجه دست یافته ایم که وی با نگرشی عرفانی و با استناد به نصوص و منابع دینی که در شأن و مقامات عرفانی - ولایی حضرات معصومین(ع)، به ویژه حضرت امیرالمومنین(ع) در آثار خود بالاخص، کتاب مشارق الانوار الیقین فی حقایق امیرالمومنین(ع) واردشده است. و دیدگاه وی در این خصوص با دیدگاه عارفان و منابع دینی نیز سازگار است. رجب برسی با الهام از نصوص دینی، انسان کامل را دارای همه مراتب تجلیات الهی، کون جامع، اسم اعظم الله، کلمه تام الهی، خلیفه الله مطلق، یدالله، عین الله، لسان الله و... می‌داند و به تفصیل به مظهریت اسماء و صفات الهی بودن انسان کامل می‌پردازد.

چکیده انگلیسی:

The discussion of the Perfect Human is one of the most important topics in the field of Islamic mysticism, which has been discussed and studied from different views. But "Hafiz Rajab Borsi", who is a Shia and his wisdom is not clear enough, has also addressed the issue of the Perfect Human. Some scholars have accused him of exaggeration, it is a problem that the writer has investigated with a library and analytical method, and it can be said that the investigation of the ratio of his view on the Perfect Human with the mystical view and the reference of his view and inspiration from religious sources It has not been investigated yet. In the process of research, we have come to the conclusion that he has a mystical attitude and by referring to the religious texts and sources that are glorified by the mystical authorities of the Innocents (a.s.), especially the Amirul Momineen (a.s.) in his works, especially in his book Mashariq Al-Anwar Fi Haghayigh Amir al-Mu'minin (a.s.) and his point of view in this regard is compatible with the point of view of mystics and religious sources. Inspired by religious texts, Rajab Borsi considers the Perfect Human to have all levels of divine manifestations, Allah’s omnipresence, the great name of Allah, the perfect word of Allah, the absolute caliph of Allah, Allah’s Hand, Allah’s eye, Allah’s language, etc. and it deals in detail with the manifestation of the divine names and attributes of the perfect human being