حوزه معنایی اسم و صفت در ساخت نوع ادبی عرفانی (حدیقه سنایی)

محورهای موضوعی : عرفان اسلامی

عباسعلی وفایی ¹ (استاد تمام زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران،ایران.)
فاطمه مرادی ² (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه‌ طباطبایی،تهران،ایران.)

تاریخ دریافت : 1398/06/07 تاریخ پذیرش : 1398/06/07 تاریخ انتشار : 1398/06/01

کلید واژه: نوع, نوع عرفانی, حوزه‌های معنایی, اسم و صفت, حدیقةالحقیقه سنایی,

چکیده مقاله :

نوع (genre) در اساس اشاره به سنخ (type)های ادبی دارد. درواقع مجموعه ای از قواعد انتزاعی است که نویسندگان در خلق آثارشان خود را ملزم به رعایت آن می دانند. از همین رو دسته ای از متون ادبی که دارای شباهت های ساختاری، محتوایی، بلاغی و... هستند نیز نوع ادبی نامیده می‌شوند. بخش عمده ای از عوامل موثّر در ایجاد نوع ادبی، مربوط به حوزه های معنایی است. در این زمینه، واژگان در قالب اسم ها و صفات به صورت ساده، مشتق یا مرکّب نقش اساسی ای در خلق نوع ادبی و تمایز ان ها با یکدیگر دارند. یکی از انواع مهم در حوزه ادبیّات ایران، نوع عرفانی است. حدیقةالحقیقه سنایی از جملة آثاری است که در زیرمجموعه این نوع قرار می گیرد. ما در این مقاله در پی آن هستیم که ضمن بررسی 50 واژه در این کتاب، نشان دهیم که حوزه های معنایی (اسم و صفت) چگونه در ایجاد نوع عرفانی موثّرند. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد حوزه های معنایی غالب این دسته از واژگان با توجه به مطالعات درزمانی و هم زمانی و هم چنین تغییراتی که در دو سطح واژگانی و مفهومی آن ها پیدا می شود، با بسامد بالا در خدمت نوع عرفانی قرار گرفته اند؛ چنانکه از این میان، سهم اسم های مکان، زمان و برخی واژگان دیگر که ما از آن ها تحت عنوان واژگان خاص نام برده ایم، بیشتر است. این پژوهش کاملا نوآورانه است و با نگاهی جدید از حیث کمّی و کیفی به توصیف دقیق متن می پردازد.