جلوه‌هایی از پیر و شیخ و نقش آن در دیوان سنایی
محورهای موضوعی : عرفان اسلامی
فرزانه دستمرد
1
(مربی و عضو هیأت علمی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. Fdastmard54@gmail.com)
کلید واژه: عرفان, سنایی, پیر, شیخ, mysticism, Sanai, Sheikh, Mentor,
چکیده مقاله :
سنایی یکی از شاعران اندیشمند در ادبیات عرفانی و آثارش از رویکردهای مختلف موردتحقیق قرارگرفته، اما کمتر بر دیوان اشعارش کنکاش انجام‌شده است. یکی از عناصر برجسته و پربسامد در عرفان و تصوف و دیوان اشعار سنایی، بحث پیران و مشایخ هست که به‌عنوان رهنمایان معنوی، نقش مؤثر و غیرقابل انکاری در تربیت سالکان و مریدان سفر معنوی طریقت دارند و سالکان با استمداد از ارشادات آنان از گردنه ها و عقبه های سیر باطنی رهایی یافته و مسیر پرمخاطرة سلوک را به‌سلامت طی می نمایند. این نوشتار در صدد است تا به روشی توصیفی– تحلیلی از رهگذر کشف و تحلیل شواهد شعری، به تبیین دیدگاه این سرایندة ادبیات عرفانی در مورد پیران و مشایخ و نقش آن ها در سیر و سلوک عرفانی بپردازد و به این نتیجه رسیده است که حضور پیر هدایت گر به دو شکل و دوبعدی بودن جلوه‌گر است. گاهی طالب برخورداری از لذات مادی و تنعمات دنیوی بوده و هم نیازمند تنعمات عالم حقیقت در جامة زاهد و صوفی و هدایت‌گری و وارستگی از تعلقات دنیوی بوده است و از همه مهم تر، عشق و فنا را درراه رسیدن به وصال الهی به پیران روحانی نسبت می‌دهند که جامع تمامی صفات انسان کامل است.
Sanai is one of the intellectual poets in mystical literature whose works has been researched from different approaches but whose divan of poems have rarely been scrutinized. One of the outstanding and frequent elements in mysticism and Sufism and Sanai’s divan of poems is the subject on “mentor and sheikh” that as the spiritual guideline they have an effective and undeniable impact on rearing mystic wayfarer and followers of spiritual journey of Tariqa, with whose guidelines wayfarers go through the internal journey and passages and risky paths. This paper tries to explain the standpoint view of this mystical literature about mentors and sheikhs in mystical journey via a descriptive analytic method within the poetic signs and evidences. It is concluded that the availability of guiding mentor is manifested in two forms and dual dimensions, sometimes seeking materialistic joys and virtues and some other times in search of other world’s virtues, dressed as Sufi and ascetic and leadership, free from worldly engagement, and above all love and fatality toward reaching the spiritual and comprehensive mentors of a perfect man.
_||_
