«بررسی و تحلیل نقش «امر و نهی» در دفتر پنجم مثنوی مولوی»
محورهای موضوعی : ادبیات فارسیمعصومه حبیب وند 1 , محمدصادق تفضلی 2
1 - دانشجوی دکترای ،گروه زبان و ادبیات فارسی،واحد بروجرد ،دانشگاه آزاد اسلامی ،بروجرد ،ایران
2 - استادیار،گروه زبان وادبیات فارسی واحدبروجرد،دانشگاه آزاد اسلامی ،بروجرد،ایران
کلید واژه: تعلیم, مولانا, جملات انشایی, امر و نهی, مثنوی,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با عنوان بررسی و تحلیل نقش امر و نهی در دفتر پنجم مثنوی مولوی در پی آن است تا با شیوه‌ی تحلیلی- کتابخانه‌ای، دو اصطلاح از اصطلاحات رایج فرهنگ اشعار مولانا یعنی: امر و نهی را با استناد به دفتر پنجم مثنوی معنوی و اصول علم معانی مورد بررسی قرار داده و بدین طریق چیستی و چگونگی این دو اصطلاح را، به منظور کشف معانی ثانوی برخی ابیات در این اثر یاد شده به خواننده بنمایاند که: هدف از قواعد و اصول علم معانی بررسی و جستن معانی تحت لفظی جملات نیست بلکه بررسی و جستن معانی ثانویه جملات است که می‌تواند آن را افاده کند. در این علم جملات به دو دسته‌ی خبری و انشایی تقسیم می‌گردند. جملات خبری جملاتی است که صدق و کذب بر آنها وارد است و در مقابل جملات انشایی که احتمال صدق و کذب در آن نرود. در بررسی‌های انجام شده در این پژوهش معلوم می‌شود که مثنوی مولوی اثری عرفانی و تعلیمی است و بدیهی است که جملات امر و نهی در آن کارکرد وسیعی دارد خاصه اینکه ذهن مولانا مفاهیم و موضوعات اخلاقی و عرفانی را به شیوه‌های گوناگون در ذهن و ضمیر خواننده و شنونده تاثیرگذاراست.
AbstractThis research, titled "Inspection and Analysis of the Role of Command and Prohibition in the Fifth Book of Molavi's Masnavi," intends to employ the analytic-library method to inspect two of the common terms of the Molana's poetics culture, "Command and Prohibition," by referring to the fifth book of Masnavi-e Ma'navi and Principles of the Meanings Science. Therefore, it shows these terms nature and manner in order to discover the secondary meanings of some verses in the mentioned work. The end of the rules and principles of the meaning science is not to inspect the literal meaning of the sentences, but to inspect the sentences' secondary meanings that can be expressed. In this science, sentences are divided into two categories: declarative and composite (Ensha'i). Declarative sentences are those having truth and falsehood qualities; however, composite sentences are those with no truth and falsehood qualities. According to the results of this research, Masnavi-e Molavi is a mystical and didactic book; therefore, Molana's extensive use of command and prohibition is obvious. We better understand the issue when we know that Molana's mind uses different methods to implant the ethical and mystical concepts into the audience's mind and conscience.
منابع و مآخذ
1ـ قرآن کریم.
2ـ تجلیل، جلیل. معانی و بیان، چاپ پنجم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، 1370.
3ـ تفتازانی، سعدالدین بن مسعودبن عمر. مختصرالمعانی، قم: دارالفکر، 1411.
4ـ تقوی، نصرالله. هنجار گفتار. چاپ دوم، اصفهان: فرهنگ سرای اصفهان، 1363.
5ـ جرجانی، عبدالقاهر. دلایل الاعجاز. ترجمه محمد رادمنش، مشهد: استان قدس رضوی، 1368.
6ـ رجایی، محمدخلیل. معالم البلاغه در علم معانی و بیان و بدیع. انتشارات: دانشگاه شیراز، 1340.
7ـ زمانی، کریم. شرح جامع مثنوی معنوی. دفتر پنجم، چاپ بیست و پنجم، تهران: اطلاعات، 1397.
8ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا. رستاخیز کلمات. چاپ اول، تهران: سخن، 1391.
9ـ شمیسا، سیروس. معانی. تهران: نشر میترا، 1373.
10ـ ــــ، ـــــــ . بیان و معانی. تهران: طوس، 1375.
11ـ صادقیان، محمدعلی. طراز سخن در معانی و بیان. یزد: ریحانه، 1371.
12ـ صفا، ذبیح‌الله. آیین سخن. تهران: ققنوس، 1364.
13ـ کزازی، میرجلال الدین. زیباشناسی سخن پارسی (2) معانی. چاپ اول، کرج: پایا، 1370.
14ـ گودرزی، محمدتقی. هنجار سخن. درسنامه‌ی معانی پارسی، تهران: کلک سیمین، 1387.
15ـ مولوی، جلال الدین محمد. مثنوی معنوی. مطابق نسخه تصحیح شده رینولد نیکلسون، با مقدمه بدیع الزمان فروزانفر، چاپ هفتم، تهران: میلاد، 1392.
16ـ هاشمی، احمد. جواهر البلاغه فی المعانی و البیان و البدیع. مصر: مکتبه التجاریه الکبری، 1960.
17ـ همایی، جلالالدین. یادداشت‌های علامه جلالالدین همایی درباره‌ی معانی و بیان. به کوشش ماهدخت بانو همایی، تهران: مؤسسه‌ی نشر هما، 1370.
18ـ همدانی، عینالقضات. تمهیدات. با مقدمه عفیف عسیران، چاپ هفتم، تهران: منوچهری، 1386.
_||_