توصیف الفبایی و هنری «بسمله» در هفت اورنگ جامی
محورهای موضوعی : ادبیات فارسی
حبیب‏ اله ده مرده قلعه‏ نو
1
(عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خاش، گروه زبان و ادبیات فارسی، خاش، ایران. (نویسنده مسؤول))
مریم شعبان‏ زاده
2
(دانشیار دانشگاه سیستان و بلوچستان، گروه زبان و ادبیات فارسی، سیستان و بلوچستان، ایران.)
عباس نیک‏بخت
3
(دانشیار دانشگاه سیستان و بلوچستان، گروه زبان و ادبیات فارسی، سیستان و بلوچستان، ایران.)
کلید واژه: جامی, Jami, syllable, زیبایی&rlm, شناسی, مضمون‌آفرینی, حروف الفبا, هفت اورنگ, creation theme, Besmelal, alphabet letters,
چکیده مقاله :
حروف الفبا از جمله عناصری هستند که در زندگی انسان کاربرد زیادی دارند و شاعران به شیوه هایی متنوع این حروف را برای خلق مضامین تازه و عمیق و آرایش سخن به کار گرفته اند و به کمک آموزه های دینی، ادبی و فرهنگی به آنها جانی تازه و رنگی نمادین بخشیده اند. نقادان سخن بر هر کدام از این شیوه های ابداع و آرایش کلام نامی نهاده‌اند؛ اما یک نوع هنری، شیرین و پرکاربرد از ترفندهای ادبی که سابقه ای به قدمت خود ادبیات دارد و از آغاز و در شعر رودکی نیز دیده می‌شود، کمتر مورد توجه سخن‌شناسان قرار گرفته است. این شیوه به‌کارگیری حروف الفبا در خلق مضامین به شیوه ای هنری، زیبا و شورانگیز است. جامی از جمله شاعرانی است که با بهره مندی از جادوی هنر بر کالبد حروف الفبا دمیده و به آفرینش تصاویر و مضامینی زیبا، هنری و دینی دست زده است. در این نوشتار بر آنیم تا چگونگی به‌کارگیری حروف الفبا در توصیف هنری بسمله را تبیین کنیم و به ابداعاتی که جامی در این شیوه به آن دست یازیده است اشاره نماییم. در این مجال ضمن بیان مفاهیم خلق شده، زیبایی ها و کاربرد هنری حروف الفبا نیز ارائه خواهد شد. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی بوده و از طریق مطالعات کتابخانه ای و الکترونیکی صورت می گیرد.
Poet use different methods for creation new and deep themes and decoration speech. And speech criticisms named for any of invention ways and decoration utterance, but artistic, sweet and many applied types of poetic strategies that has a record as long as literature and from beginning is seeing in any Rodaki’s poem, it less noticed literary critics. This way is applied alphabet letters in creation themes such as artistic, beauty and exciting way. Jami is one of the people that blow with benefit of art magic on body of alphabet letters and give them new life. In this writing we decide to revelation how applied alphabet letters for creation themes in his poems and we point to inventions that Jami reaches in way. In this opportunity will present with expression invented themes, beauties and artistic applied of alphabet letters too. Research method was description and it happens from library and electronic studies.
منابع و مآخذ
1ـ قرآن مجید
2ـ بهار، محمدتقی. دیوان اشعار. تهران: نشر علم، 1381.
3ـ جامی، نورالدین عبدالرحمن. هفت اورنگ. تصحیح اعلا خان افصحزاد. تهران: نشر مرکز مطالعات ایرانی، چاپ اول، 1378.
4ـ خاقانیشروانی، افضلالدین. دیوان اشعار. ویراسته میرجلالالدین کزازی. تهران: نشر مرکز، جلد اول، 1375.
5ـ رودکی، ابوعبدا... جعفر. دیوان اشعار. شرح منوچهر دانش پژوه، تهران: نشر توس، 1374.
6ـ شفیعیکدکنی، محمدرضا. موسیقی شعر. تهران: نشر آگاه، چاپ ششم، 1379.
7ـ ـــــــــــــــــــــــ. محمدرضا. ادوار شعر فارسی. تهران: نشر سخن، 1380.
8ـ شمیسا، سیروس. نگاهی تازه به بدیع. چاپ سوم، تهران: نشر میترا، 1386.
9ـ صائبتبریزی، محمدعلی. دیوان اشعار. تصحیح ادیبی تهرانی، تهران: نشر نوین، 1382.
10ـ صهبا، فروغ، «مبانی زیباییشناسی شعر»، مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، دوره 22، شماره سوم، 1384، 109ـ90.
11ـ عابدی، محمود، «شرح جامی بر بیتی عرفانی از امیر خسرو دهلوی»، مجله عرفانی دانشکده علوم انسانی دانشگاه کاشان، شماره پانزدهم، 1391، 138ـ125.
12ـ علویمقدم، مهیار. نظریههای نقد ادبی معاصر. تهران: نشر سمت، 1377.
13ـ فولادی، علیرضا، «نگاهی تازه به مراعاتالنظیر و جنبههای بلاغی آن»، فصلنامه تخصصی نقد ادبی، سال هفتم، شماره 25، 1393، 93ـ72.
14ـ قاآنی شیرازی، میرزا حبیبالله. دیوان اشعار. تصحیح مجید شفقی، تهران: نشر سنایی، 1387.
15ـ کرمی، محمدحسین، «آرایش و آفرینش واکی شیوهای بدیع در آفرینش هنری»، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره 193، 1383.
16ـ کزازی، میرجلالالدین. زیباییشناسی سخن پارسی. تهران: مرکز، جلد سوم، 1373.
17ـ ناصرخسرو، ابومعین. دیوان اشعار. تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق. دانشگاه تهران، چاپ پنجم، 1378.
_||_