نقاب و تأثیر آن در ساخت فضای شعر محمدرضا شفیعی‌کدکنی

محورهای موضوعی : ادبیات فارسی

علی اکبر کمالی نهاد ¹ , زهرا بشیری ²

1 - نویسنده
2 - نویسنده

تاریخ دریافت : 1392/11/20 تاریخ پذیرش : 1393/03/02 تاریخ انتشار : 1393/04/01

کلید واژه: شعر معاصر, نقاب, شفیعی کدکنی, فضای شعر, سنّت,

چکیده مقاله :

شگرد نقاب، یکی از کارکردهای نوین سنّت است که در دستگاهِ بلاغی بررسی می­شود. در این شگرد نوپدید، شاعر معاصر نام شخصیتی برخاسته از پشتوانۀ فرهنگی خود را در محور عمودیِ شعر می­آورد و از ورای آن، اندیشه، احساس و سخن ناگفتنیِ خود را به صورت غیرمستقیم و از زبانِ او بیان می‏کند. این نوشتار، پس از تدوین چارچوب نظری نقاب (تعریف، محدوده و انواع)، آثار شعری دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی را به عنوان یکی از شاعران صاحب سبک معاصر ــ که در عین نوگرا بودن، بسیار دلبستة سنت­هاست ــ از این زاویه می‏کاود و انواع نقاب و تأثیر هنری آن بر ساخت فضای شعر ایشان را تحلیل می­کند. نگارندگان با اذعان به نوپایی شگرد نقاب در نقد ادبی فارسی، چارچوب نظری پژوهش را تا حد امکان مفصل ارائه کرده­اند.  

منابع و مأخذ:

منابع و مآخذ

1 ــ اخوان­ثالث، مهدی. آن­گاه پس از تندر. منتخب هشت دفتر شعر، چاپ اول، تهران: سخن، 1378.

2 ــ البیاتی، عبدالوهاب. آوازهای سندباد. ترجمۀ محمدرضا شفیعی­کدکنی، تهران: نیل، 1348.

3 ــ البیاتی، عبدالوهاب. تجربتی الشعریه. بیروت: المؤسسة العربیه للدراسات و النشر، 1993.

4 ــ پورنامداریان، تقی. سیری در هزارۀ دوم آهوی کوهی. سفرنامۀ باران. به کوشش حبیب­الله عباسی. تهران: روزگار. 1378.

5 ــ حداد، علی. اثر التراث فی‌الشعر العراقی الحدیث. بغداد: دارالشؤون الثغافیه. 1986.

6 ــ رستم­پور ملکی، رقیه. «قناع إمری القیس فی شعر عزالدین المفاخرة». مجله الجمعیه الاریانیه للغه العربیه و آدابها، العدد 7. 1386.

7 ــ رضایی، عربعلی. واژگان توصیفی ادبیات. تهران: فرهنگ معاصر، 1382.

8 ــ ستاری، جلال. جهان اسطوره­شناسی «اسطوره در جهان عرب و اسلام». تهران: نشر مرکز، 1384.

9 ــ شفیعی­کدکنی، محمدرضا. آیینه­ای برای صداها. تهران: سخن، 1376.

10 ــ ــــــــــــــــــــــ ، ـــــــــــــــــــ. ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت. تهران: سخن، 1380.

11 ــ ــــــــــــــــــــــ ، ـــــــــــــــــــ. «به محمود دولت آبادی». بخارا: مرداد و شهریور، شمارۀ 76، 1389.

12 ــ ــــــــــــــــــــــ ، ـــــــــــــــــــ ، «چهل و یک شعر از شفیعی کدکنی» ، بخارا: بهمن و اسفند، شمارۀ 74، 1388.

13 ــ ــــــــــــــــــــــ ، ـــــــــــــــــــ. هزارۀ دوم آهوی کوهی. تهران: سخن، 1377.

14 ــ شولتز، دوان. نظریه­های شخصیت. ترجمه یوسف کریمی و دیگران. تهران: ارسباران، 1384.

15 ــ عباس، احسان. رویکردهای شعر معاصر عرب. ترجمه حبیب الله عباسی، تهران: سخن، 1384.

16 ــ عباسی، حبیب­الله، «کارکرد نقاب در شعر»، (همراه با تحلیل دو نقاب در شعر م. سرشک)، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال 39، بهار، شماره 152، 1385.

17 ــ ــــــــــــــــــــــ ، ـــــــــــــــــــ.  سفرنامة باران. تهران: نشر روزگار، چاپ اول، 1378.

18 ــ کندی، محمدعلی. الرمز و القناع فی الشعر العربی الحدیث (السیاب و نازک و البیاتی). بیروت: دار الکتاب الجدید المتحده، 2003.

19 ــ مجاهد، احمد. اشکال التناص الشعری ــ دراسه فی توظیف الشخصیات التراثیه. القاهره: الهیئه المصریه العامه للکتاب. 1998.

20 ــ معین، محمد. فرهنگ فارسی. تهران: امیرکبیر، 1347.

21 ــ موحد، ضیاء. شعر و شناخت. تهران: مروارید، 1377.

22 ــ الموسی، خلیل. بنیه القصیده العربیه المعاصره. دمشق: منشورات اتحاد الکتاب العرب، 2003.

23 ــ میرصادقی، جمال و میمنت. واژه‌نامة هنر داستان‌نویسی. تهران: کتاب مهناز، 1377.