رودهـا در شـاهنامه
محورهای موضوعی : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی
مریم جعفری
1
(استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سیرجان)
رضا اشرف زاده
2
(زبان و ادبیات فارسی،ادبیات،مشهد،خراسان رضوی، ایران)
کلید واژه: شاهنامه, Shahnameh, Arvand Rud, هیرمند, کاسه‌رود, اروندرود, جیحون, فرات, Kaseh Rud, Oxus, Helmand, the Euphrates,
چکیده مقاله :
رودها در شاهنامه، مکان‌هایی شاخص و ممتازند که می‌توان به بررسی آن‌ها پرداخت، زیرا چونان قهرمانان صاحب شخصیت‌اند و فراتر از ویژگی‌های نوعی به خاصه‌های فردی آراسته‌اند. آن‌ها در هاله‌ای از اسطوره فرورفته‌اند و رخدادهای اساطیری است که آن‌ها را رازناک کرده‌اند. این رودها با آب‌های جادوییشان بر پهنة اسطوره‌ها گسترده شده‌اند و اینها همه نمایش رودی مینیاتوری و مجردند که ویژگی آنان جریان همیشگی و طغیان گاهگاهی است. در این نوشتار از میان رودهای مذکور در شاهنامه، به بررسی رود‌هایی که در آن‌ها رویدادهایی وقوع می‌پذیرد همچون: اروندرود، کاسه رود، فرات، جیحون، سنبار، هیرمند و... پرداخته‌ایم تا امانت‌داری فردوسی ونمونه‌ای از ارزش جغرافیایی و اسطوره‌ای شاهنامه را نشان داده باشیم.
Rivers in Shahnameh are remarkable and outstanding places that could be scrutinised because, as with heroes, they have characters, and beyond their typical properties, they also carry with them personal traits. Mythified, rivers have become enigmatic, ensuing mythical events. With their magical water, rivers have expanded upon the bounds of myths. And all these are the portrayal of an abstract, miniature river whose feature is to always flow and to sporadically flood. In this article, amongst the rivers mentioned in Shahnameh, we only focus on the rivers where an event takes place, such as Arvand Rud, Kaseh Rud, the Euphrates, Oxus, Sanbar, Helmand, etc, so that we could bespeak Ferdowsi’s fidelity and the illustration of Shahnameh’s geographical and mythical significance.
- اشرف‌زاده، رضا،(1386)، فرهنگ بازیافته‌های ادبی از متون پیشین، سخن‌گستر، دانشگاه آزاد‌اسلامی‌مشهد.
2- بارتولد، وایسلی،(1350)،آبیاری درترکستان، ترجمة کشاورز، کریم، دانشگاه تهران، تهران.
3- بهار، مهرداد ،(1362)،پژوهشی در اساطیر ایران، انتشارات توس، تهران.
4- ــــ ،ــــــــ،(1373)،جستاری چند در فرهنگ ایران، انتشارات فکر دو، تهران.
5- پورداود، ابراهیم، (1356)، یشتها، به کوشش بهرام فره‌وشی، انتشارات دانشگاه تهران.
6- ــــــــ ،ــــــــ ،(1347)، یشتها، به کوشش بهرام فره‌وشی، انتشارات دانشگاه تهران.
7- حمیدیان، سعید،(1383)، درآمدی بر اندیشه فردوسی، انتشارات ناهید، چاپ دوم،تهران.
8- رضی، هاشم، (1376)،وندیداد، انتشارات فکر روز، تهران.
9- شهیدی‌مازندرانی، حسین،(1377)، فرهنگ شاهنامه نام کسان و جای‌ها، بنیاد نیشابور، نشر بلخ، تهران.
10- طبری، محمدبن‌جریر،(1341)، تاریخ بلعمی، محمدتقی بهار، به کوشش محمد پروین گنابادی، اداره کل نگارش (وزارت فرهنگ و هنر)، تهران.
11- عثمانی، ابوعلی حسن‌بن‌احمد، (1345)،ترجمه رساله قشیریه، تصحیح فروزانفر، بدیع الزمان، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
12- فردوسی، ابوالقاسم، (1387)،شاهنامه، به کوشش حمیدیان، سعید، نشر قطره، تهران.
13- ــــــــ ، ــــــــ،(1388)،شاهنامه، به کوشش دبیرسیاقی، محمد، نشر قطره، تهران.
14- ـــــــــ ، ــــــ،(1380)، گزیده شاهنامه، به تصحیح و گزینش مصطفی جیحونی، شاهنامه پژوهی، اصفهان.
15- فرنبغ دادگی بندهش، ترجمه بهار، مهرداد،(136)، توس، تهران.
16-(1329)،فرهنگ جغرافیایی ایران، انتشارات سازمان جغرافیایی کشور، تهران.
17- قبادیانی‌مروزی، ناصرخسرو،(1363)،سفرنامه، به کوشش دبیرسیاقی، محمد، زوار، تهران.
18- کریستن‌سن، آرتور،(1372)،ایران در زمان ساسانیان، ترجمة یاسمی، رشید، دنیای کتاب، تهران.
19- گریمال، پی‌پر،(1356)،فرهنگ اساطیر یونان و روم، ترجمه دکتر بهمنش، احمد، امیرکبیر، تهران.
20- مارکوارت، ژوزف،(1368)،وهرود وارنگ (جستارهایی در جغرافیایی اساطیری و تاریخی ایران شرقی) ترجمه منشی‌زاده، دلود، انتشارات دکتر محمود افشار یزدی، تهران.
21- مستوفی، حمدالله،(1362)،نزﮪﮥالقلوب‌المقاله‌الثانیه، به اهتمام و تصحیح لیسرنج، دنیای کتاب، تهران.
22- مسعودی، ابوالحسن، علی‌بن‌حسین،(1356)،مروج الذهب و معادن الجواهر، ترجمه پاینده، ابوالقاسم، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
23- میرنیا، سیدعلی،(1373)،وقایع خاورایران، اردشیر، مشهد.
24- ویلفرد، ال،(1370)، رویکردهای نقد ادبی، ترجمة زهرا میهن‌خواه، اطلاعات، تهران.
25- یار شاطر،احسان،(1354)، دانشنامه ایران و اسلام، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران.
_||_