بررسی جلوه‌های نمادین طبیعت در اشعار محمدرضا شفیعی کدکنی

محورهای موضوعی : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

احمد کریمی ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس)
هنگامه زال نژاد ² (کارشناس‌ارشد زبان و ادبیّات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس)

تاریخ دریافت : 1395/11/11 تاریخ پذیرش : 1395/11/11 تاریخ انتشار : 1395/05/01

کلید واژه: شعر, نماد, poetry, symbol, symbolism, شفیعی کدکنی, سمبولیسم, جلوه‌های طبیعت, manifestations of Nature, Shafiei Kadkani,

چکیده مقاله :

نماد و نمادهای طبیعی در اشعار پیشینیان رواج داشته و کم یا بیش در شعر شاعران معاصر نیز یکی از آرایه‌های مهم شعری محسوب می‌شود. شفیعی نیز از شاعران سمبلیک و نمادپرداز طبیعی است. نماد در شعر شفیعی در خدمت واژه، مضمون، معنا و اجتماع است. نمادهای شفیعی خاستگاه‌های ملی- میهنی، مذهبی و طبیعی دارند که برجسته‌ترین آن‌ها، طبیعی است. تمثیلی بودن نمادها به شکلی نمادین، از شاخصه‌های شعری اوست. او فقط به توصیف مبادرت نمی‌کند بلکه توصیفِ طبیعت را با حالات و افکار انسان آمیخته، سپس در جلوه‌های سمبل بروز می‌دهد. از این رو در این پژوهش، از میان آثار او، دو مجموعة شعری اعم از آیینه‌ای برای صداها و هزاره دوم آهوی کوهی، مورد مداقه و نقد و بررسی قرار گرفته است.

چکیده انگلیسی:

Nature, symbols, and natural symbols have prevailed amongst the early poets’ works and more or less constitute an important poetic figure of speech in the works of the contemporary poets. Shafiei too is one of the symbolist and nature-symbolist poets. In his poems, symbols serve words, content, meaning, and the society. Symbols used by Shafiei have national, domestic, religious, and natural origins, with the ones about Nature being the most prominent. Allegorical symbolism is one of the symbolic features of his poetry. He does not just describe nature but blends the description of nature with man’s feelings and thoughts and reveals them in symbolic expressions. Hence, in this study, two of his poetry collections -- A Mirror for the Voices and The Mountain Gazelle’s Second Millennium -- are scrutinized and criticized.

منابع و مأخذ:

1. الیاده، میرچا،(1368)، آیین‌ها و نمادهای آشناسازی، ترجمه نصر ا... زنگویی، تهران: نشر آگاه.


2. انوری، حسن،( 1383)،فرهنگ روز سخن، تهران: سخن.


3. . باری روزن،( 1379)،انقلاب ایران: ایدئولوژی و نمادپردازی، ترجمه سیاوش مریدی، تهران: مؤسسه فرهنگ و هنر و ارتباطات، مرکز بازشناسی اسلام و ایران (باز).


4. بشردوست، مجتبی،(1379)، در جستجوی نیشابور، تهران: نشر ثالث، نشر یوشیج.


5. پورنامداریان، تقی،(1389)، رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی (تحلیلی از داستان‌های عرفانی- فلسفی ابن سینا و سهروردی)، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چ هفتم.


6. ثروتیان، بهروز، (1369)، بیان در شعر فارسی، انتشارات برگ.


7. چدویک، چارلز، (1375)، سمبولیسم، (ترجمه مهدی سحابی)، تهران: نشر مرکز، چ اوّل.


8. حاکمی، اسماعیل،( 1382)، ادبیّات معاصر ایران، تهران: اساطیر، چ ششم.


9. دشتی، علی، (1381)، خاقانی، شاعر دیر آشنا، تهران: انتشارات امیر کبیر، چ چهارم.


10. دو بو کور، مونیک، (1376)، رمزهای زنده جان، ترجمه جلال ستاری، نشر مرکز: چ دوّم.


11. دهخدا، علی‌اکبر،(1390)، فرهنگ متوسط دهخدا، به کوشش غلامرضا ستوده- ایرج مهرکی- اکرم سلطانی، زیر نظر سیدجعفر شهیدی، تهران: نشر دانشگاه تهران.


12. دیچز، دیوید، (1370)، شیوه‌های نقد ادبی، ترجمه محمّدتقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی، انتشارات علمی، چ سوّم.


13. روزبه، محمّد رضا، ( 1381)، ادبیّات معاصر ایران( شعر)، تهران: نشر روزگار.


14. زرّین کوب، حمید،(1358)، چشم‌انداز شعر نو، تهران: توس.


15. زمرّدی، حمیرا،(1387)، نمادها و رمزهای گیاهی در شعر فارسی، تهران: زوار.


16. ـــــ، ــــــ،(1382)، نقد تطبیقی ادیان و اساطیر ایران، نشر زوار، چ اوّل.


17. ژان شوالیه، آلن گربران،(1379)، فرهنگ نمادها، ترجمه و تحقیق سودابه فضائلی،5 ج، تهران: انتشارات جیحون.


18. شفیعی‌کدکنی، محمد رضا ( م. سرشک)(1376)، آیینه‌ای برای صداها، تهران: نشر سخن.


19. ــــ، ــــــ،(1380)، ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران: سخن.


20. ــــ ،ـــــ،(1376)، هزاره دوّم آهوی کوهی، تهران: نشر سخن.


21. شمیسا، سیروس،(1383)، انواع ادبی، انتشارات فردوسی، چ دهم.


22. ـــــ، ـــــ ،(1375)، فرهنگ تلمیحات، انتشارات فردوسی، چ پنجم.


23. ـــــ ،ـــــ،(1377)، فرهنگ اشارات، انتشارات فردوسی، چ اوّل.


24. شکیبا، پروین،(1373)، شعر فارسی از آغاز تا امروز، تهران: هیرمند، چ دوّم.


25. عابدی، کامیار،(1379)، تصویرها و توصیف‌ها در شعر معاصر، آیینه، چ دوّم.


26. ــــ ،ـــــ،(1381)، در روشنی باران‌ها، تهران: کتاب نادر.


27. عباسی، حبیب ا...،(1378)، سفرنامه باران، تهران: نشر روزگار.


28. فتوحی رود معجنی، محمود، (1385)، بلاغت تصویر، تهران: سخن.


29. ـــــــــــ، ـــــــــــ،(1378)، « شکل و ساختار شعر شفیعی»، سفرنامه باران به کوشش حبیب‌ا... عباسی، تهران: روزگار.


30. فولادوند، عزت ا... ،(1388)، مردی ست می‌سراید، تهران: نشر مروارید.

31. قبادی، حسینعلی،(1374)، نظری بر نمادشناسی، اختلاف و اشتراک آن با استعاره و کنایه، مجله دانشکده ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، شماره سوّم و چهارم، سال بیست و هشتم.

1. قلی‌زاده، خسرو،(13870)، فرهنگ اساطیر ایرانی، تهران: کتاب پارسه.


2. کیانوش، محمود،(1355)، بررسی شعر و نثر فارسی معاصر، تهران: رز، چ چهارم.


3. لوفرد لاشو، مارگریت،(1364)، زبان رمزی افسانه‌ها، ترجمه: جلال ستاری، همدان: توس. 


4. معین، محمد،(1387)، فرهنگ فارسی، تهران: کتاب پارسه، چ اوّل.


5. مهرگان، آروین،(1377)، دیالکتیک نمادها، اصفهان، نشر فردا، چ اوّل.


6. میرفخرایی، مهشید،(1367)، روایت پهلوی، موسسه مطالعات و تحقیقات علمی و فرهنگی.


7. هوهنه‌گر، آلفرد،(1376)، نمادها و نشانه‌ها، ترجمه: علی صلح‌جو، تهران: انتشارات سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چ اوّل.


8. یاحقّی، محمّد جعفر،(1386)، فرهنگ اساطیر و داستانواره‌ها در ادبیّات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر.


9. یونگ، کارل گوستاو،(1387)، انسان و سمبل‌هایش، ترجمه محمود سلطانیه، تهران: نشر جامی. چاپ ششم.