حقوق مکتسبه در برخی ابواب فقه (احیای اموات ، حق شفعه، نکاح، وکالت، جهاد)
محورهای موضوعی : فقه و تاریخ تمدّن
ناصر گروسی
1
(دانشجوی فقه وحقوق خصوصی دانشگاه خوارزمی و عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور)
ابوالحسن مجتهد سلیمانی
2
(عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی)
کلید واژه: احیای اراضی موات, وکالت, نکاح, جهاد, حق شفعه,
چکیده مقاله :
درمعنای عام، حقوق مکتسبه به حقوقی گفته می شود که شهروندان بر پایه مصوبات پارلمانی یا برنامه های سیاسی، اجتماعی وفرهنگی کسب کرده‌اند . بر این اساس می توان گفت تمام حقوقی که قانون گذار در قوانین اساسی، عادی وسایر مقررات وبرنامه های خود برای شهروندان درنظر گرفته، حقوق مکتسبه می‌باشد. حقوق مکتسبه از دو واژه حقوق و مکتسبه تشکیل یافته است. واژه حقوق در زبان فارسی واجد معانی مختلفی می باشد. دکتر کاتوزیان چهار معنی را از حقوق ارائه می کند. 1- حقوق مجموع قواعدی است که برای اشخاص از این جهت که در اجتماع هستند حکومت می کند. 2- حقوق جمع حق است حق امتیازی است که هر کسی در اجتماع در برابر دیگران دارد و توان خاصی به او می بخشد مثل حق حیات، حق آزادی. 3- حقوق به معنی حقوق کارمندان دولت یا دستمزد کارکنان است. 4- حقوق یعنی علم حقوق و آن دانشی است که به تحلیل قواعد حقوقی می پردازد. از آنجا که مهمترین دلیل ومبنای حق مکتسب ، دلیل عقلی می باشد. از این جهت حقوق مکتسبه اشخاص نیز قبل از ظهور اسلام که در اثر روابط اجتماعی وقراردادهای خصوصی بوجود آمده بود مورد احترام وصیانت قرار گرفته است واسلام آنها را تحت عنوان احکام امضایی مورد تایید قرار داده است. احکام امضایی بیشتر در ابواب فقهی، عقود، ایقاعات واحکام مطرح است .وموضوعات مذکور نیز قبل از صدر اسلام در عرف وعادت جامعه وجود داشته وموجب دوام و قوام نظام های حقوقی وسیاسی جوامع قبل از اسلام بوده ولذا حقوق ناشی از آن خصوصاً حقوق مکتسبه اشخاص مانند حق مالکیت که اشخاص قبل از اسلام بدست آورده اند وسایر آثار ناشی از روابط حقوقی مانند نکاح و... مورد احترام وپذیرش قرار گرفته است. اصول وقواعد فقهی از جمله مواردی است که فقها با کمک واستناد به آن اقدام به شناسایی این حقوق نموده‌اند. مانند اصل استصحاب، قاعده عقاب بلابیان و ... علاوه بر اصول وقواعد فقهی در باب های مختلف فقه نیز مصادیق حقوق مکتسبه مورد شناسایی قرار گرفته. مانند احیای اراضی موات، حق شفعه، نکاح ، وکالت،جهاد و....
