بررسی خصوصیات رویشگاهی گیاه چندمنظوره انارشیطان یا گلپرک (Tecomella undulata (Roxb.) Seem) در منطقه دلفارد شهرستان جیرفت

محورهای موضوعی : فناوری های تولید پایدار

رضا باقری ¹ , علیرضا مرادی ² , محسن محسنی ³ , شهریار جابری انصاری ⁴

1 - دانشیار، دانشکده منابع طبیعی، واحد بافت، دانشگاه آزاد اسلامی، بافت، ایران
2 - استادیار، دانشکده منابع طبیعی، واحد بافت، دانشگاه آزاد اسلامی، بافت، ایران
3 - استادیار، گروه مهندسی کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی شهید سلیمانی کرمان، کرمان، ایران
4 - استادیار، دانشکده منابع طبیعی، واحد بافت، دانشگاه آزاد اسلامی، بافت، ایران

تاریخ دریافت : 1400/05/14 تاریخ پذیرش : 1400/06/17 تاریخ انتشار : 1400/06/30

کلید واژه: مرتع, توده بومی خدمات, رویشگاه,

چکیده مقاله :

آگاهی از ویژگی‌های اکولوژیکی و نیازهای رویشگاهی گونه گیاهی بارزش، کمیاب و چندمنظوره انارشیطان (Tecomella undulata (Roxb. ) Seem) به منظور استفاده از کارکردهای متنوع آن -مخصوصاً در مقیاس محلی- اهمیت زیادی دارد. برای این منظور به دلیل توده‌ای بودن رویشگاه‌های این گونه مهم در ایران، بزرگترین توده رویشگاهی جهان که در منطقه دلفارد جیرفت واقع شده است، مد نظر قرار گرفت. ابتدا محدوده رویشگاه بر اساس عملیات میدانی با دستگاه سیستم تعیین موقعیت جهانی ثبت شده و بعنوان یک لایه اطلاعاتی مدنظر تحقیق در سال 1399قرار گرفت. سپس خصوصیات توپوگرافی شامل ارتفاع، شیب و جهات جغرافیایی در محیط نرم‌افزاری Arc-GIS 10.4.1 استخراج شد. شاخص‌های بارندگی، روزهای یخبندان و شاخص دمایی شامل دمای متوسط، بیشینه دما،کمینه دما، بیشینه مطلق دما و کمینه مطلق دما بر اساس نزدیکترین ایستگاه هواشناسی (ایستگاه میانده جیرفت) بررسی شد. خصوصیات زمین‌شناسی بر اساس واحدهای سنگ‌شناسی مطالعه شد. بر اساس عملیات میدانی، به منظور ارزیابی مولفه‌های پوشش تاجی و گونه‌های همراه از 5 پلات‌ دایره‌ای شکل 1000 مترمربعی (بر اساس اندازه تاج پوشش گونه‌های درختی) کمک گرفته شد. نتایج نشان داد این گونه ارزشمند در دامنه ارتفاعی بین 1289 تا 1404 متر، دامنه شیب 0 تا 26 درصد و تمامی جهت‌های جغرافیایی قادر به رویش است. وجود واحدهای سنگی گرانیتی در بالادست و نوسانات شدید عوامل محیطی رویشگاه شامل دوره خشکی بالا، دامنه بارندگی سالانه بسیار متغیر 5/39 تا 578، وجود روزهای یخبندان، محدوده متغیر دمایی 4- تا 49 درجه سانتیگراد از خصوصیات بارز رویشگاهی این گونه محسوب می شود.

چکیده انگلیسی:

Awareness of the ecological characteristics and habitat needs of Tecomella undulata (Roxb.) Seem as a rare، valuable and multipurpose plant is of utmost importance in utilizing its diverse functions، especially at the local scale. For this purpose، due to the massive structure of habitats of this important species in Iran، the largest habitat in the world، which is located in the Dalfard region of Jiroft، was considered for this study. First، the habitat area was marked with a GPS device based on field operations and considered as an information layer in 2020. Then، topographic factors including altitude، slope and geographical directions were extracted in Arc-GIS 10.4.1 software. Variables as rainfall indices، freezing days، temperature indices including average temperature، maximum temperature، minimum temperature، absolute maximum temperature and absolute minimum temperature were examined based on the nearest meteorological station including Miandeh station. Geological characteristics were investigated based on lithological units. The circular plots of 1000 square meters (based on the canopy size of tree species) with 5 numbers were sampled to evaluate the components of canopy cover and associated species. The results showed that this valuable species can grow in the altitude range between 1289 to 1404 meters، slope range from 0 to 26% and all geographical directions. Existence of granite lithological units in the upstream and severe fluctuations of habitat environmental factors including high dry period، highly variable annual rainfall range of 39.5 to 578، presence of freezing days، temperature range of -4 to 49 °C are the unique habitat characteristics of this species.