عوامل مؤثر بر انحطاط جایگاه زنان بعد از وفات پیامبر(ص)

محورهای موضوعی : دین، مذهب و فقه

سهیلا رستمی ¹ (دانشگاه کردستان، گروه فقه شافعی، کردستان، ایران.)

تاریخ دریافت : 1394/08/24 تاریخ پذیرش : 1394/11/04 تاریخ انتشار : 1395/01/01

کلید واژه: انحطاط, جایگاه زنان, وفات پیامبر(ص), : Decline, women’s status, Demise of Islam’s Prophet ( peace be upon him),

چکیده مقاله :

هدف از این پژوهش بررسی عوامل تأثیر گذار بر انحطاط جایگاه زنان بعد از وفات پیامبر(ص) است و آن عبارتند از نخست: بازگشت به رسوم و عادات و سنن جاهلی ای که قبل از اسلام دربارة زن وجود داشت همانند تحقیر زنان و برتر دانستن مردان نسبت به زنان. دوم: استبداد و خودکامگی برخی از حاکمان که سبب رواج فساد و عدم رشد فضائل انسانی و در نتیجه آسیب به قشر زنان گردید. سوم: رواج اندیشه های مردسالارانه در تفسیر مسائل حوزة زنان و توجیه آیات و احادیث و روایات به گونه ای که از آن بوی جانبداری از مردان و تضعیف زنان به مشام می رسید. چهارم: آمیزش و اختلاط فرهنگ اسلام با فرهنگ بیگانه ای که ارزش انسانی برای زنان قائل نبود و رسوخ این افکار به میان مسلمانان. پنجم: رواج تحجر و جمودگرایی در جامعه و عدم اجازه مشارکت به زنان در عرصه های مختلف اجتماعی و حتی رفتن به مسجد. ششم: نگاه ابزاری به زن، و به عنوان وسیله ای برای سرگرمی و خوشگذرانی و سوء استفاده. هفتم: بی توجهی به آموزش و پرورش زنان و محدود نمودن آنها به چهاردیواری خانه و محروم نمودن آنها از آموزش و کسب علم.

چکیده انگلیسی:

  The aim of this research was to investigate the effective factors on the decline of women’s status after the demise of Islam’s prophet. The research design was analytical-descriptive with library method. The factors included first regression to the rituals, customs and traditions of ignorance period about woman, such as humiliating women and giving superiority to men. Second, dictatorship and autocracy of some rulers which resulted in the prevalence of immortality and lacking the growth of human virtue and finally vulnerabilities to the women; third, the prevalence of patriarchal thoughts in anticipating the problems about women and interpreting the  verses of Quran and Hadiths and narratives in a way of benefitting  to men and weakening  the women; fourth, mixing Islam culture and foreign culture that had no any value for women and influence of such thoughts into Muslims; fifth, prevalence of extremism and fanaticism in society and prohibiting  women’s cooperation in different social areas and even going to mosque; sixth, instrumental view to women as a tool for fun, entertainment and abuse; seventh, inattention to education of women and restricting them inside a house and depriving them from education and obtaining knowledge.

منابع و مأخذ:

-  قرآن کریم

- ابراهیم حسن، حسن. تاریخ سیاسی اسلام. ترجمه ابو القاسم پاینده(بی تا). تهران.

- إبن الأثیر، علی بن محمد الجزری.(1994م). أُسد الغابه فی معرفه الصحابه، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود، ط1، دار الکتب العلمیه، بیروت.

- إبن حجر العسقلانی، شهاب الدین أحمد بن علی بن محمد. (1412ق). الإصابه فی تمییز الصحابه. دار الجیل. بیروت.

- إبن حجر العسقلانی، شهاب الدین أحمد بن علی بن محمد.(1408ق).  فتح الباری بشرح صحیح البخاری، دار التراث العربی، ط4، بیروت.

- إبن سعد، محمّد بن سعد کاتب واقدی.(بی تا).  الطبقات الکبری، دار صادر. بیروت.

- إبن ماجه، أبو عبد اللّه محمّد بن یزید القزوینی.( بی تا). السنن. تحقیق: محمد فؤاد عبدالباقی. دار إحیاء التراث العربی.

- أبو شقّة، عبد الحلیم محمد، تحریر المرأه فی عصر الرساله. (1422ق). دار القلم، چ6، قاهره.

- أبوزید، نصر حامد. (2004م). دوائر الخوف(قراءه فی خطاب المرأه). المرکز الثقافی العربی. بیروت.

- امین، احمد، زعماء الإصلاح فی عصر الحدیث. ترجمه حسن یوسفی اشکوری. پیشگامان مسلمان تجددگرایی در عصر حاضر.(1376ش). انتشارات علمی و فرهنگی. چ1. تهران.

- امین، قاسم. تحریر المرأه. (1970م).  قاهره.

- بارتلمه، کریستیان. زن در حقوق ساسانی، ترجمه ناصرالدین صاحب الزمانی.(1337ش). بنگاه مطبوعاتی عطایی. تهران.

- بخاری، أبوعبد اللّه محمّد بن اسماعیل.(1425ق). الجامع الصحیح المسمی بصحیح البخاری، دار صادر، بیروت.

- بلخی، جلال الدین محمد معروف به مولوی. (بی تا). مثنوی معنوی. انتشارات امیر کبیر. چ17. تهران.

- تورات (عهد عتیق). (بی تا).  انجمن کتاب مقدس ایران.

- جاحظ. (بی تا). الرسائل الکلامیه.  مکتبه الهلال. قاهره.

- حسین، آمال قرداش. (1999م). دور المرأه فی خدمه حدیث النبوی فی قرون الثلاثه الأولی. سلسله الکتاب الامة. قطر.

- حیدری، حسن و ابراهیمی نسب، یوسف. (1389ش). مقالۀ جایگاه زن در گذر تاریخ و سیری در حقوق آن، فصلنامه علمی پژوهشی زن و فرهنگ، دوره2، شماره 5، 71-84.

- خلیل جمعه، أحمد. (2002م). نساء من عصر التابعین. دار ابن کثیر. دمشق.

- دورانت، ویل. تاریخ تمدن. ترجمه احمد آرام، عسگری پاشایی، امیر حسین آریان پور. (1376ش). چ5. انتشارات علمی و فرهنگی.

- راوندی، مرتضی. (1357). تاریخ اجتماعی ایران. نشر امیر کبیر. تهران.

- رشید رضا، محمّد.(1428ق). نداء للجنس اللطیف فی حقوق النساء فی الإسلام و حظهّن من الإصلاح المحمدی العام. دار النشر للجامعات مصر.

- روسو، ژان‌ژاک. «امیل» یا آموزش و پرورش. ترجمۀ غلامحسین زیرک‌زاده.(1328ش). دانشگاه تهران.

- زیدان، جرجی، تاریخ تمدن اسلام، ت: علی جواهر کلام. (1372ش). نشر امیر کبیر. تهران.

- زیدان، عبدالکریم.(1413ق). المفصّل فی احکام المرأه و البیت المسلم فی الشریعه الإسلامیه. مؤسسه الرساله، بیروت.

- سایس، محمّد علی، و السبکی، عبداللطیف، و محمّد کرسون، محمّد إبراهیم. (1430ق). تفسیر آیات الأحکام. دار - ابن کثیر و دار القارئ. ط6، دمشق.

- سبزواری، ملا هادی.(1374ش). شرح مثنوی معنوی. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. تهران.

- ستّاری، جلال، سیمای زن در فرهنگ ایران. (1375). چاپ سعدی. تهران

- سیوطی، جلال الدین عبد الرحمن. (بی تا).  الدّر المنثور فی التفسیر بالمأثور. مکتبه الاسلامیه. تهران.

- شمس الدین، محمّد مهدی. (بی تا). مسائل حرجه فی فقه المرأه. مؤسسۀ المنار. بیروت.

- شهابی، محمود. (1366ش). ادوار الفقه.  چ1. تهران.

- شوکانی، أبو عبد اللّه محمّد بن علی. (1415ق = 1994م). فتح القدیر. دار الکتب. بیروت، لبنان.

- طباطبایی، سید محمّد حسین. (1983م). المیزان فی تفسیرالقرآن. مؤسسه الأعلمی. بیروت.

- طبرانی، أبو القاسم سلیمان بن أحمد. (1415ق). المعجم الاوسط. دار الحرمین.، قاهره.

- طحان، محمد مصطفی. (1998م). المرأه فی موکب الدعوه، ط1. المرکز العالمی للکتاب الإسلامی.

- علی، جواد. (1978-1977م). المفصّل فی تاریخ العرب قبل الإسلام. ط2. دار العلم للملایین. بیروت.

- عنصرالمعالی.(1346ش). قابوسنامه. انتشارات فراهانی. تهران.

- فتاحی‌زاده، فتحیه. (1387ش). زن در تاریخ و اندیشۀ اسلامی. بوستان کتاب. قم.

- فهمی، ماهر حسن. (بی تا). قاسم أمین. مؤسسة المصریخ العامة. قاهره.

- قطب، سید. (1408ق). فی ظلال القرآن. دارالکتب. بیروت.

- کانپوری، عبدالرزاق. زندگانی ابوعلی حسن بن علی بن اسحاق طوسی یا خواجه نظام‌الملک. ترجمه سید مصطفی طباطبایی. (1354ش). تهران.

- محمد احمد زیاده، أسماء. (2001م). دور المرأه السیاسی فی عهد النبی(ص) و الخلفاء الراشدین. دار السلام. قاهره.

- مسلم، أبو الحسن مسلم بن الحجاج النیشابوری. (بی تا). الجامع الصحیح المسمی بصحیح مسلم. تحقیق و ترقیم: محمد فؤاد عبد الباقی. دار إحیاء التراث العربی. بیروت.

- مسیکه بر، فتنَت. (1992م). حقوق المرأة بین الشرع الإسلامی و الشرعة العالمیة لحقوق الإنسان. ط1. موسسة المعارف. بیروت.

- مطهری، مرتضی. (1377ش). پاسخ‌های استاد به نقدهایی بر کتاب مسألۀ حجاب. صدرا. چ8. تهران.

- مقداد السیوری، فاضل. (1313ق). کنز العرفان فی فقه القرآن. دار إحیاء لآثار. طهران.

- نظامی گنجه وی. (1366). خسرو و شیرین،  بند49.  تصحیح: دکتر بهروز ثروتیان. نشر توس.

- واقدی، محمّد بن عمر. (1409ق). المغازی. تحقیق: مارسدن جونس. مؤسسة الأعلمی. بیروت.

- وجدی، محمّد فرید. (1971م). دایره المعارف القرن العشرین. دار المعرفة. بیروت.