بررسی و تحلیل فرآیند فردیّت در رمان «به هادس خوش آمدید» از بلقیس سلیمانی
محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی
مهدی خادمی کولایی
1
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه پیام نور)
کلید واژه: personality, Welcome to Hades, "فرآیند فردیّت", "شخصیّت", "یونگ", "رمان", "به هادس خوش آمدید", The process of individuation, Juang, Roman,
چکیده مقاله :
یونگ برخلاف فروید، که صرفاً علیّت گرا بود، بر غایت گرایی نیز به عنوان اصلی مهم در روند تکامل روان آدمی تأکید می ورزید؛ یعنی، او ضمن توجّه به گذشته، حال و آینده را نیز در رشد روان و گسترش شخصیّت انسان بسیار مؤثّر می دانست. وی همچنین با پیشِ چشم داشتنِ اهمّیّت خودآگاه و ناخودآگاه فردی، التفات ویژه ای به ناخودآگاه جمعی و کهن الگوها داشت. در پرتو چنین نگرشِ روشن بینانه ای بود که کهن الگوی تفرّد را به عنوان یکی از مباحث محوری روان شناسی تحلیلی مطرح کرد و شرط رسیدن به یگانگیِ بنیادین را ایجاد هماهنگی میان ساحت های خودآگاه و ناخودآگاه، و معطوف شدن توجّهِ منِ آگاه برای تعامل سازنده با عناصر ناخودآگاهِ قلمرو روان؛ یعنی آنیما، آنیموس، سایه، پرسونا، پیر خردمند و خویشتن می دانست. تحلیل روان شناختیِ رمان، برآیند درهم آمیزی روان شناسی و ادبیّات است و واکاوی داستان ازاین منظر، مشاهدۀ وجوه ناپیدای آن را در افقی وسیع تر میسّر می سازد. ازآن جایی که رمان به هادس خوش آمدید، متنی با قابلیّت هایِ ذاتیِ لازم برای پذیرش چنین تحلیلی است، نگارنده با روش توصیفی - تحلیلی بر مبنای دیدگاه یونگ روند فردیّت یابیِ شخصیّت های محوری آن را مورد ارزیابی و نقد قرار داده است. نتیجۀ تحقیق ناظر برآن است که در موقعیّت تب آلود جنگ با پیامدهای ویرانگر آن و تعدّی توأمانِ خودی و بیگانه به حریم حرمت زنان و در کنار آن حاکمیّت ناروای برخی از انگاره ها و خُرده فرهنگ های طایفه ای همچون تابوپنداریِ بُروز ابتدایی ترین نیاز انسانی (عشق)، ترجیح فرزند پسر بر دختر و ... شرایطی رقم می خورد که شخصیّتی مانند یوسف به جای رسیدن به تعادل روانی به قهقرا می گراید و چرخۀ فرآیند فردانیّت برای برخی از افراد (رودابه، شخصیّت اصلی داستان) به دلایل مختلف سترون می ماند و اشخاصی چون احسان (نامزد از پیش تعیین شدۀ رودابه) با پای نهادن به عرصه های نبرد برای بلاگردانی از کشور، مرگ و به تعبیری یونگی نوزایی راستین را به –گونهای دیگر تجربه می کنند و به فراخور شرایط بحرانی جامعه، در ریختاری متفاوت به تمامیّت و کمال می رسند.
Unlike Freud who was totally preoccupied with ‘causality’, Jung focused on‘eventuality’ as an important principle in the development of human psyche. In other words, besides the past and the present, he considered future as an influential factor in the growth and development of human mind and personality. While not losing sight of personal conscious and unconscious, Jung paid special attention to collective unconscious and archetyps. In the backdrop of such an enlightened attitude didhe introduce individuation as one of the pivotal issues in psychology. He regarded the coordination between conscious and unconscious and inclination of the conscious ‘ego’ towards constructive interaction with the unconscious elements of the psyche, i.e. the Anima, the Animus, the shadow, the persona, the old wise man and the self as a pre-condition for the fundamental unity. Psychological analysis of the novel involves the interplay between psychology and literature and the analysis of a story from such a perspective provides the opportunity to observe the invisible aspects of the story from a wider perspective. Since ‘Welcome to Hades’ has the potentials for such an analysis, the present author has examined the process of individuation in its most prominent characters using a descriptive-analytical approach. The results of the study revealed that the simultaneity of the prevalence of certain beliefs with wartime situations along with the internal and external invasions created conditions which prevented the process of individuation for some people (Rudabeh, the main character of the story) from bearing fruits. Some other people like Ehsan experiencedregeneracy by going to war and reacheing perfection and integrity in a different way which was compatible with the critical wartime conditions.
بولن، جینشینودا؛ نمادهای اسطورهای و روانشناسی زنان، ترجمۀ آذز یوسفی، چ5، تهران، روشنگران و مطالعات زنان، 1390.
بینیاز، فتحالّله؛ درآمدی بر داستاننویسی و روایتشناسی، چ3، تهران، افراز، 1392.
پالمر، مایکل؛ فروید، یونگ و دین، ترجمۀ محمّد دهگانپور و غلامرضا محمودی، چ2، تهران، رشد، 1388.
پروچاسکا، جیمز.اُ. و جانسی. نورکراس؛ نظریّههای رواندرمانی، ترجمۀ یحیی سیّدمحمّدی، چاپ2، تهران، روان، 1389.
ترقیّ، گلی؛ بزرگ بانوی هستی: اسطوره، .چ2، تهران، نیلوفر. 1387.
تسلیمی، علی؛ نقد ادبی، چ2، تهران، کتاب آمه، 1390.
رایت، الیزابت؛ «نقد روانکاوانۀ مدرن»، ترجمۀ حسین پاینده، ارغنون، س1، ش4. 1373.
سلیمانی، بلقیس؛ به هادس خوش آمدید،چ1، تهران، چشمه، 1388.
شایگانفر، حمیدرضا؛ نقد ادبی، چ3، تهران، دستان، 1380.
شولتز، دوان. پی. و سیدنیآلن شولتز؛ نظریّههای شخصیّت، ترجمۀ یحیی سیّدمحمّدی، چ16، تهران، ویرایش، 1389.
فدایی، فربد؛ کارلگوستاو یونگ و روانشناسی تحلیلی او، چ3، تهران، دانژه، 1389.
فرانتس، ماری لوییزفون؛ فرآیند فردیّت در افسانههای پریان، ترجمۀ زهرا قاضی، چ1، تهران، انتشار، 1383.
فرای، نورتروپ؛ صحیفههای زمینی. ترجمۀ هوشنگ رهنما، چ1، تهران، هرمس، 1384.
فوردهام، فریدا؛ مقدّمهای بر روانشناسی یونگ، ترجمهی مسعود میربها، چ1، تهران، جامی، 1388.
کریستی، آگاتا؛ جشن هالووین، ترجمهی مجتبی عبدالّلهنژاد، چ1، تهران، هرمس، 1390.
کریمی، یوسف؛ (1374) روانشناسی شخصیّت. چ1، تهران، ویرایش.
کمپبل، جوزف؛ قهرمان هزارچهره، ترجمۀ شادی خسروپناه، چ5، مشهد، گل آفتابگردان، 1392.
گلدمن، لوسین و همکاران؛ درآمدی بر جامعهشناسی ادبیّات، ترجمۀ محمّدجعفر پوینده، تهران، نقش جهان، 1377.
گورین، ویلفرد. ال. و همکاران؛ راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمۀ زهرا میهنخواه، چ4، تهران، اطّلاعات، (1383).
لاندین، رابرتویلیام؛ نظریّهها و نظامهای روانشناسی. ترجمهی یحیی سیّدمحمّدی، چ6، تهران، ویرایش، 1390.
مادیورو، رِنالدو.ج. و جوزف.ب. ویلرایت؛ «کهنالگو و انگارهی کهنالگویی»، ترجمۀ بهزاد برکت، فصلنامهی ارغنون، شمارۀ22، 1382.
مورنو، آنتونیو؛ یونگ، خدایان و انسان مدرن، ترجمۀ داریوش مهرجویی، چ6، تهران، مرکز، 1390.
هورنای، کارن؛ عصبیّت و رشد آدمی، ترجمۀ محمّدجعفر مصفّا، چ14، تهران، بهجت، 1387.
یاوری، حورا؛ (1387) روانکاوی و ادبیّات.چ1، تهران، سخن.
یونگ، کارل گوستاو و همکاران؛ انسان و سمبولهایش، ترجمۀ محمود سلطانیّه، چ2، تهران، جامی، 1378.
یونگ، کارلگوستاو؛ روانشناسی و دین، ترجمۀ فؤاد روحانی، چ5، تهران، علمی و فرهنگی، 1388.
ــــــــــــــــــ ؛ آیون،ترجمۀ پروین و فریدون فرامرزی، چ2، مشهد، بهنشر، (1390الف).
ــــــــــــــــــ ؛ تحلیل رؤیا. ترجمۀ رضا رضایی، چ5، تهران، نقد افکار، (1390ب).
ــــــــــــــــــ ؛ چهار صورت مثالی. ترجمۀ پروین فرامرزی، چ3، مشهد، بهنشر، (1390ج).
ــــــــــــــــــ ؛ روانشناسی ضمیر ناخودآگاه. ترجمۀ محمّدعلی امیری، چ6، تهران، علمی و فرهنگی، (1390د).
_||_