«تطبیق غنایی بیژن و منیژه در شاهنامۀ فردوسی و شاهنامۀ کردی الماس‌خان کندوله‌ای»

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

مصطفی رادمرد ¹ (دبیر آموزش و پرورش شهرستان قروه)
میرجلال الدین کزازی ² (استاد دانشگاه علامه)
محمدعلی داودآبادی فراهانی ³ (استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک)

تاریخ دریافت : 1396/04/12 تاریخ پذیرش : 1396/07/09 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: حماسه, غنا, epic, lyric, شاهنامه‌ی فردوسی, الماس خان کندوله ای, Firdausi&rsquo, s Shahnameh, Almas Khan Kandoleei,

چکیده مقاله :

شاهنامۀ فردوسی که از دیدگاه تقسیمبندی جهانی محتوا در حوزۀ حماسی قرار میگیرد خالی از جنبه های غنایی نیست، بدون تردید توجّه به شاهنامۀ فردوسی و بالتّبع شاهنامهسرایی در میان اقوام مختلف ایرانی بدان حد اهمّیّت دارد که به فکر بازسرایی داستانهایی از شاهنامه به زبان خود برآمده اند، این انگیزه در میان قوم کرد به دلیل ویژگی های نزدیک زبانی و فرهنگی، جلوه ای خاص دارد. در این پژوهش سعی شدهاست داستان بیژن و منیژهاز شاهنامۀ کردی الماس خان کندوله ای که نمونه ای حماسی و به تقلید از بیژن و منیژه در شاهنامۀ فردوسی می باشد از دید غنایی و در دو حوز ه ی ابیات عاشقانه و احساسی - عاطفیاعتذار، خمریّه، درخواست، شکواییّه، طنز و ریشخند، مدح، مرثیه، مفاخره و هجو واکاوی گردد آنگاه با توجّه به مولّفه های فرهنگی دو زبان پارسی و کردی، علاوه بر بسامد موضوعات غنایی، وجوه اشتراک و افتراق آنها نیز مشخّص گردد.

چکیده انگلیسی:

Firdausi’s Shahnameh which is in epical field of universal division point of view, is not bare of lyrical aspects. With no doubt, paying attention to Firdausi’s Shahnameh and at the result, composing epic of kings among different Iranian clans is so important that they are thinking of recomposing stories of Shahnameh in their own language. Among Kurdish clan, because of their close cultural and lingual attributes to Persian language, the motivation contains a special manifestation. The paper tries to explore Bijan and Manijeh story of Almas Khan Kandoleei’s Kurdish Shahnameh which is an epical sample and an imitation of Firdausi’s Shahnameh. The paper explores it in lyrical view and in two amorous and emotional (apology, vinous, demand and request, plaint, satire and mocking, praise and worship, lament, glory and lampoon) couplet fields. Then, considering cultural parameters of two Persian and Kurdish languages, in addition to frequency of lyrical objects, their common and different aspects will be determined.

منابع و مأخذ:

1-     امامی، نصرالله(1373)، استاد شاعران رودکی، چاپ اوّل، اهواز، جامی.

2-     امامی، نصرالله(1369) مرثیه­سرایی در ادبیات فارسی، اهواز، نشر دانشگاهی.

3-     امیری خراسانی، احمد(1383) مفاخره در شعر فارسی، کرمان، دارالهدی.

4-     دهخدا، علی اکبر (1377). لغت­نامه، چاپ دوم، تهران، دانشگاه تهران.

5-     ربیعیان، محمّدرضا(1381)، «طنز» فرهنگنامه ادب فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

6-      رستگار فسایی، منصور(1380) انواع شعر فارسی، چاپ دوم، شیراز، شیراز.

7-     سرّامی، قدمعلی(1375)، «بث­ّالشکوی»، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر سید مصطفی میرسلیم، جلد دوم، چاپ دوم، تهران، بنیاد دایره المعارف اسلامی.

8-     شرفکندی، عبدالرحمن،(1392)، فرهنگ کردی- فارسی، چاپ نهم، تهران، سروش.

9-     شریفی، احمد،(1374)، شاهنامه­ی کردی. نمیرم از این پس که من زنده­ام(مجموعه مقالات کنگره بزرگداشت فردوسی- (دی­ماه 1369 ش) به کوشش غلامرضا ستوده. تهران: دانشگاه تهران.

10- شفیعی کدکنی، محمّدرضا(1372 ب) مفلس کیمیا­فروش، تهران، سخن.

11- صفا، ذبیح­الله،(1369)، حماسه­سرایی در ایران، چاپ پنجم، تهران، امیرکبیر.

12- صفی زاده، صدیق بوره­که­یی، (1378). تاریخ کرد و کردستان. تهران، آتیه.

13- عباسپور، هومن(1381) «اعتذار» فرهنگ­نامه ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

14- کزازی: میرجلال­الدین(1393)، آب و آینه، تهران، آیدین.

15- کزازی، میرجلال­الدین(1390)، نامه­ی باستان، جلد پنجم، تهران، سمت.

16-  کندوله­ای، الماس­خان( ؟) شاهنامه­ی کردی،«جمع آوری و بازنویسی محمدرشید امینی»، بی جا، بی تا.

17- گورانی، مصطفی­بن­محمود(1383)؛ شاهنامه­ی کردی، پیشگفتار، تصحیح، توضیح و واژه­نامه­ی ایرج بهرامی، تهران، هیرمند.

18- مقدسی، مهناز(1381) «مدح» فرهنگنامه ادبی فارسی، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد.

19- نیکوبخت، ناصر(1380) هجو در شعر فارسی، تهران، دانشگاه تهران.

20- یاحقی، محمّدجعفر(1384)«بث­الشّکوی» دانشنامه زبان و ادب فارسی، به سرپرستی اسماعیل سعادت، تهران، فرهنگستان زبان و ادب فارسی.

مقالات:

21-    شفیعی کدکنی، محمدرضا(1372 الف).«انواع ادبی و شعر فارسی»رشد آموزش ادب فارسی، سال هشتم، شماره 32 و 33.